Năm thứ hai sau khi Tần Thủy Hoàng băng hà, Trần Sinh, Ngô Quảng đã đứng lên phát động cuộc khởi nghĩa nông dân nổi tiếng bấy giờ. Không chỉ có vậy, sau ba năm chịu tấn công từ các cuộc khởi nghĩa nông dân, Đế quốc Đại Tần đã không thể khôi phục lại nữa.
Một câu hỏi đặt ra là: Nếu như Tần Thủy Hoàng sống thêm được 3 năm nữa, liệu nhà Tần có phải đối diện với cảnh bị quân khởi nghĩa lật đổ hay không?
Thực ra, để làm rõ vấn đề này, chúng ta cần hiểu rõ được tài năng của Tần Thủy Hoàng và các cuộc khởi nghĩa thời bấy giờ
1. Thời thế tạo anh hùng
Có rất nhiều người chỉ hiểu được bề mặt của lịch sử mà không nắm được logic vận hành đằng sau đó. Chúng ta thường nghe đến câu "Thời thế tạo anh hùng" hay nói cách khác, nếu là cùng một người nhưng tại thời đại khác, thế cục khác sẽ có vai trò khác.
Ví dụ như Lưu Bang vào cuối thời nhà Tần có được cơ hội thể hiện tài năng, trở thành hoàng đế khai quốc nhà Hán, nhưng nếu như Lưu Bang sinh tại thời Xuân Thu Chiến quốc, có lẽ ông ta cũng chỉ là một nhân vật phản diện điển hình trong các thôn làng mà thôi.
Bởi vì Lưu Bang không thích trồng trọt, làm ruộng, tâm tư mong ước trở thành một người vĩ đại, nhưng trong thời Xuân Thu Chiến quốc, một nhân vật nhỏ bé dù có tài năng cỡ nào đi nữa thì cũng khó mà có cơ hội "trở mình" làm đại nghiệp, cho nên kết cục cuối cùng của Lưu Bang rất có thể sẽ bị người đời chế giễu, tẩy chay mà chết.
Hình ảnh nhân vật Lưu Bang trên phim.
Cũng như vậy, Tần Thủy Hoàng có thể thống nhất sáu nước, thực ra không phải chỉ nhờ tài năng siêu phàm mà còn dựa vào "gió Đông" từ tổ tiên mình.
Trước cả Tần Thủy Hoàng, vào thời tằng tổ phụ của ông là Tần Chiêu Tương vương tại vị, thực lực toàn diện của nhà Tần đã phát triển đến mức có thể thôn tính cả sáu nước còn lại, cho nên việc thống nhất thiên hạ của Tần Thủy Hoàng chính là được lập nên nhờ những gì ông cha xây dựng nên.
Điều này cũng giống như các bạn trẻ vừa ra trường đã được gia đình tạo điều kiện giúp đỡ, cho một khoản tiền lớn mua nhà các thủ đô đắt đỏ vậy. Việc mua được nhà ở thủ đô là một việc rất đáng tự hào, nhưng rõ ràng tiền đó không phải do chính họ làm ra mà là nhờ vào tiềm lực có sẵn của cha mẹ.
Trên thực tế, phần "Tần Thủy Hoàng bản kỷ" trong cuốn "Sử ký" cũng nó rằng, thực ra Tần Thủy Hoàng cũng chỉ là một vị quân vương bình thường, chỉ là ông ta được đầu thai vào một dòng họ tốt mà thôi.
2. Nửa cuối đời của Tần Thủy Hoàng
Sau khi Tần Thủy Hoàng thống nhất sáu nước, mặc dù ông đã làm một việc mang ý nghĩa to lớn là tu sửa Trường thành, nhưng ngoài việc này ra, Tần Thủy Hoàng cũng làm nhiều chuyện sai lầm, ví dụ như, vào những năm cuối đời, Tần Thủy Hoàng trở thành một người thích ăn chơi hưởng lạc, vì vui thú cá nhân mà không hề thương tiếc sức người, sức của của dân cư bách tính.
Đầu tiên, Tần Thủy Hoàng vì hưởng lạc mà cho tu sửa lâu đài cung điện, trong "Sử ký" có ghi chép rằng, khi ấy, sáu phần sức lao động trong xã hội bị Tần Thủy Hoàng đem đi lao dịch. Cùng lúc ấy, Tần Thủy Hoàng còn khai chiến với Hung Nô, có nghĩa là ngoài các trai tráng bị đem đi lao dịch, còn cả những trai tráng phải đi quân dịch, tham gia tòng quân.
Mà Tần Thủy Hoàng khi ấy vẫn cảm thấy tài nguyên quốc gia vẫn giàu có, cho nên ông còn lãng phí một lượng lớn sức người và của cải xã hội vào việc chế thuốc trường sinh bất lão cho bản thân.
Hình ảnh Tần Thủy Hoàng lúc cuối đời trên phim.
Điều nực cười nhất là, Tần Thủy Hoàng vì tu tiên, thậm chí còn đem toàn bộ quyền lực chính trị giao cho cận thần Triệu Cao. theo ghi chép trong "Sử ký", vào những năm cuối đời của Tần Thủy Hoàng, ông ta tự xây cho bản thân một mê cung rồi trốn ở trong ấy.
Còn về nguyên nhân tu sửa mê cung, cũng là vì Tần Thủy Hoàng nghe đồn rằng các vị thần tiên thích gặp người ở những nơi yên tĩnh vắng lặng, cho nên Tần Thủy Hoàng đã lệnh xây mê cung, vì cho rằng mê cung là nơi yên tĩnh vắng vẻ. Việc này khiến cho nhiều vị đại thần muốn tìm gặp Tần Thủy Hoàng đều không tìm được người.
Tất nhiên, Tần Thủy Hoàng cũng nhận ra việc mình không gặp các vị đại thần một thời gian dài là không được, cho nên ông thường thông qua quan cận thần của mình là Triệu Cao để liên hệ với các vị đại thần, cứ như thế, cả triều đình chỉ có mình Triệu Cao biết được tung tích của Tần Thủy Hoàng.
Hơn thế, Tần Thủy Hoàng cuối đời còn bởi vì quá lạm dụng đan dược mà sinh ra triệu chứng ngu ngơ, lú lẫn tuổi già, điển hình nhất là có rất ít người biết được di chiếu Tần Thủy Hoàng lưu lại trước lúc băng hà, đồng thời, về mặt thiết lập chế độ lại tạo cơ hội cho Triệu Cao, Lí Tư dễ dàng sửa đổi di chiếu.
Điều này cho thấy rõ rằng, Tần Thủy Hoàng những năm cuối đời chỉ còn lại danh mà không có thực, dù cho người vẫn còn sống nhưng trên thực tế có thể coi là đã chết rồi.
Các tư liệu lịch sử, các triều đại khi nhắc đến chính sách của nhà Tần, đều luôn dùng từ "Bạo Tần", chính bởi vì sự tàn bạo của nhà Tần có thể coi là vô tiền khoáng hậu, trước nay chưa từng có trong lịch sử.
Thậm chí, chính quyền phát xít sau này, khi so sánh với nhà Tần còn phải chịu thua, cho nên, khi Trần Thắng phát động cuộc khởi nghĩa nông dân có nói một câu rằng: "Thiên hạ khổ vì Tần nhiều rồi", ý là, bách tính trong thiên hạ đã bị Tần Thủy Hoàng làm khổ thảm lắm rồi.
Tranh vẽ Tần Thủy Hoàng và công trình Vạn Lý Trường Thành nổi tiếng.
3. Lòng dân căm phẫn, ruồng bỏ
Giả Nghị - một học giả nhà Hán đã từng miêu tả một cảnh tượng trong cuốn "Quá Tần luận" như sau: Bách tính trăm họ trong thiên hạ sau khi nghe tin Trần Thắng, Ngô Quảng lập quân chống lại Tần Thủy Hoàng thì hăng hái tham gia nghĩa quân khởi nghĩa, hi vọng sớm ngày lật đổ chính quyền nhà Tần.
Trên thực tế, quân đội nhà Tần cũng đã nhiều lần trấn áp quân khởi nghĩa của Trần Thắng, Ngô Quảng, đánh tan quân của bọn họ, nhưng bất kể có đánh tan bao nhiêu lần, quân khởi nghĩa vẫn tiếp tục nổi dậy đấu tranh, việc như thế này về sau cũng từng xảy ra lần nữa trong lịch sử Trung Hoa.
Ấy là vào thời Minh, Hoàng đế Sùng Trinh khi đưa binh trấn áp quân khởi nghĩa của Lý Tự Thành cũng đã xảy ra việc tương tự, điều này cho thấy rõ rằng, tài lãnh đạo của Trần Thắng tuy có kém cỏi, nhưng bách tính trăm họ đều rất căm phẫn nhà Tần, cho nên họ dù hi sinh tính mạng bản thân cũng muốn lật đổ nhà Tần.
Dưới tình cảnh như thế, cho dù nhà Tần có một vị quân vương anh minh tài cán, cũng chỉ có thể bảo vệ được Hàm Cốc quan, quay lại cục diện trước khi nhà Tần thống nhất sáu nước, còn việc muốn tiếp tục thống trị lãnh thổ sáu nước e là khó có ai có thể làm được.
Trên thực tế, chính quyền nhà Tần cũng đối xử vô cùng hà khắc, cay nghiệt với chính các quan lại đại thần trong triều, cho nên về sau, nhiều vị đại tướng nhà Tần lựa chọn đầu hàng, làm phản, ví dụ như tướng Chương Hàm, xét từ góc độ này, thời nhà Tần dưới thời Tần Nhị Thế đã rơi vào tình cảnh như chuột chạy đầu đường, người người đòi đánh.
4. Giả sử như Tần Thủy Hoàng còn tại vị
Giống như phần đầu đã nêu, thực ra, chúng ta không cần quá phải thần thánh hóa tài năng của Tần Thủy Hoàng, tức là cho dù Tần Thủy Hoàng vẫn còn sống đến ngày khởi nghĩa nông dân nổ ra, một mình ông cũng không thể làm thay đổi điều gì, bởi vì Tần Thủy Hoàng những năm cuối đời đã rơi vào cảnh ngu ngơ lú lẫn tuổi già.
Điều này có nghĩa là, người cai trị nhà Tần dù có là Tần Thủy Hoàng hay Tần Nhị Thế thì cũng vậy, đến cuối cùng cũng sẽ rơi vào cảnh Triệu Cao lộng quyền, mà kết cục của việc Triệu Cao lộng quyền ấy chính là nhà Tần diệt vong.
Cho nên tổng hợp tất cả các yếu tố: Nếu như Tần Thủy Hoàng chết muộn vài năm, kết cục mang tính khả thi nhất là, Tần Thủy Hoàng bị quân khởi nghĩa nông dân sáu nước bắt sống, giải lên đoạn đầu đài.
Chúng ta ngày nay khi nhắc đến Tần Thủy Hoàng đều hết lời ca ngợi ông là vị Hoàng đế ngàn năm có một, nhưng dưới sự thống trị của vị Hoàng đế ngàn năm có một ấy, thiên hạ có biết bao người đã rơi vào cảnh tan cửa nát nhà, mất đi tính mạng.