"Zero Waste" là một chuyên đề do Kênh14 thực hiện nhằm nâng cao nhận thức của giới trẻ về bảo vệ môi trường, đồng thời đem đến cho các bạn cái nhìn gần gũi, tự nhiên hơn về chủ đề nghe có vẻ thô cứng này. Đến với chuyên đề "Zero Waste", bạn sẽ được lắng nghe những câu chuyện từ chính những bạn trẻ đã và đang cố gắng từng ngày bằng những hành động thiết thực nhất nhằm cứu lấy môi trường.
Mọi hoạt động của con người đều để lại rác thải
"Rác" thực ra là một khái niệm rộng hơn bạn tưởng. Nó không chỉ là những gì bạn thải ra mỗi ngày, mà sản phẩm thừa từ quá trình sản xuất công nghiệp - như khí thải của các nhà máy - cũng được gọi là rác.
Cứ như vậy, mỗi năm con người thải ra môi trường cả trăm triệu tấn rác. Trong đó, thứ hiện đang là một cơn khủng hoảng trên toàn thế giới, khiến cho cả nhân loại đau đầu nhất thì không đâu khác chính là rác nhựa.
Theo báo cáo của Liên Hợp quốc (LHQ) vào năm 2015, có 500 tỷ túi nhựa đang được tiêu thụ trên toàn thế giới, và sẽ có thêm 33 tỷ tấn nhựa được sản xuất vào năm 2050. Cũng từ số liệu của LHQ, mỗi năm số rác nhựa lọt ra ngoài đại dương lên tới cả chục triệu tấn.
Tác hại của nhựa dĩ nhiên là rất khủng khiếp. Nhựa là một dạng vật liệu được các nhà khoa học ví là "bất tử", do độ bền kinh khủng của chúng trước các tác động tự nhiên. Một mảnh rác nhựa nhỏ bé có thể lênh đênh trên đại dương cả trăm năm mà vẫn không phân hủy, để rồi lạc trôi vào dạ dày của sinh vật biển nào đó và khiến chúng chết dần chết mòn.
Phong trào Zero Waste và câu chuyện về ống hút nhựa - loại rác cần thải loại đầu tiên
Trước cơn khủng hoảng rác và rác nhựa nói riêng, các cộng đồng hoạt động vì môi trường trên thế giới đang lan tỏa chiến dịch mang tên Zero Waste - phong cách sống không rác thải - hướng đến một cuộc sống nơi rác được giảm càng nhiều càng tốt.
Nếu theo Zero Waste, bạn sẽ phải tìm cách biến cuộc sống của mình thành một vòng tròn khép kín trên khía cạnh rác thải. Mọi thứ xung quanh bạn phải được tái sử dụng một cách triệt để nhưng an toàn, hướng đến tái chế 100%. Và với tiêu chí này, loại rác đầu tiên cần giải quyết chính là các ống hút nhựa.
Bên cạnh túi nylon, ống hút là vật dụng nhựa phổ biến nhất. Bất cứ khi nào bạn gọi một ly nước, sẽ có chiếc ống hút nhựa được cắm vào đó. Vấn đề là ống hút nhựa không thể tái chế, người ta buộc phải vứt chúng đi, và từ đó có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng nếu ống hút lọt ra ngoài đại dương.
Hệ quả của ống hút nhựa có thể là rất lớn, bởi vậy nên nhiều quốc gia trên thế giới đã có những động thái nghiêm khắc hơn liên quan đến nó. Như người Anh, họ cấm sử dụng ống hút nhựa tại hàng quán cafe. Hay ở Hàn Quốc, chính phủ cũng đưa ra bản thông báo sẽ loại bỏ hoàn toàn ống hút và cốc nhựa tại các cửa hàng cafe và điểm công cộng vào năm 2027.
Khi từ bỏ ống hút nhựa, chúng ta phải có giải pháp thay thế. Các cộng đồng Zero Waste vì vậy đã kêu gọi mọi người chuyển sang sử dụng ống hút làm từ tre, inox hoặc thủy tinh - những vật liệu thân thiện với môi trường hoặc cho phép tái sử dụng nhiều lần, từ đó giảm đi tổng lượng rác thải con người tạo ra mỗi năm.
Không đơn giản là từ bỏ và thay thế
Nhiều người cho rằng chỉ cần thay ống hút nhựa thành ống tre, ống inox, ống thủy tinh... hoặc tuyệt nhất là từ bỏ ống hút là mọi chuyện sẽ được giải quyết. Viễn cảnh tươi đẹp ấy xét cho cùng thực sự đáng mong đợi. Tuy nhiên, câu chuyện không dễ dàng như vậy.
Không phải tự nhiên người ta gọi ống hút nhựa là một trong những phát minh quan trọng của loài người. Ống hút rẻ, rất rẻ - bạn có thể dễ dàng mua cả trăm cái ống hút nhựa với mức giá chỉ chưa đến 10.000đ. Chính vì rẻ nên các ứng dụng của nó trở nên tiện lợi hơn: hàng quán nào cũng có, và khi uống xong chỉ việc vứt vào thùng rác là xong chuyện.
Nhưng quan trọng nhất có lẽ là tính vệ sinh. Với ống hút, bạn sẽ không bao giờ thấy cảnh vụn thức ăn rơi vãi trong cốc, cũng như cảm giác chịu đựng khi "chung mồm" với hàng trăm khách hàng mỗi lần uống nước ngoài quán. Việc chung đụng ấy thực sự không an toàn, vì nó làm tăng nguy cơ lây nhiễm các chứng bệnh nguy hiểm như viêm gan B.
Chị em cũng sẽ không phải nhìn những vết son môi đầy ám ảnh trên miệng cốc. Và đặc biệt, ống hút là một cứu cánh quan trọng dành cho những số phận không may bị tật nguyền, hoặc rơi vào tình huống không thể tự mình nhấc cốc lên được.
Tóm lại, ống hút tạo ra được vị thế như ngày hôm nay hoàn toàn là nhờ đến 3 yếu tố: Tiện, Sạch và Rẻ. Xét trên cả 3 tiêu chí, các sản phẩm thay thế hiện nay hầu như đều chưa thể đáp ứng được.
Về tính tiện dụng, hiển nhiên ống hút tre, inox hay thủy tinh đều không thể so sánh, vì chúng là các sản phẩm được sử dụng nhiều lần. Ống hút bằng giấy thì đáp ứng được yếu tố rẻ và tiện, nhưng không bền và rất dễ mủn.
Cá biệt có ống hút làm bằng cỏ - vừa đảm bảo được sự tiện dụng khi là loại dùng một lần, vừa được làm từ chất liệu thân thiện với môi trường - thì lại có giá thành tương đối cao.
Ống hút tre, ống inox và ống thủy tinh là 3 loại chất liệu được tin dùng để thay thế cho ống hút nhựa, nhưng cách dùng thì chưa thực đúng.
Ống hút làm bằng cỏ đáp ứng được nhiều tiêu chí, nhưng giá thành hơi cao
Dù sao 2 vấn đề trên cũng không quá khó để giải quyết, khi chúng ta có thể hy sinh sự tiện dụng một chút để bảo vệ môi trường. Nhưng yếu tố vệ sinh thì thực là nan giải.
Hãy tưởng tượng đến cảnh các nhà hàng, quán ăn chuyển hết sang ống inox, ống tre hoặc thủy tinh. Lợi điểm duy nhất là lượng rác nhựa thải ra sẽ giảm đi, nhưng câu chuyện "chung đụng" còn trở nên tệ hại hơn vì bạn phải uống nước tại đúng vị trí mà cả trăm người khác từng uống.
Hơn nữa, do đặc tính nhỏ gọn nên các loại ống hút cần nhiều công sức hơn để cọ rửa, và hiển nhiên bạn sẽ chẳng thể đảm bảo chiếc ống bạn đang dùng đã được vệ sinh kỹ càng hay chưa. Và nếu xét trên khía cạnh này, việc dùng đi dùng lại ống hút tre ngoài hàng quán sẽ chẳng khác là bao so với việc tái sử dụng một chiếc ống hút nhựa cả.
Loại bỏ ống hút nhựa là đúng, nhưng cần phải biết cách
Tác hại của nhựa đến môi trường là rất nghiêm trọng, nên sự thật là chúng ta vẫn phải tìm cách từ bỏ ống hút nhựa. Nhưng vấn đề là phải làm cho thật đúng cách.
Với các loại ống hút sử dụng nhiều lần, cách đúng đắn nhất là mỗi chúng ta phải tự trang bị lấy ống hút cho riêng mình. Hãy tập thói quen mang theo mình một chiếc ống hút loại tốt, kèm hộp đựng kín mỗi khi đi ra ngoài. Khi sử dụng xong, bạn có thể mang đi rửa, hoặc đơn giản chỉ cần hút lấy một ít nước lọc rồi cất đi, rồi về nhà vệ sinh lại cho cẩn thận hơn.
Ngoài ra như đã đề cập ở trên thì hiện tại, một số doanh nghiệp cũng đang rất nỗ lực tìm cách loại bỏ ống hút nhựa bằng một số sản phẩm thay thế có tính thân thiện hơn, như ống hút cỏ hoặc ống hút giấy.
Đặc biệt tại Hàn Quốc còn có giải pháp tuyệt vời hơn là ống hút làm từ gạo - cũng là loại dùng một lần, nhưng bạn có thể ăn luôn sau khi sử dụng nên hoàn toàn không để lại rác thải. Hơn nữa, ống hút gạo đủ bền để dùng với đồ uống nóng ít nhất là 2 - 3h, và lên đến 10h với nước lạnh.
Nhược điểm duy nhất của ống hút gạo - cũng như ống cỏ và ống giấy - là giá thành của chúng cao hơn. Nhưng theo đánh giá của nhiều chuyên gia, nếu như có thể sản xuất đại trà thì trong tương lai, các sản phẩm thân thiện với môi trường sẽ có mức giá thấp hơn hiện tại rất nhiều.
Tham khảo: Pinkoi, Living, LVB
