Tàu USS Barry hôm 28/4 đã tiến hành cái gọi là “chiến dịch tự do hàng hải” ở Biển Đông, đúng một tuần sau khi Bắc Kinh ngang nhiên thành lập cái gọi là "một quận hành chính" ở quần đảo Hoàng Sa vốn thuộc chủ quyền không thể tranh cãi của Việt Nam.
Mỹ đã đưa tàu chiến vào khu vực để tìm cách khẳng định “các quyền, sự tự do sử dụng một cách hợp pháp các khu vực biển được luật quốc tế công nhận”, Hải quân Mỹ cho biết trong một tuyên bố.
"Những đòi hỏi chủ quyền tham lam và phi pháp ở Biển Đông đã đặt ra mối đe dọa chưa từng có đối với sự tự do trên biển, bao gồm sự tự do đi tàu qua và bay qua bầu trời các khu vực biển", tuyên bố của Hải quân Mỹ cho hay.
Diễn biến trên diễn ra trong bối cảnh quan hệ Mỹ-Trung căng thẳng vì đại dịch COVID-19. Theo đó, Washington cáo buộc Bắc Kinh che giấu và tìm cách nói giảm, nói tránh về tính nghiêm trọng của đại dịch COVID-19 khi nó bắt đầu bùng phát hồi tháng 12 năm ngoái và tháng 1 đầu năm nay ở thành phố Vũ Hán, Trung Quốc.
Động thái của Mỹ cũng diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc đang leo thang cách hành động ở Biển Đông bất chấp đại dịch COVID-19 đang khiến phần lớn thế giới lao đao. Những hành động của Trung Quốc ở Biển Đông gần đây đang gây bất bình lớn với các nước trong khu vực nói riêng và thế giới nói chung.
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo hồi cuối tuần trước đã nói với những người đồng cấp ở Đông Nam Á rằng Trung Quốc đang lợi dụng việc thế giới bận bịu với cuộc chiến chống đại dịch Covid-19 để đẩy mạnh chiến dịch thực hiện tham vọng chủ quyền phi pháp ở Biển Đông.
Bất chấp tình hình dịch Covid-19, Trung Quốc vẫn tiến hành một loạt hoạt động gây hấn ở Biển Đông chiến lược nhằm khẳng định chủ quyền phi pháp của nước này ở trong khu vực. Kể từ hồi tháng Một, khi tình trạng lây lan virus corona bắt đầu bùng phát nghiêm trọng ở Trung Quốc, chính phủ Trung Quốc cùng với các tàu của Lực lượng Bảo vệ Bờ biển và các lực lượng dân quân biển của Trung Quốc đã liên tục hoạt động ở những vùng biển tranh chấp ở Biển Đông, đối đầu với các lực lượng thực thi pháp luật trên biển của khu vực và quấy rối các ngư dân.
Hồi đầu tháng này, một tàu tuần tra của Trung Quốc đã đâm chìm một tàu cá của Việt Nam.
Trước đó, hồi giữa tháng Ba, Trung Quốc đã triển khai hai trạm nghiên cứu trên Đá Chữ Thập và Đá Xu-bi thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Chưa dừng lại ở đó, mới đây nhất, hôm 18/4, Trung Quốc thông báo thành lập cái gọi là “quận Tây Sa” (tức quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam) và “quận Nam Sa” (tức quần đảo Trường Sa của Việt Nam) tại “thành phố Tam Sa”. Việt Nam đã ngay lập tức lên tiếng phản đối mạnh mẽ các động thái của Trung Quốc, khẳng định Việt Nam có đầy đủ bằng chứng lịch sử và cơ sở pháp lý để khẳng định chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa ở Biển Đông.
Cũng trong tháng này, tàu khảo sát của chính phủ Trung Quốc - Hải Dương Địa Chất 8 (Haiyang Dizhi 8) đã bám sát theo một tàu khai thác của công ty dầu khí nhà nước Petronas của Malaysia ở Biển Đông.
Và theo thông tin từ phía Philippines, hồi giữa tháng Hai, tàu Trung Quốc đã chĩa “radar điều khiển hỏa lực” vào một tàu của Hải quân Philippines.
“Dường như là bất chấp việc Trung Quốc phải chống lại dịch bệnh, nước này vẫn đang nghĩ đến việc thực thi các mục tiêu chiến lược lâu dài. Trung Quốc muốn tạo ra một thế nguyên trạng mới ở Biển Đông - nơi họ sẽ làm chủ và để làm điều đó họ đang ngày càng trở nên hiếu chiến”, ông Alexander Vuving - một giáo sư thuộc Trung tâm Nghiên cứu An ninh Thái Bình Dương Daniel K. Inouye ở Honolulu, đã nhận định như vậy.
Trung Quốc đang có tranh chấp lãnh thổ, lãnh hải ở Biển Đông với 4 nước láng giềng Đông Nam Á gồm Philippines, Việt Nam, Brunei, Malaysia và Vùng lãnh thổ Đài Loan. Trung Quốc đang ngang nhiên đòi chủ quyền đến 90% Biển Đông - một khu vực biển có những tuyến đường hàng hải chiến lược có tính sống còn đồng thời chứa các nguồn tài nguyên thiên nhiên vô cùng phong phú.
Trung Quốc đã và đang gây ra một làn sóng phản đối dữ dội và quyết liệt chưa từng có của các nước láng giềng trong khu vực cũng như của cộng đồng thế giới vì việc nước này đang tích cực đẩy mạnh các hoạt động dọa dẫm và quân sự hóa ở Biển Đông.