Nước cờ với Nga
Theo Reuters, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden muốn gia hạn hiệp ước New START với Nga thêm 5 năm. Lầu Năm Góc cho rằng thỏa thuận sẽ bảo đảm an toàn cho người Mỹ.
"Tổng thống đã làm rõ từ lâu rằng Hiệp ước Giảm Vũ khí Tấn công Chiến lược Mới (New START) phục vụ lợi ích an ninh của Mỹ. Việc gia hạn sẽ càng có ý nghĩa khi quan hệ với Nga mang tính đối đầu vào thời điểm này", thư ký báo chí Nhà Trắng Jen Psaki cho biết, trong cuộc họp báo hôm 21/1.
Lầu Năm Góc cũng ra thông cáo khẳng định người dân Mỹ sẽ "an toàn hơn rất nhiều" nếu hiệp ước được duy trì và gia hạn.
Đây là một trong những quyết định lớn đầu tiên về chính sách đối ngoại của chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden. Thông tin được đưa ra trong bối cảnh chỉ còn hai tuần trước khi New START hết hiệu lực vào ngày 5/2. Washington sẽ không còn bị ràng buộc bởi bất cứ hiệp ước kiểm soát vũ khí nào với Moskva nếu từ bỏ New START.
Điện Kremlin hôm 20/1 cho biết vẫn cam kết gia hạn hiệp ước New START và hoan nghênh những nỗ lực được chính quyền Biden hứa hẹn nhằm đạt thỏa thuận.
Và nhiệm vụ của tình báo Mỹ
Tổng thống Biden cũng giao nhiệm vụ cho cộng đồng tình báo Mỹ đánh giá toàn diện vụ tấn công mạng nhằm vào nhiều cơ quan chính phủ nước này, cũng như những cáo buộc nhằm vào Nga như can thiệp bầu cử Mỹ năm 2020, đầu độc lãnh đạo đối lập Alexei Navalny và treo thưởng để phiến quân Taliban sát hại lính Mỹ ở Afghanistan.
"Ngay cả khi chúng tôi làm việc với Nga để thúc đẩy lợi ích Mỹ, chúng tôi cũng sẽ buộc họ chịu trách nhiệm với những hành động đối đầu và liều lĩnh", Psaki nói thêm.
Hồi tháng 10, nhà đàm phán Mỹ Marshall Billingslea khẳng định, Mỹ sẵn sàng gia hạn hiệp ước New START trong một khoảng thời gian, với điều kiện Nga đồng ý hạn chế và "đóng băng" kho vũ khí của mình. Ngoài ra, ông Billingslea cũng bày tỏ tin tưởng sẽ đạt được một thỏa thuận về nguyên tắc ở cấp cao nhất giữa hai chính phủ.
Tuy nhiên ngay sau đó, Thứ trưởng Ngoại giao Sergei Ryabkov cho rằng, đề nghị của Mỹ yêu cầu Nga giữ nguyên kho vũ khí hạt nhân như một phần của thỏa thuận gia hạn New START giữa hai nước là "không thể chấp nhận được" đối với Moscow.
Phân tích của giới chuyên gia
Theo giới chuyên gia, New START là một thành công trong tiến trình giải giáp vũ khí hạt nhân, bởi Nga và Mỹ từng mỗi nước sở hữu hơn 10.000 phương tiện có thể mang bom hạt nhân ở giai đoạn đỉnh điểm của Chiến tranh lạnh.
Theo thỏa thuận được ký năm 2010 này, Mỹ và Nga mỗi nước chỉ có thể triển khai 700 tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM), tên lửa đạn đạo trên tàu ngầm (SLBM) và máy bay ném bom tầm xa mang bom hạt nhân; không quá 1.550 đầu đạn hạt nhân tầm xa; không quá 800 bệ phóng ICBM, SLBM, máy bay ném bom có thể mang bom hạt nhân được triển khai hoặc chưa được triển khai.
Theo dự kiến, Hiệp ước New START sẽ hết hiệu lực vào tháng 2/2021 và có thể gia hạn 5 năm nếu hai bên đồng ý. Trước đó, phía Mỹ nhiều lần khẳng định sẵn sàng gia hạn hiệp ước này với Nga dù trong ngắn hạn, nhưng với một số điều kiện đi kèm.
Chẳng hạn, Mỹ muốn bảo đảm một chế độ kiểm chứng hiệu quả được thực hiện để khôi phục lòng tin, rằng các bên tham gia sẽ tuân thủ các cam kết theo thỏa thuận trong tương lai. Trước đó, Mỹ đã rút khỏi Hiệp ước Các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF), một thỏa thuận kiểm soát vũ khí khác giữa Washington và Moscow, với cáo buộc Nga vi phạm hiệp ước này. Trong khi đó, Nga bác bỏ cáo buộc của Nhà trắng và chỉ trích Mỹ "phạm sai lầm nghiêm trọng" khi quay lưng lại với INF.
Cựu tổng thống Donald Trump không muốn gia hạn New START vì cho rằng hiệp ước không liệt kê đầy đủ các loại vũ khí hạt nhân của Nga, đồng thời muốn đưa Trung Quốc vào khuôn khổ kiểm soát vũ khí rộng hơn. Nhiều nghị sĩ Mỹ và chuyên gia coi đề xuất này là biện pháp phá hủy New START và chấm dứt giới hạn kiểm soát kho vũ khí hạt nhân chiến lược của Mỹ, do Trung Quốc đã bác bỏ hoàn toàn ý tưởng trên.