Thời điểm lý tưởng nhất là khi cuộc tranh cử tổng thống Mỹ đi vào giai đoạn cuối, khi toàn thể công luận và chính giới Mỹ bị thu hút vào trận đấu quyết liệt giữa Hillary Clinton và Donald Trump ngày 08/11/2016.
RFI tóm lược bài phân tích "Bắc Kinh có lẽ đang chờ thời điểm lý tưởng để tấn công ở Biển Đông" của chuyên gia Harry Kazzianis, tân giám đốc Nghiên cứu Quốc phòng Mỹ thuộc Trung tâm vì Quyền lợi Quốc gia ở Washington (Nixon Center cũ)
Tác giả của nhiều công trình nghiên cứu địa chính trị ở châu Á và chiến lược của Trung Quốc tại Biển Đông cho rằng mọi phân tích thời sự đều suy đoán Trung Quốc sẽ công khai chiếm lĩnh bãi cạn Scarborough trong những tuần lễ sau cùng trước bầu cử tổng thống Mỹ ngày 08/11.
Ván bài lật ngửa của Tập Cận Bình
Trung Quốc của Tập Cận Bình đang đi vào một quỹ đạo khó khăn.
Vì những yếu tố lịch sử phức tạp, sau một thế kỷ biến động do bàn tay của phương Tây và Nhật Bản, cộng với tinh thần chủ nghĩa dân tộc đại Hán, Trung Quốc không còn bằng lòng với danh hiệu cường quốc kinh tế, quân sự thứ hai trên thế giới.
Trung Quốc cũng không thỏa mãn với chiến lược "một vành đai, một con đường", với sáng kiến Ngân hàng Đầu tư Hạ tầng Châu Á...
Các báo cáo gần đây đều cùng chung một kết luận: Trung Quốc muốn nhiều hơn thế nữa và sẵn sàng gây hấn ở Biển Đông để tạo thế thượng phong. Cơ hội bằng vàng để ra tay là lúc Hoa Kỳ bận tâm vào cuộc bầu cử tổng thống.
Các nhà phân tích châu Á tin rằng Trung Quốc sẽ hành động liều lĩnh sau khi đuối lý ở Toà Trọng Tài quốc tế về Biển Đông PCA. Thời báo Hoàn Cầu, trong một số tháng 7, gọi Úc là "mèo giấy" và đe dọa "sẽ đánh phủ đầu" nếu hải quân Úc tiến vào Biển Đông.
Tuy nhiên, ngoài một vài tuyên bố bất cẩn, vài bài báo khiêu khích, Bắc Kinh biết ẩn nhẫn chờ qua Thượng đỉnh G20 tại Hàng Châu, đầu tháng 9. Ban lãnh đạo Trung Quốc biết rõ leo thang không đúng lúc là một sai lầm chiến lược.
Thời cơ đã đến: Giai đoạn thích hợp nhất là từ giữa tháng 9 đến đầu tháng 11, Hoa Kỳ bị "việt vị" ở Biển Đông vì cuộc bầu cử tổng thống. Vào thời điểm này, công luận Mỹ tập trung vào cuộc bầu cử được xem là sôi động chưa từng thấy.
Một quan chức Bộ Quốc phòng Mỹ phân tích: "Giới lãnh đạo Trung Quốc tin rằng ở giữa cuộc bầu cử tổng thống, không một nhật báo Mỹ nào đưa thời sự Trung Quốc lên trang nhất trừ phi có súng nổ đạn bay. Và họ không ngu dại đâu. Cơ hội tốt đã đến".
Tham nhưng không ngu
Giới ngoại giao Đông Nam Á cũng cùng nhận định: "Trung Quốc sẵn sàng chơi ván bài lật ngửa. Họ không cần vỏ bọc 'trỗi dậy hoà bình'. Họ không cần che giấu tham vọng nữa, lòng tham thống trị Biển Đông".
Cho dù tổng thống Mỹ đã cảnh cáo, nhưng Trung Quốc đâu có sợ mang tai tiếng "đe dọa hoà bình, ảnh hưởng đến quan hệ song phương hay không" khi chiếm lấy Scarborough.
Một nhà ngoại giao cao cấp của ASEAN xin giấu tên giải thích bằng câu hỏi: Tại sao Trung Quốc không lợi dụng thời cơ củng cố thế mạnh tại Biển Đông? Mỹ thì lo bầu cử. Tổng thống Obama không phản ứng khi Bachar al Assad dùng bom hóa học, vi phạm "lằn ranh đỏ" ở Syria. Các quốc gia ASEAN biết rõ ông Obama sẽ không cứu chúng tôi vì một bãi đá ở Biển Đông, nhất là nhiệm kỳ đã hết.
Sáng ngày 03/09, truyền thông quốc tế đã dẫn lại thông tin của New York Times, theo đó Bắc Kinh đã bố trí nhiều tàu quanh bãi cạn Scarborough mà Philippines, Đài Loan và Trung Quốc cùng tuyên bố chủ quyền.
Sự kiện này chỉ là một bước mới trong tiến trình xâm lấn của Trung Quốc từ nhiều thập niên qua. Thông tin của New York Times cho biết Trung Quốc huy động tàu công binh để nạo cát, giai đoạn đầu để xây đảo nhân tạo trái phép và lập căn cứ quân sự như đã tiến hành tại nhiều nơi khác ở Biển Đông.
Cùng lúc đó, sức mạnh quân sự của Trung Quốc trong khu vực đang được tăng cường một cách nhanh chóng trong những năm tháng tới đây qua các tiền đồn mới trên các đảo nhân tạo phi pháp.
Scarborough chỉ cách đảo Luzon, nơi Hoa Kỳ có căn cứ không quân và hải quân có 200 km.
Điều tệ hại, là chính vào thời điểm này, quan hệ giữa Mỹ và Philippines rơi vào cảnh "cơm không lành canh không ngọt" vì tổng thống Duterte có những lời tuyên bố xúc phạm tổng thống Obama, tạo cơ hội tốt cho Bắc Kinh lấn tới.
Mỹ nên làm gì?
Theo chuyên gia Harry Kazzianis, để tránh chuyện đã rồi, trước hết, tổng thống Obama phải dứt khoát cảnh cáo Trung Quốc bằng những biện pháp trừng phạt cụ thể như là xem xét lại quan hệ với Bắc Kinh, không cho Trung Quốc tham gia cuộc tập trận RIMPAC (Vành đai Thái Bình Dương) hay đình chỉ đàm phán những thỏa thuận đầu tư.
Manila, cho dù có bất đồng với Washington về nhân quyền, cũng phải hợp tác chặt chẽ với Mỹ, không cho Trung Quốc tiến hành xây dựng căn cứ ở Scarborough.
Mỹ phải xây dựng một chiến lược dài hạn không để Trung Quốc triển khai lực lượng. Cụ thể là hải quân Mỹ phải năng động hơn, tuần tra thường trực tại Biển Đông, huy động hạm đội với tàu sân bay trấn giữ cảng Subic Bay, Philippines ở phía đông Scarborough.