Thời gian gần đây, Lực lượng Không quân Nga và Trung Quốc đã tiến hành các cuộc đánh chặn nguy hiểm với máy bay của phương Tây, điều này có thể dẫn đến tai nạn tương tự như vụ va chạm trên không giữa máy bay EP-3E của Mỹ và máy bay đánh chặn J-8II của Trung Quốc trên Biển Đông vào năm 2001.
Những phi vụ đánh chặn
Tuần trước, Nga cho biết một máy bay chiến đấu của họ đã hộ tống một máy bay tuần tra hàng hải P-3C Orion của Đức trên biển Baltic sau khi chiếc máy bay này tiếp cận biên giới Nga.
“Phi hành đoàn chiến đấu cơ Nga đã xác định mục tiêu trên không là máy bay tuần tra P-3C Orion của hải quân Đức” , Bộ Quốc phòng Nga cho biết hôm 12/4.
Đây có lẽ là trường hợp thứ hai máy bay P-3 Orion của Đức bị máy bay chiến đấu của Nga đánh chặn. Trước đó, vào tháng 1/2023, một máy bay chiến đấu Su-27 của Nga đã xuất kích để đánh chặn một chiếc P-3 Orion của Đức, cũng trên biển Baltic.
Máy bay EP-3E của Mỹ.
EurAsian Times bình luận, căng thẳng giữa Nga và NATO luôn ở mức cao kể từ khi Nga bắt đầu cuộc xung đột với Ukraine. Điều này được phản ánh rất rõ trên bầu trời châu Âu, khi máy bay Nga tham gia vào các cuộc chạm trán nguy hiểm với lực lượng NATO.
Vào tháng 11/2022, Hungary, quốc gia dẫn đầu sứ mệnh Cảnh sát trên không Baltic (BAP) của NATO vào thời điểm đó, khẳng định rằng các hoạt động của Lực lượng Hàng không Vũ trụ Nga (VKS) đang gây ra "nhiều khó khăn" cho lực lượng của liên minh.
Ở châu Á, Trung Quốc cũng có những hành động tương tự. Chẳng hạn, Canada cáo buộc Lực lượng Không quân Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLAAF) đã tiến hành nhiều “cuộc đánh chặn nguy hiểm” đối với các phi vụ bay giám sát CP-140 Aurora của Không quân Hoàng gia Canada (RCAF) từ Nhật Bản, vào tháng 11/2022.
Theo các báo cáo, những lần đánh chặn nguy hiểm này chứng kiến máy bay Trung Quốc chỉ bay cách máy bay Canada từ 6-30m, các phi công Canada có thể giao tiếp bằng mắt với các phi công Trung Quốc từ khoảng cách đó.
Theo các chuyên gia, những cuộc chạm trán gần như vậy ở tốc độ cao có thể dẫn đến va chạm hoặc tai nạn. Điều này đã xảy ra vào tháng 4/2001, khi một chiếc EP-3E của Mỹ và một máy bay đánh chặn J-8II của Trung Quốc va chạm trong không phận quốc tế trên Biển Đông.
Chiếc EP-3E của Mỹ tại đảo Hải Nam.
Sự cố đảo Hải Nam
Vào ngày 1/4/2001, một máy bay chiến đấu J-8IIM của Hải quân PLA đã va chạm với một chiếc máy bay EP-3E ARIES II của Hải quân Mỹ, một phiên bản trinh sát tín hiệu của P-3C, khiến chiếc J-8IIM bị rơi và phi công thiệt mạng. Chiếc EP-3E buộc phải hạ cánh khẩn cấp xuống đảo Hải Nam.
J-8IIM của Trung Quốc do phi công Wang Wei, 33 tuổi, từng là phi đội trưởng trong Trung đoàn 22 của Lực lượng Không quân Hải quân PLA, đóng tại Sân bay Lingshui trên đảo Hải Nam.
Phi công của EP-3E, Trung úy Shane Osborn cho biết: “Rõ ràng là chúng tôi đã bị đánh chặn. Máy bay Trung Quốc đã tiếp cận gần hơn nhiều so với bình thường, cách cánh của chúng tôi khoảng 3m”.
Theo lời kể của Osborn, chiếc J-8IIM đã thực hiện 2 lần áp sát đầu tiên, đến lượt tiếp cận thứ 3 sau đó, tốc độ áp sát của máy bay quá cao, J-8IIM đã va chạm vào cánh quạt số 1 khiến máy bay bị rung lắc dữ dội.
Sau đó, đuôi của chiếc J-8 va chạm vào mũi của chiếc EP-3E và đuôi của chiếc J-8 bị vỡ, máy bay mất kiểm soát và lao xuống biển.
Khi được CNN hỏi liệu có giao tiếp bằng mắt với Wang hay không, Osborn nói đã ra hiệu trong lần thứ hai khi máy bay của Wang áp sát họ. Wang đã tháo mặt nạ dưỡng khí và vẫy những người Mỹ trong khi nói những từ mà Osborn không thể hiểu được.
Thân máy bay được tháo rời để chuyển về nước.
Quan điểm của Trung Quốc
Phía Trung Quốc đưa ra một kịch bản khác về vụ việc. Zhao Yu, người lái một chiếc J-8 khác bên cạnh Wang, đã đưa ra lời tường thuật sau đây trên Nhật báo Quân đội Giải phóng:
“Tôi nhìn thấy đầu và cánh trái của máy bay Mỹ va vào máy bay của Wang Wei. Cùng lúc đó, cánh quạt bên ngoài của cánh trái máy bay Mỹ đã đập vỡ cánh đuôi thẳng đứng của máy bay do Wang Wei lái thành nhiều mảnh”.
Zhao đã nhắc nhở Wang Wei rằng phần đuôi thẳng đứng của máy bay đã bị va đập và khuyên anh ta nên chú ý duy trì tình trạng bay, Wang được cho là đã trả lời: "Rõ".
“Khoảng 30 giây sau, tôi thấy máy bay của Wang Wei nghiêng sang bên phải và lao xuống. Máy bay đã mất kiểm soát. Wang Wei yêu cầu nhảy dù. Tôi trả lời: ‘Đã được phép’ Sau đó, tôi mất liên lạc với Wang Wei”, Zhao nói.
Chính phủ Trung Quốc cáo buộc rằng chiếc máy bay EP-3E của Mỹ đã giảm tốc độ, khiến các máy bay phản lực gặp khó khi bay bên cạnh.
Nhật báo Quân Giải phóng nhận định rằng máy bay Mỹ thay đổi hướng di chuyển đột ngột: “Những chiếc máy bay ngông cuồng và kiêu ngạo cũng thường xuyên nhảy lên nhảy xuống và đột ngột rẽ trái hoặc rẽ phải, để khiêu khích các phi công của chúng tôi hết lần này đến lần khác bằng những hành động cực kỳ nguy hiểm” .
Máy bay chiến đấu J-8 rơi xuống biển và Wang Wei đã mất tích. Zhao Yu nói rằng anh ta đã hạ độ cao xuống khoảng 3km trên biển và nhìn thấy mảnh vỡ từ chiếc máy bay của Wang, cùng với một chiếc dù ổn định ghế máy bay và một chiếc dù cứu hộ “lơ lửng trong không trung”. Sau đó, anh ấy quay trở lại đảo Hải Nam vào khoảng 9h30.
Chính phủ Trung Quốc đã phát động một nỗ lực tìm kiếm quy mô lớn với sự tham gia của khoảng 110 máy bay, hơn 100 tàu chiến và ít nhất 1.000 tàu khác, bao gồm tàu cứu hộ, tàu đánh cá và tàu dân sự, tổng cộng có hơn 55.000 người tham gia. Hoạt động kéo dài khoảng mười ngày và bao phủ hơn 80.000 km2 mặt biển.
Thành viên phi hành đoàn chiếc EP-3E được trao trả.
Người Mỹ bác bỏ quan điểm của Trung Quốc
Về phần mình, Osborn bác bỏ kịch bản của Trung Quốc về vụ việc. Anh ta nói: “Việc một chiếc máy bay lớn, di chuyển chậm và đâm vào một máy bay chiến đấu phản lực hiệu suất cao là chuyện không đơn giản. Chúng tôi đã rẽ trái sau khi máy bay của Wang tạt đầu máy bay của chúng tôi”.
'Thumping' là một thao tác nguy hiểm trong đó chiếc máy bay chặn bay trực tiếp phía trước máy bay bị chặn và sau đó chuyển hướng mạnh để làm xáo trộn vùng không khí mà máy bay đang bay qua và làm gián đoạn chuyến bay của nó.
Tuy nhiên, rất khó để đánh giá khoảng cách một cách chính xác khi thực hiện thao tác này và do đó có thể dễ dàng dẫn đến va chạm, hư hỏng kết cấu hoặc cháy động cơ máy bay.
Phi hành đoàn EP-3E đã cố gắng sống sót sau vụ va chạm suýt chết này, nhưng máy bay bị hư hại buộc họ phải hạ cánh xuống sân bay Lingshui của PLA trên đảo Hải Nam và Trung Quốc đã giam giữ 24 thành viên phi hành đoàn trên máy bay trong 11 ngày sau đó.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc và các phương tiện truyền thông do nhà nước kiểm soát đã công khai đưa tin về vụ va chạm giữa máy bay quân sự của Mỹ và Trung Quốc vào ngày 1/4/2001.
Phi hành đoàn đã được thả sau khi Đại sứ Mỹ tại Trung Quốc, Joseph W. Preuher, gửi một lá thư cho Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Tang Jiaxun bày tỏ "sự tiếc nuối chân thành" về cái chết của Wang và "rất tiếc" rằng chiếc EP-3E đã gặp sự cố và đi vào không phận Trung Quốc mà không có thông báo.
Tuy nhiên, phía Trung Quốc đã không cho phép chiếc máy bay này cất cánh từ hòn đảo, buộc Mỹ phải trả tiền để tháo dỡ và vận chuyển nó bằng một chiếc máy bay khác, đồng thời tính phí là 34.568 USD cho 11 ngày cung cấp thực phẩm và chỗ ở cho 24 thành viên phi hành đoàn chiếc EP-3E.
Lê Hưng (EurAsian Times )