Theo Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (Hồng Kông), Vương quốc Anh mới đây đã công bố những tài liệu giải mật liên quan đến vấn đề trao trả Hồng Kông về Trung Quốc đại lục năm 1997.
Vào tháng 1/1993, Chris Patten đã báo cáo với London rằng, Bộ tư lệnh quân khu Quảng Châu thuộc Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc PLA đã lên kế hoạch khẩn cấp cho việc tiếp quản sớm Hồng Kông.
Trước đó, cựu toàn quyền Anh tại Hồng Kông Chris Patten đã yêu cầu Bộ Ngoại giao Anh đánh giá nguy cơ quan thiệp quân sự đối với Hồng Kông trước năm 1997 của Bắc Kinh.
Lời đề nghị của cựu Toàn quyền Anh được đưa ra trong bối cảnh Trung Quốc tức giận tấn công ông vì cho rằng ông đã cản trở quá trình thu hồi Hồng Kông bằng cách đề xuất gói cải cách bầu cử, cho phép 2,7 triệu cư dân đặc khu đi bỏ phiếu (cuối năm 1992). Bắc Kinh khi đó đã gọi ông là "tội nhân 1.000 năm".
Theo gói cải cách bầu cử của Patten, 2,7 triệu cử tri sẽ được bỏ phiếu bầu ra các đại diện trong chín khu vực bầu cử trong cuộc bầu cử Hội đồng Lập pháp Hồng Kông vào năm 1995.
Bắc Kinh khẳng định, cải cách này đã vi phạm quy định cơ bản của đặc khu và vi phạm các thỏa thuận Trung-Anh vốn có.
Nguy cơ can thiệp quân sự
Theo SCMP, chính phủ nước này đã rất lo sợ về việc PLA tiếp quản Hồng Kông trước khi hết hạn hợp đồng thuê đất vào năm 1997 và kế hoạch dự phòng cho tình huống xấu nhất đã được lưu giữ trong hồ sơ mới được Cơ quan Lưu trữ Quốc gia Anh ở London công bố.
Thủ tướng Anh John Major bắt tay với người đồng cấp Trung Quốc Lý Bằng sau khi ký thỏa thuận xây dựng sân bay mới của Hồng Kông vào năm 1991. Ảnh: Reuters
Trong một báo cáo gửi cho Thủ tướng Anh bấy giờ là John Major một ngày trước cuộc họp của Ủy ban chính sách hải ngoại và quốc phòng, Pauline Neville-Jones, Thư ký văn phòng nội các đã viết rằng, ủy ban cần cân nhắc các biện pháp cần thiết nếu tình hình trở nên tồi tệ hơn sau khi đề xuất cải cách bầu cử của Toàn quyền Chris Patten được tiến hành.
"Cuộc họp sẽ cần phải giải quyết vấn đề cơ bản về việc liệu London có nên tiến hành đề xuất này bất chấp phản ứng của Trung Quốc hay không", bà Neville-Jones viết. "Nguy cơ là rất cao và đây là hành động không thể quay đầu."
Cuộc họp diễn ra vào ngày 18/11 năm 1992, do Thủ tướng Major chủ trì, với sự tham dự của các quan chức cấp cao bao gồm Ngoại trưởng Anh, Bộ trưởng Bộ Nội vụ, Bộ trưởng Quốc phòng, cũng như ông Patten... Tuy nhiên, kết quả của cuộc họp này không được đề cập trong tài liệu mới được giải mật.
Bà Neville-Jones dẫn các báo cáo được công bố trước đó của Bộ Ngoại giao Anh nhận định, chính phủ Trung Quốc có thể tiến hành nhiều biện pháp cứng rắn, mạnh mẽ để thu hồi Hồng Kông.
Dù vậy, chính phủ Anh đã ủng hộ hoàn toàn cho đề xuất của ông Patten. Cuối cùng nó vẫn được thông qua vào tháng 6/1994, bảy tháng sau khi các cuộc đàm phán về bầu cử Hồng Kông kéo dài 17 vòng giữa Trung Quốc và Anh đổ vỡ.
Trong bối cảnh đó, vào tháng 9/1993, truyền thông Trung Quốc đồng loạt dẫn lại tuyên bố của Đặng Tiểu Bình khi gặp Thủ tướng Anh vào năm 1982, khẳng định Bắc Kinh có thể thu hồi Hong Kong trước năm 1997.
Đặng đã đưa ra cảnh báo trong cuộc gặp với Thủ tướng Anh bấy giờ Margaret Thatcher tại Bắc Kinh vào ngày 24/9/1982.
Đó là câu chuyện chủ đạo của tờ Nhân dân nhật báo, trong cả phiên bản trong nước và quốc tế, Đài truyền hình trung ương Trung Quốc và các tờ báo thân Bắc Kinh ở Hồng Kông.
Theo đó, Bắc Kinh có thể xem xét việc tiếp quản lãnh thổ sớm nếu có những xáo trộn lớn ở Hồng Kông tính từ thời điểm năm 1993 đến năm 1997.
Theo SCMP, trả lời khi được hỏi về bộ tài liệu mật liên quan đến vấn đề Hồng Kông mới được London công bố, ông Patten cho rằng, tất cả các tài liệu mật liên quan đến đặc khu này trong những năm 90 và trước đó đều cần được công khai.
"Tôi rất vui khi những tài liệu này đã công khai những diễn biến thực sự đã xảy ra vào thời điểm đó", cựu toàn quyền Anh nói.