Một thời vang danh khắp miền Nam
Nghệ sĩ Tòng Sơn sinh ra và lớn lên ở miền Tây Nam bộ. Ông tự mày mò học thổi harmonica (khẩu cầm) từ năm 16 tuổi sau một lần tình cờ nhặt được chiếc kèn tây.
Những năm tháng làm thợ sắp chữ cho một nhà máy in ở Sài Gòn, mỗi đêm nhớ nhà, ông lại mang kèn ra thổi và phát hiện ra mình có năng khiếu về loại nhạc cụ này.
Nhưng chính ông cũng chưa bao giờ nghĩ rằng, có ngày mình lại trở thành một danh cầm ở đất Sài Gòn, được khán giả yêu mến liệt vào hàng "quái kiệt".
Tòng Sơn chính thức bước vào con đường nghệ thuật khoảng năm 1956 khi trúng tuyển cuộc thi "Tuyển lựa tài tử" do một đài phát thanh tổ chức.
Tòng Sơn nổi tiếng bởi cách sử dụng nhạc cụ harmonica quái và độc đáo. Ông có thể cùng một lúc thổi hai cây kèn ở lỗ mũi và miệng. Thậm chí, ông có thể vừa thổi kèn bằng mũi, vừa ăn chuối uống bia bình thường.
Tài nghệ của ông nhờ thế nổi tiếng khắp miền Nam và được mời lưu diễn khắp nơi. Cái thời mà nghệ sĩ còn chưa mấy người xuất ngoại thì Tòng Sơn đã được mời biểu diễn ở cả Lào, Campuchia, Mỹ, Nhật, Pháp, Ý, Đức, Úc...
Nghệ sĩ Tòng Sơn trên sân khấu.
Cách đây 16 năm, nghệ sĩ Tòng Sơn còn nhận được vinh dự biểu diễn cho tổng thống Mỹ nghe.
Cụ thể vào năm 2000, Tổng thống Mỹ Bill Clinton có chuyến thăm Việt Nam. Khi tổng thống Bill Clinton thăm cảng Container quốc tế Việt Nam ở TP. HCM, nghệ sĩ Tòng Sơn được mời đến biểu diễn giữa hàng trăm quan khách cao cấp của hai nước.
Nghệ sĩ Tòng Sơn bảo, cả đời này ông không bao giờ quên được những tràng pháo tay tán thưởng trong buổi biểu diễn trọng thị ngày hôm đó.
Năm 2005, ông được Trung tâm Sách kỷ lục Việt xác lập kỷ lục "Người có phong cách biểu diễn khẩu cầm độc đáo nhất Việt Nam".
Món nợ tình trọn đời với người vợ đầu
Trong nghề, Tòng Sơn nổi tiếng bao nhiêu thì về đời tư, ông lận đận bấy nhiêu.
Hơn 60 năm cống hiến cho nghệ thuật, kỷ niệm chương này giống như là báu vật đối với ông.
Dù có rất nhiều bóng hồng vây quanh nhưng nghệ sĩ Tòng Sơn kết hôn với một thiếu nữ Hà Nội không dính dáng gì đến nghệ thuật khi đã ngoài 30 tuổi. Từ ngày hai người quen nhau đến hôm cưới chỉ vỏn vẹn có 1 tháng. Sau đám cưới, ông lại đi diễn triền miên.
Tiếng kèn harmonica đưa nghệ sĩ Tòng Sơn đi hết miền quê này đến vùng trời khác với những đêm diễn nhộn nhịp khiến ông quên mất trách nhiệm của một người chồng, người cha.
10 đứa con lần lượt ra đời trong sự vun vén, tảo tần của vợ ông. Nghệ sĩ Tòng Sơn thương vợ thật thà, chịu thương chịu khó nên cũng dặn lòng mình phải toàn tâm toàn ý, không đứng núi này trông núi khác.
Nhưng những chuyến đi dài ngày và liên tục, những cuộc vui xa nhà đã kéo ông đi khỏi tổ ấm ấy.
Ông ở với ai, vợ ông cũng biết nhưng bà không làm ầm ĩ để giữ thể diện cho chồng và gia đình. Khi mọi chuyện "vỡ lở", bà không nói nặng ông một lời mà âm thầm dọn ra ở riêng. 10 đứa con cũng lẳng lặng theo mẹ rời đi.
Một mình bà chăm sóc nuôi nấng con tới lúc trưởng thành rồi lần lượt dựng vợ gả chồng cho chúng. Bây giờ, các con ông đều có cuộc sống ổn định, chỉ có ông là vẫn mãi "lang thang" dù đã bước sang tuổi 87.
Ly hôn đã hơn 20 năm nhưng nghệ sĩ Tòng Sơn luôn kể về bà với cả sự trân trọng và hối hận. Trải qua bao nhiêu cuộc tình, qua bao nhiêu bóng hồng ông mới nhận ra bà là người phụ nữ lý tưởng nhất trong đời nhưng vì không biết giữ nên để mất.
Dù đã ly hôn hơn 20 năm nhưng mỗi lần ông ốm nặng cần giúp đỡ, người vợ cũ vẫn đến chăm sóc.
Những lúc ông gặp hoạn nạn, bà vẫn lo lắng và giúp đỡ như một người thân. Thế nên ân tình với bà, ông có trả suốt đời cũng không hết.
Đó là lý do năm 2013, khi hãng phim Phương Nam phát hành 4 album riêng cho nghệ sĩ Tòng Sơn, ông dành trọn một album để "tạ lỗi" với bà. Album ấy có tên "Anh còn nợ em"!
Cuối đời, sống cô đơn trong căn nhà trọ với bệnh tật
Từng một thời "tung hoành" trong làng giải trí nhưng cuối đời, nghệ sĩ Tòng Sơn sống cô đơn trong căn nhà trọ ở một con hẻm nhỏ trên đường Điện Biên Phủ, TP.HCM.
Hơn 60 năm làm nghề, tên tuổi nức tiếng cả miền Nam nhưng ông chưa từng có cho mình một ngôi nhà riêng, cứ trọ hết chỗ này lại chuyển qua chỗ khác.
Đã nhiều năm nay, ông sống nhờ thuốc. Bệnh tật triền miên khiến ông không đi biểu diễn được. Những lúc ông bệnh nặng, vợ con thay phiên nhau qua chăm sóc. Ấy vậy mà cũng có lần ông lên cơn đau tim, nếu không nhờ hàng xóm kịp thời phát hiện, có lẽ nghệ sĩ Tòng Sơn đã đi xa rồi!
Nghệ sĩ nghe tin ông nhập viện cấp cứu cũng đến thăm nom, giúp đỡ. Họ còn làm show ủng hộ ông nhưng cũng chỉ được phần nào. Hàng ngày, ông vẫn lủi thủi một mình với bệnh tật và nghèo túng.
Ông đã làm đơn xin vào ở trong Khu dưỡng lão nghệ sĩ TP.HCM nhưng bị từ chối. Họ bảo ông không phải là hội viên Hội âm nhạc thành phố...
Nghệ sĩ Tòng Sơn tại căn phòng ông đang trọ.
Nghệ sĩ Tòng Sơn rất hay thổi bài hát "Hạnh phúc lang thang". Ca từ của bài hát ấy dường như vận vào cuộc đời ông, như viết dành cho ông...
"...Nhưng năm tháng vô tình mà lòng người cũng vô tình. Rồi mộng úa thay màu xanh. Người yêu xa bến mộng, đò xưa đã qua sông, dòng đời trôi mênh mông.
Dáng xưa nay xa rồi đường khuya mưa rơi rơi. Phố xưa quên một người bàn chân gieo đơn côi. Gió mang theo cơn lạnh về rót lệ trên môi…".