Tình hình trong những ngày qua tại Venezuela hết sức phức tạp và căng thẳng; vào khoảng 7h sáng (giờ địa phương) ngày 30/4, những người ủng hộ tổng thống lâm thời tự xưng Juan Guaido đã cố gắng giành chính quyền bằng vũ lực.
Thậm chí một số hãng tin phương Tây còn đưa tin quân đội Venezuela đã đưa ra lựa chọn đúng đắn, đó là dự định hỗ trợ Guaido lật đổ nhà lãnh đạo hợp pháp Maduro. Tuy nhiên, cuối cùng, cuộc chính biến đã thất bại; điều gì đã xảy ra, Tổng thống Maduro đã dập tắt cuộc chính biến như thế nào?
Diễn biến cuộc nổi dậy
Giai đoạn đầu tiên của cuộc nổi dậy, tổng thống lâm thời tự xưng Juan Guaido đã từ Đại sứ quán Colombia đến khu vực căn cứ không quân La Carlota và được bảo vệ bởi những quân nhân theo phe đối lập. Tại đây, Guaido tuyên bố bắt đầu giai đoạn cuối của "Chiến dịch Tự do", mà theo thuật ngữ của ông Guaido là "giải phóng đất nước khỏi chế độ độc tài".
Đã có khoảng 70 quân nhân được trang bị vũ khí cố gắng đột nhập vào dinh Tổng thống Miraflores, nhưng bị chặn tại giao lộ Altamira. Lực lượng này tìm cách giải thoát thủ lĩnh phe đối lập Leopoldo Lopez đang bị chính quyền bị quản thúc tại gia. Theo đánh giá của phương Tây, ông Lopez có uy tín hơn nhiều tổng thống lâm thời tự xưng Guaido.
Sau một vài giờ, lực lượng quân nhân tham gia chính biến bị chặn ở ngã ba Altamira và bị đẩy lui bằng lựu đạn hơi cay. Vào lúc này, qua mạng xã hội, Guaido kêu gọi nhân dân Venezuela đến căn cứ không quân La Carlota để tập trung biểu tình nhằm lật đổ chính quyền của Tổng thống dân bầu Maduro; đồng thời kêu gọi quân đội đứng về phe đảo chính.
Một người biểu tình chống chính phủ ném đá vào quân đội Venezuela. Ảnh: AP Photo / Ariana Cubillos
Bộ trưởng Quốc phòng Vladimir Padrino Lopez xác nhận rằng, nhìn chung tình hình trong doanh trại quân đội không có những lộn xộn, các đơn vị đều "bình tĩnh" và tuân thủ Hiến pháp; ông đã gọi những quân nhân sang phe của Guaido là những "kẻ phản bội và hèn nhát". Một số quan chức Venezuela trực tiếp cáo buộc nước láng giềng Colombia đã kích động một cuộc nổi loạn quân sự.
Sau đó vài giờ, trong một cuộc phỏng vấn với một số hãng truyền thông Mỹ, tổng thống lâm thời tự xưng Guaido tuyên bố rằng "phần lớn quân đội" đã đứng về phía ông ta, nhưng thực tế không ai xác nhận điều này.
Đến giữa ngày, cuộc chính biến bị dập tắt; chỉ có một số nhóm thanh niên nhỏ đeo băng trắng cố gắng phá vỡ hàng rào của sân bay, nhưng hành động đó không còn giống như một cuộc đảo chính quân sự.
Đảo chính quân sự hay chỉ là cuộc nổi dậy?
La Carlota là một căn cứ không quân, nhưng thực ra chỉ là một phần nhỏ của Sân bay Quốc tế Caracas. Tại căn cứ La Carlota chỉ có một bệnh viện hàng không, một số câu lạc bộ giải trí dành cho sĩ quan, nhưng không có đơn vị chiến đấu nào ở căn cứ này.
Trong gần nửa năm qua, Guaido đã tìm cách mua chuộc các đơn vị quân địa phương và những sĩ quan được cho là "bất đồng chính kiến" với chính quyền của Tổng thống Maduro; nhưng trên thực tế, những quân nhân này không có khả năng chiến đấu thực sự.
Lựu đạn hơi cay được sử dụng sau khi ông Guaido tuyên bố đảo chính ở Venezuela
Khi cuộc chính biến nổ ra, các phương tiện truyền thông phương Tây cho rằng nguyên Tư lệnh Không quân Venezuela, Tướng Francisco Janes Rodriguez đã đứng về phe đối lập và đã cùng "Tổng thống" tự xưng Guaido lãnh đạo cuộc đảo chính.
Nguồn gốc của tin trên là vào tháng 1 vừa qua, tướng Rodriguez đã từng nỗ lực tiến hành một cuộc đảo chính quân sự và ông ta đã có ý định biến căn cứ La Carlota thành Tổng hành dinh của phe nổi dậy; nhưng sự kiện này bất thành vì quân đội phần lớn vẫn trung thành với Tổng thống Maduro; thực tế tướng Rodriguez đã bị bắt giữ khi kế hoạch đảo chính còn chưa thành hình.
Mặc dù các phương tiện truyền thông phương Tây cho rằng sự kiện ngày 30/4 vừa qua là cuộc đảo chính quân sự, nhưng trên thực tế đây chỉ là cuộc nổi dậy của các thế lực đối lập, có sự tham gia rất hạn chế của một số quân nhân; hoàn toàn không có các đơn vị chính quy cũng như vũ khí hạng nặng.
Rõ ràng đây là sai lầm rất lớn của chính Guaido, khi đánh giá quân đội sẽ đứng về phe của ông ta khi chính biến nổ ra.
"Chiến dịch Tự do" với sự tham gia chỉ chưa đầy một trăm quân nhân, lại trang bị vũ khí hạn chế, do vậy không phải là lực lượng giúp Guaydo gây "đột biến" và cái kết thất bại là điều dễ dàng được đoán trước. Quân đội Venezuela chỉ dùng đạn cao su và lựu đạn cay cũng dễ dàng giải tán đám quân "ô hợp" của Guaido.
Bản thân Guaido cũng công bố cuộc biểu tình lớn nhất của phe đối lập chống lại chính quyền của Tổng thống Maduro vào ngày 1/5 ở Thủ đô Caracas là nhằm hỗ trợ cho lực lượng quân sự của ông ta.
Nhưng nếp sinh hoạt của một số quốc gia ở Mỹ Latinh (trong đó có Venezuela) thường là bắt đầu từ buổi trưa; nên việc tập hợp một số đám đông vào lúc 7h hoặc thậm chí 9h sáng để biểu tình là không thực tế.
Quân đội Venezuela chỉ dùng đạn cao su và lựu đạn cay cũng dễ dàng giải tán đám quân "ô hợp" của Guaido. Ảnh: AP
Khi nghe tiếng súng nổ, cư dân của những khu vực nằm cạnh căn cứ La Carlota đã quyết định không cho trẻ em đến trường và không đi ra đường vì lo sợ các vụ bạo lực; vì vậy không có bất kỳ cuộc biểu tình nào diễn ra như kêu gọi của Guaido.
Đó là lý do để tin rằng hầu hết nhân dân Venezuela không tham gia vào các hành vi bạo lực như họ đã làm một vài năm trước. Mọi người không muốn sự lặp lại của các sự kiện vào đầu năm 2014, dẫn đến cái chết của nhiều người trong các cuộc đụng độ trên đường phố ở Venezuela; nhân dân Venezuela không muốn bạo lực và hy vọng một giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột.
Quân đội Venezuela trong những lúc khó khăn nhất đã thể hiện lòng tuyệt đối trung thành với Tổng thống Maduro; điều này làm thất bại mọi nỗ lực cố gắng của các thế lực đối lập được sự hậu thuẫn của một số tổ chức tình báo nước ngoài trong suốt 6 tháng qua.
Sai thời điểm
Một điều bất lợi nữa cho ông Guaido là, vào chính ngày 1/5, người đứng đầu Hội đồng Hiến pháp Diosdado Cabello đã kêu gọi những người ủng hộ Tổng thống Maduro tập trung tại dinh tổng thống để tiến hành tuần hành chào mừng ngày Quốc tế lao động 1/5.
Cabello là nhân vật chính trị rất nổi tiếng và có uy tín ở Venezuela, việc Guaido chọn thời điểm sáng sớm ngày 30/4 để tiến hành đảo chính là một sai lầm lớn.
Tại Venezuela vào năm 2002, nhà lãnh đạo đối lập Leopoldo Lopez chỉ với lực lượng cực kỳ hạn chế đã tổ chức thành công vụ bắt cóc Tổng thống Venezuela khi đó là ông Hugo Chávez và giam giữ ông tại các căn cứ quân sự, nhưng cuối cùng ông được thả ra bởi chính các quân nhân. Nhưng tình thế hiện nay là hoàn toàn khác biệt.
Có thể giả định rằng kết quả chính của các sự kiện vào ngày 30/4 là nỗ lực của phe nổi dậy với mục đích là giải thoát nhà lãnh đạo đối lập Leopoldo Lopez.
Đây là một sự vi phạm pháp luật của những người ủng hộ Guaido; vì bản thân ông Lopez cũng đồng ý với việc quản thúc tại gia, nếu không ông ta sẽ phải đối mặt với án tù chung thân vì khủng bố.
Colombia và Brazil, hai quốc gia ở Nam Mỹ đã không có những tuyên bố ủng hộ cuộc đảo chính như tổng thống lâm thời tự xưng Guaydo mong đợi; Colombia là quốc gia đối địch lớn nhất với Venezuela, nhưng trên thực tế Colombia không có khả năng và không muốn can thiệp quân sự vào Venezuela bởi vì tình hình bất ổn tại quốc gia Nam Mỹ này.
Bên cạnh đó, các nhóm du kích cánh tả ở Colombia có thể sẽ hoạt động trở lại bất cứ lúc nào, mà điều này thì Colombia không hề mong muốn.
Qua sự kiện bạo loạn ngày 30/4, chính phủ Maduro đã chứng tỏ họ hoàn toàn có khả năng đối phó với khủng hoảng.
Tuy nhiên tình hình tại Venezuela vẫn rất căng thẳng và câu hỏi đặt ra là liệu Guaido và Lopez có bị "xử" hay không vì Washington đã tuyên bố rằng các hành động bạo lực đối với Guaido là "lằn ranh đỏ" cho chính quyền của ông Maduro.