Hàng chục nhà báo theo dõi khai mạc hội nghị Nhóm liên lạc quốc phòng Ukraine. Ảnh: AP
Những cuộc họp kín dài 6 tiếng
Mỗi tháng, khi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin tập hợp các chỉ huy quốc phòng của hơn 40 quốc gia ở phía tây nam nước Đức, cuộc họp kéo dài hàng giờ thường kết thúc theo cùng một cách: Celeste Wallander, người đứng đầu các vấn đề an ninh quốc tế của Lầu Năm Góc, đề nghị mỗi người tham gia đọc những vũ khí mà quốc gia của họ sẵn sàng tặng cho Ukraine.
Đó là vấn đề giúp xác định tương lai của Ukraine hơn một năm sau khi xung đột nổ ra.
Và nó đã biến nhóm kín các nhà lãnh đạo - được biết đến với cái tên Nhóm Liên lạc Quốc phòng Ukraine - trở thành một lực lượng trọng tâm nhưng bí mật trong việc trang bị cho quân đội Ukraine đủ mọi thứ, từ tên lửa chính xác đến xe tăng chiến đấu chủ lực.
Nhóm cũng giúp quốc gia này xây dựng một quân đội đặc biệt nhưng hiện đại đáng kinh ngạc, có lẽ đã vượt qua ngay cả một số thành viên lâu đời của NATO.
Nhưng bên lề cuộc họp ngày 21/4 mới đây của nhóm trong một phòng khiêu vũ ốp gỗ tại Căn cứ Không quân Ramstein do Mỹ điều hành, rõ ràng là việc duy trì sự đoàn kết - điều mà nhóm đã thành công trong hơn một năm qua - đang đứng trước thách thức ngày càng tăng.
Gần đây, một số rạn nứt đã xuất hiện trong nhóm, đặc biệt là về việc có nên gửi máy bay chiến đấu phương Tây đến Ukraine hay không và tình trạng vận chuyển vũ khí chậm trễ - trong đó có xe tăng của Đức và Tây Ban Nha.
Bên cạnh đó, việc chuyển giao hàng loạt vũ khí cho Kiev đã khiến các quốc gia tài trợ lo lắng về kho dự trữ của chính họ, và các cuộc họp gần đây đã bắt đầu xoay quanh vấn đề các đồng minh NATO tự trang bị lại cho bản thân, cũng như duy trì dòng vũ khí cho Ukraine trong thời gian dài.
Esa Pulkkinen, quan chức Bộ Quốc phòng Phần Lan, cho biết khi tham gia họp tại căn cứ Ramstein vào tháng trước: “Chúng tôi đã làm được rất nhiều điều về khoản đóng góp, nhưng bây giờ câu hỏi đặt ra nhiều hơn là tính bền vững".
Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin (trái) và Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Olexij Resnikow trao đổi tại cuộc họp của Nhóm Liên lạc Quốc phòng Ukraine ở Căn cứ Không quân Ramstein, Đức ngày 20/1/2023. Ảnh: Getty Images
Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ, Tướng Mark Milley và Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov ngồi ở bàn đầu phủ khăn trải màu trắng, hai bên là cờ Mỹ và Ukraine. Chùm đèn pha lê treo lơ lửng trên đầu.
Cuộc họp bắt đầu, như mọi khi, với thông tin cập nhật về chiến trường từ người Ukraine. Các thành viên khác ngồi ở hai bàn hẹp vuông góc với bàn của lãnh đạo, tạo thành ba cạnh của hình chữ U Mỗi quốc gia được đại diện bởi một lá cờ nhỏ bên cạnh micrô của thành viên.
Tướng Austin dẫn dắt cuộc thảo luận, phát biểu mở đầu và kết thúc, nhưng ông thường dành nhiều thời gian hơn để nghe các bài thuyết trình. Trong cuộc họp gần đây nhất, các thành viên đã dành một khoảng thời gian 90 phút để thảo luận về những thách thức đối với sự bền vững và cơ sở công nghiệp; toàn bộ cuộc họp có thể kéo dài hơn 6 giờ.
Ra đời từ những ngày đầu xung đột
Nhóm Hỗ trợ quốc phòng Ukraine ra đời không phô trương ngay từ đầu cuộc xung đột. Trong thời gian chuẩn bị cho một chuyến đi bí mật đến Ukraine chỉ một tháng sau khi xung đột nổ ra, Tướng Austin đã nhận ra một vấn đề lớn đang nảy sinh. Kiev đã vượt qua làn sóng tấn công ban đầu của Nga, nhưng rõ ràng là Mỹ và các quốc gia khác sẽ cần phải vượt qua những nghi ngại trước đây về việc trang bị vũ khí cho Ukraine và cam kết lâu dài. Trong những ngày đầu đó, không ai điều phối các thiết bị mà các quốc gia nhanh chóng bắt đầu cam kết, đặt ra nguy cơ dẫn đến một tính toán sai lầm nghiêm trọng.
“Tôi đã gọi rất nhiều cuộc điện thoại trao đổi với các quốc gia - 'Các ông có thể gửi cái này không', và tôi nghĩ rằng đó là thời điểm nảy sinh ý tưởng. 'Không, chúng ta cần tập hợp những người đóng góp chính cho Ukraine lại với nhau để có thể hiểu quy mô của công việc này", ông Wallander kể lại.
Tướng Austin đặt tên cho nó là Nhóm Liên lạc Quốc phòng Ukraine, họp lần đầu tiên vào ngày 26/4/2022 tại căn cứ Ramstein. Chính cuộc họp đó đã khởi động quá trình trợ giúp Ukraine.
Khác biệt giữa các đồng minh
Các cuộc họp ở Ramstein thường là những sự kiện đã được lên kịch bản, trong đó các bộ trưởng đọc từ các ghi chú được chuẩn bị sẵn. Nhưng các cuộc họp cũng che giấu sự khác biệt đáng kể giữa các chính phủ đang trang bị vũ khí cho Ukraine.
Các nước Đông Âu như Ba Lan và Estonia đã tiến mạnh trong việc cung cấp viện trợ, trong khi Đức và Pháp thường tụt phía sau. Đại diện Mỹ - cụ thể là Tướng Austin - đôi khi phải đứng giữa hai bên.
Trong khi đó, Kiev liên tục yêu cầu nhiều hơn và tốt hơn. Chẳng hạn như quyết định gửi xe tăng chiến đấu chủ lực Abrams vào tháng 1 diễn ra khi các quan chức Ukraine tiếp tục vận động gửi máy bay chiến đấu F-16.
Vấn đề máy bay chiến đấu quá quan trọng, và sự chia rẽ giữa những ủng hộ đã phơi bày tại cuộc họp gần đây nhất ở Ramstein. Trong khi Tướng Austin và các quan chức Mỹ đã nói rõ rằng họ không tin F-16 là cần thiết cho cuộc chiến hiện tại, những người khác cho biết nhóm vẫn đang tranh luận về vấn đề này.
“Có một cuộc thảo luận đang diễn ra về các loại máy bay chiến đấu khác”, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg nói với các phóng viên trong giờ giải lao của cuộc họp.
Một số người dường như chắc chắn rằng các máy bay phản lực của phương Tây sẽ hướng đến Kiev vào một thời điểm nào đó.
Binh sĩ Ukraine bắn lựu pháo M777 do Mỹ cung cấp vào các vị trí của Nga. Ảnh: AP
Tổng thống Joe Biden đã có lúc kêu gọi Bộ trưởng Austin sử dụng cuộc họp Ramstein để trực tiếp kêu gọi những người đồng cấp của mình hành động nhiều hơn để giúp đỡ Ukraine.
Vào tháng 1, sau khi Thủ tướng Đức Olaf Scholz từ chối gửi xe tăng Leopard nếu Mỹ không gửi xe tăng Abrams trước, Tổng thống Biden đã nhờ tới Bộ trưởng Austin đưa ra lời kêu gọi cuối cùng với người đồng cấp Đức Boris Pistorius, tại cuộc họp của Nhóm vào tháng đó.
Cuối cùng, ông Biden đã bật đèn xanh cho xe tăng Abrams, mở đường cho Đức gửi những chiếc Leopard.
Những thách thức mới
Một số cuộc họp gần đây nhất của nhóm hỗ trợ Ukraine đã chứng kiến các đồng minh bắt đầu suy tính kỹ về cách tìm nguồn tiền, và năng lực công nghiệp, để thay thế các thiết bị được gửi đến Ukraine.
Binh sĩ Ukraine bắn lựu pháo M777 do Mỹ cung cấp vào các vị trí của Nga. Ảnh: AP
Thêm vào đó, nhóm cần phải vượt qua hàng loạt lợi ích cục bộ và làm một việc thậm chí còn khó khăn hơn: cùng nhau sản xuất đạn dược và các vật tư khác khi xung đột ở Ukraine tiếp diễn và các dây chuyền sản xuất riêng lẻ đã đến điểm giới hạn.
Một vấn đề gây chia rẽ khác là tỉ lệ chi tiêu quốc phòng của các đồng minh.
Báo cáo thường niên của NATO công bố vào tháng 3 cho thấy mặc dù các thành viên liên minh này cam kết tăng chi tiêu quốc phòng, nhưng chỉ có 7 quốc gia trong số 30 quốc gia đạt được mục tiêu 9 năm qua là chi 2% GDP cho quốc phòng - ít hơn 2 quốc gia so với mục tiêu vào năm 2021.
Các xu hướng khác mới xuất hiện tại các cuộc họp ở Ramstein cũng khiến một số người tham gia thất vọng. Theo hai nhà ngoại giao châu Âu, một số quốc gia đã liên tục hứa hẹn gửi cho Kiev các thiết bị dường như không bao giờ được chuyển đến.
Bất chấp những rạn nứt đang nổi lên này, việc gắn bó lâu dài với Kiev đã trở thành chủ đề bàn thảo của tất cả các đồng minh NATO kể từ khi bắt đầu xung đột. Và 14 tháng sau, không có thay đổi nào về lập trường đó.