Theo Washington Post, những vụ tấn công vừa qua đặt ra loạt câu hỏi về người chịu trách nhiệm cho những thách thức quân sự lớn nhất nhằm vào Nga tại Syria, trong khi Moscow đang tìm cách giảm bớt sự hiện diện của mình.
Trong cuộc tấn công mới nhất, 13 máy bay không người lái (UAV) có trang bị vũ khí đã tấn công căn cứ không quân rộng lớn Hmeimim của Nga ở tây bắc Latakia, đại bản doanh của lực lượng quân sự Nga tại Syria.
Phía Nga khẳng định bắn rơi 7 trong số 13 UAV và sử dụng các biện pháp điện tử để khống chế 6 chiếc còn lại. Nga xác nhận vụ tấn công không gây thiệt hại nghiêm trọng nào.
Cũng tại căn cứ này, chỉ chưa đầy một tuần trước đã bị tấn công bằng súng cối khiến hai nhân viên quân sự Nga thiệt mạng và gây ra thiệt hại về tài sản. Bộ Quốc phòng Nga bác bỏ thông tin trên báo Kommersant (Nga) cho rằng 7 máy bay, gồm 2 chiến đấu cơ hiện đại nhất Su-35 và 4 máy bay Su-24, đã bị hủy hoại trong vụ tấn công.
Nếu điều này chính xác thì đây là một trong những thiệt hại nghiêm trọng nhất đối với không quân Nga trong nhiều thập kỷ qua. Một nhà báo Nga đã công bố bức ảnh chụp thiệt hại, cho thấy một số máy bay Nga bị trúng đạn.
Một số UAV tham gia vụ tấn công căn cứ Nga ngày 6/1 bị thu giữ. Hình ảnh do Bộ quốc phòng Nga công bố ngày 10/1.
Lời cảnh cáo gửi người Nga
WaPo cho rằng, các cuộc tấn công bằng súng cối và UAV dường như là một phần trong kế hoạch tính toán kĩ lưỡng nhằm vào đại bản doanh quân đội Nga ở Syria, kể từ khi nước này khởi động chiến dịch không kích chống Nhà nước Hồi giáo (IS) ở Syria vào 9/2015.
Các hãng tin tức của Nga cũng công bố thông tin rằng trong 2 tuần qua, hai cơ sở đóng quân của Nga tại các tỉnh Homs và Latakia cũng bị tấn công.
Ông Maxim Suchkov, thuộc Hội đồng các vấn đề Quốc tế Nga, nhận định: "Do vị trí nằm sâu trong lãnh thổ Syria, giới chức Nga luôn nghĩ rằng họ sẽ an toàn. Tuy nhiên, điều này không còn chính xác nữa."
Một trong số những câu hỏi được đặt ra là liệu quân đội Nga tại Syria có còn an toàn không và có phải nước này đã không nhận thấy mối nguy hại từ các hình thức tấn công bằng công nghệ hiện đại từ phe đối lập.
Bà Jennifer Cafarella, từ Viện Nghiên cứu Chiến tranh ở Washington, cho rằng các cuộc tấn công cũng đặt ra những câu hỏi về tính bền vững trong lợi ích của Nga tại Syria. Vào tháng 12/2017, tổng thống Vladimir Putin đã thăm căn cứ Hmeimim và ra lệnh bắt đầu lộ trình rút quân đội Nga về nước, sau khi Moscow tuyên bố đã giành được thắng lợi hoàn toàn trước IS.
Theo bà Cafarella, các vụ tấn công vừa qua là một tuyên bố của "bất cứ ai thực hiện các cuộc tấn công này, rằng họ vẫn có thể xâm nhập vào các khu vực được kiểm soát gắt gao và gây ra tổn thất cho người Nga. Những gì lực lượng chính phủ Syria và Nga đạt được không hề vững chắc và có thể chỉ là tạm thời".
Các binh sĩ Nga trở về quê nhà từ Syria (Nguồn: Reuters)
Bí ẩn về thế lực nổi lên chống Nga tại Syria
Có lẽ câu hỏi lớn nhất mà ai cũng muốn giải đáp cuối cùng là ai đứng đằng sau các vụ tấn công này. Điều đặc biệt bất thường là không một tổ chức hay cá nhân nào, kể cả IS, lên tiếng nhận trách nhiệm trên truyền thông. Điều này càng khiến truyền thông Nga và Syria liên tục đưa ra các giải thiết về thủ phạm.
Bộ Quốc phòng Nga hôm 9/1 cáo buộc Mỹ cung cấp công nghệ cho cuộc tấn công bằng UAV. Phía Nga lập luận rằng, vụ tấn công mới nhất có trình độ công nghệ cao hơn bất kỳ nhóm vũ trang nào của Syria có thể làm được.
Trước đó, cơ quan này thông báo trên Facebook cho biết một máy bay do thám Mỹ đã xuất hiện tại khu vực xảy ra vụ tấn công căn cứ Nga trong suốt bốn tiếng đồng hồ liền.
Phát ngôn viên Lầu Năm Góc Eric Pahon gọi cáo buộc của Moscow là "hoàn toàn không chính xác". Theo ông, IS thường sử dụng máy bay không người lái vũ trang chống lại các lực lượng đồng minh của Mỹ ở phía đông Syria và Iraq mà không tạo ra "tác động đáng kể". Ông Pahon nói thêm rằng những chiếc máy bay nhỏ này này đều bày bán nhiều trên thị trường.
Theo phân tích của nhóm tư vấn quốc phòng IHS Markit, vị trí gần nhất của IS cách căn cứ Hmeimim của Nga hàng trăm km, nên tổ chức khủng bố này khó có thể là thủ phạm được. Hầu hết máy bay không người lái của IS chỉ có khả năng bay trong khoảng cách không quá 1 đến 2 km.
Theo HIS, thông tin của Bộ Quốc phòng Nga cho thấy các UAV trong cuộc tấn công Hmeimim đã di chuyển quãng đường 50-100 km. Khoảng cách lớn khiến cho việc khoanh vùng đối tượng nghi vấn vô cùng khó khăn.
Ông Maxim Suchkov cho rằng, một trong những nhóm đối lập tại Syria có khả năng là thủ phạm. Theo một báo cáo trên tờ Krasnaya Zvezda của Bộ Quốc phòng Nga ngày 10/1, các UAV được phóng lên từ một ngôi làng bị kiểm soát bởi "phe đối lập trung dung" có tên là Muazzara, thuộc tỉnh Idlib phía nam Syria.
Tuy nhiên, kết quả này không giải đáp được nghi vấn về lý do tổ chức này không nhận trách nhiệm cho vụ tấn công, bởi theo Suchkov, các nhóm đối lập tại Syria thường thông báo tất cả các hoạt động của mình.
"Nếu thủ phạm là phe đối lập, họ sẽ công bố một cách rất tự hào cho mọi người đều biết," ông nói.
Một trong các bức ảnh do phóng viên quân sự Nga Roman Saponkov công bố, khẳng định đến từ "nguồn đáng tin cậy", ghi lại các máy bay Nga trong căn cứ Hmeimim bị thiệt hại bởi vụ tấn công cuối năm 2017 (Ảnh: BBC)
Nghi vấn nhóm ủng hộ ông Assad, Iran tấn công căn cứ Nga?
Một trong số giả thuyết nói rằng Alawites - cộng đồng thiểu số của ủng hộ tổng thống Syria Bashar al-Assad - là thủ phạm tấn công căn cứ Nga.
WaPo cho biết, một tuyên bố nhận trách nhiệm về các cuộc tấn công đã được đăng tải trên mạng Internet, dưới danh nghĩa của tổ chức ngầm có tên gọi Phong trào Alawite Tự do (Free Alawite Movement).
Thông điệp cảnh báo những người Alawites ủng hộ chính phủ Syria rằng những gì chính quyền ông Assad đạt được đến lúc này là không bền vững. Nhưng tuyên bố không thể hiện nhóm này nhận trách nhiệm các cuộc tấn công căn cứ Hmeimim.
Một số thành viên phe đối lập của Alawites cho biết họ không nghĩ rằng tổ chức nêu trên là có thật, và suy đoán rằng các cơ quan tình báo nước ngoài đang cố tình tạo ra mâu thuẫn trong nội bộ các nhân vật trung thành với ông Assad.
Trong khi đó, một thống báo khác được công bố trên các kênh tin tức của phe đối lập Syria, nói rằng một nhóm vũ trang do Iran hậu thuẫn, hiện đóng quân tại các ngọn đồi do chính phủ Syria kiểm soát, đã thực hiện các vụ tấn công người Nga.
Theo phe này, Tehran muốn ngăn chặn những nỗ lực kiến tạo hòa bình của Nga tại Syria, vì cho rằng lợi ích của Iran bị suy giảm.
"Có rất nhiều giả thuyết," ông Suchkov nói. "Nhưng tại thời điểm này, mọi thứ vẫn là một điều bí ẩn."