Kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa XIV, Chính phủ sẽ trình Quốc hội “Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020”, để Quốc hội xem xét thông qua chủ trương đầu tư.
Theo tờ trình, 654 km cao tốc được đề xuất đầu tư trong giai đoạn một (2017-2020), giảm 59 km so với phương án cũ là 713 km. Tuyến cao tốc này sẽ đi qua 13 tỉnh thành.
Các đoạn đường được đầu tư khai thác bao gồm đoạn Cao Bồ (Nam Định) - Bãi Vọt (Hà Tĩnh), Cam Lộ (Quảng Trị) - La Sơn (Thừa Thiên - Huế), Nha Trang (Khánh Hòa) - Dầu Giây (Đồng Nai) và cầu Mỹ Thuận 2. Trong đó, bổ sung thêm dự án cầu Mỹ Thuận 2 và chưa mở rộng từ 2 làn lên 4 làn xe đối với đoạn La Sơn - Túy Loan.
Các tuyến cao tốc sẽ chia thành 11 dự án thành phần, trong đó 8 dự án đầu tư theo hình thức PPP (đối tác công tư), 3 dự án đầu tư theo hình thức công.
Chính phủ dự kiến tổng mức đầu tư giai đoạn 2017-2020 của dự án cao tốc khoảng 118.700 tỷ đồng (phương án cũ là 130.216 tỷ đồng).
Trong đó, khoảng 55.000 tỷ đồng do nhà nước hỗ trợ từ vốn trái phiếu Chính phủ, gồm chi phí GPMB là hơn 14.100 tỷ đồng, chi phí xây dựng những dự án PPP là hơn 27.000 tỷ đồng và hơn 13.000 tỷ đồng để đầu tư công đoạn Cam Lộ (Quảng Trị) - La Sơn (Thừa Thiên - Huế), đoạn Cao Bồ (Nam Định) - Mai Sơn (Ninh Bình) và cầu Mỹ Thuận 2. Như vậy, khoảng 63.700 tỷ đồng là số vốn còn lại phải thu hút nhà đầu tư.
Các dự án sẽ chuẩn bị đầu tư năm 2017-2018, dự kiến khởi công năm 2019 và cơ bản hoàn thành năm 2021.
Giai đoạn tiếp theo 2021-2025, Chính phủ đề xuất sẽ đầu tư các đoạn Bãi Vọt - Cam Lộ, Quảng Ngãi - Nha Trang và mở rộng đoạn La Sơn - Túy Loan lên thành quy mô 4 làn xe; giai đoạn sau 2025 sẽ đầu tư, khai thác đoạn Cần Thơ - TP Cà Mau. Hai giai đoạn này sẽ đầu tư thêm hơn 700 km cao tốc Bắc Nam.
Không thể trì hoãn
Theo tờ trình của Chính phủ, quốc lộ 1 hiện nay đã được đầu tư mở rộng 4 làn xe, năng lực đáp ứng được khoảng 35.000 xe con mỗi ngày đêm. Đến năm 2020 nhu cầu vận tải trên các đoạn Nam Định - Hà Tĩnh, Quảng Trị - Thừa Thiên Huế, Đồng Nai - Khánh Hòa vượt quá năng lực của quốc lộ 1; đến khoảng năm 2025, nhu cầu vận tải trên các đoạn Hà Tĩnh - Quảng Trị, đoạn Thừa Thiên Huế - Đà Nẵng, Quảng Ngãi - Khánh Hòa vượt quá năng lực của tuyến quốc lộ 1.
Việc đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Bắc - Nam không thể trì hoãn do: Cải thiện năng lực cạnh tranh của nền kinh tế; Đáp ứng nhu cầu vận tải trên hành lang kinh tế Bắc - Nam, đặc biệt là một số đoạn có nhu cầu cấp bách nhằm sớm khắc phục tình trạng ùn tắc và tai nạn giao thông; giải quyết những hạn chế mà quốc lộ 1 không thể đáp ứng; Lựa chọn khả thi trong bối cảnh đường sắt tốc độ cao chưa thể đầu tư sớm.
Tuy nhiên việc huy động, triển khai dự án còn nhiều khó khăn. Theo chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, tất cả các nhà đầu tư tham gia dự án PPP (dự án đối tác công tư) đều phải lựa chọn thông qua đấu thầu cạnh tranh.
Song để triển khai thành công các dự án PPP không thể quyết định bởi phía cơ quan Nhà nước, phụ thuộc nhiều vào thị trường như mức độ rủi ro, tính hấp dẫn của dự án, nguồn tín dụng dài hạn, mức độ ổn định chính sách...
Chính phủ cũng cho rằng, hệ thống văn bản điều chỉnh theo hình thức PPP còn bất cập, như cơ chế xác định giá dịch vụ từ bước lập báo cáo nghiên cứu khả thi, gây khó khăn cho công tác đấu thầu.
Cùng với đó, trình tự thủ tục triển khai đối với dự án chặt chẽ, cần nhiều thời gian nên việc giải ngân toàn bộ 55.000 tỷ đồng vốn trái phiếu Chính phủ trong giai đoạn 2017-2020 rất khó khả thi, đặc biệt là phụ thuộc vào tiến độ giải phóng mặt bằng.
Do đó, Chính phủ đã kiến nghị Quốc hội chấp thuận cơ chế, chính sách triển khai đầu tư dự án thuộc thẩm quyền của Quốc hội.
Cụ thể, trường hợp một số đoạn cao tốc không đấu thầu nhà đầu tư thành công, Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép vẫn giải phóng mặt bằng các đoạn đầu tư giai đoạn 2017-2020 và giao Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định sử dụng phần vốn còn lại để đầu tư một số đoạn có nhu cầu cấp bách.
Hiện tuyến cao tốc Bắc - Nam từ cửa khẩu Hữu Nghị đến thành phố Cà Mau đã đưa vào khai thác 223 km, đang thực hiện đầu tư 297 km, đã xác định được nguồn vốn và hoàn thiện thủ tục đầu tư 67 km. Tuyến cao tốc còn lại cần đầu tư 1.372 km trên đoạn Hà Nội - TP HCM, 150 km đoạn Cần Thơ - Cà Mau và 7 km cầu Mỹ Thuận 2.