Hai tuần cách ly bất thường của du thuyền sang trọng Diamond Princess kết thúc ngày 19/2 với đánh giá của các chuyên gia rằng đây là một biện pháp thất bại: con tàu dường như trở thành ổ bệnh Covid-19 hơn là một cơ sở cách ly để ngăn chặn bệnh dịch.
Kể từ ngày 3/2, khi một hành khách 80 tuổi trên tàu Diamond Princess được xác định dương tính với chủng mới của virus corona, toàn bộ hành khách được được yêu cầu ở lại tàu cách ly trong vòng 14 ngày. Con tàu neo đậu ở ngoài khởi cảng Yokohama, gần Tokyo suốt hơn 2 tuần qua.
Cho đến ngày hôm nay (20/2), tổng số ca được xác định dương tính với virus lên tới 621 người trên tổng số 3.711 người trên tàu. Du thuyền Diamond Princess là nơi duy nhất bên ngoài lãnh thổ Trung Quốc mà tốc độ virus lây lan nhanh chóng.
Câu hỏi đặt ra là tại sao cách ly thất bại?
Chính phủ Nhật Bản đã liên tục đảm bảo hiệu quả của việc cách ly, tuy nhiên các chuyên gia cho rằng các biện pháp chưa đủ nghiêm ngặt. Biểu hiện của sự kiểm soát thiếu chặt chẽ là việc 3 nhân viên y tế tham gia hỗ trợ quá trình cách ly trên tàu cũng bị nhiễm virus.
"Trong một số môi trường đặc biệt, đôi khi dịch bệnh có thể lây lan mạnh hơn", bác sĩ Michael Ryan, giám đốc điều hành chương trình khẩn cấp của WHO, nói. Bác sĩ Ryan cho biết các du thuyền nói riêng có thể chính là môi trường thuận lợi cho virus lan rộng.
"Một số sự việc đáng tiếc xảy ra trên tàu và chúng tôi tin rằng nhà chức trách Nhật Bản cùng chính phủ các nước đã sơ tán công dân sẽ phải theo dõi các cá nhân rời tàu một cách thích hợp", ông nói.
Hai chiếc xe buýt rời cảng Yokohama, nơi du thuyền Diamond Princess neo đậu, hôm 15/2. Ảnh: AP
Bộ trưởng Y tế Nhật Bản Katsunobu Kato nói với AP hôm 18/2 rằng tất cả hành khách còn ở lại trên tàu đã được lấy mẫu xét nghiệm và những người có kết quả âm tính sẽ được rời tàu từ ngày 19/2, khi yêu cầu cách ly 14 ngày đã kết thúc.
"Tất cả đều muốn trở về nhà càng sớm càng tốt và chúng tôi hy vọng có thể hỗ trợ họ trở về nhà suôn sẻ", Bộ trưởng Kato nói. Quá trình này dự kiến kéo dài đến ngày 21/2 vì lượng du khách khá lớn.
Lây lan trong môi trường chật hẹp?
"Rõ ràng việc cách ly đã không phát huy hiệu quả và bây giờ con tàu trở thành nguồn lây nhiễm", bác sĩ Nathalie MacDermott, chuyên gia về dịch bệnh tại Đại học King ở London, Anh, nhận định.
Bà cho biết cơ chế chính xác của sự lây lan chưa rõ ràng, tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng virus lây lan qua các giọt dịch, khi người bệnh hắt hơi hoặc ho, hoặc các con đường lây truyền khác.
"Chúng ta cần phải hiểu rõ biện pháp cách ly trên tàu như thế nào, hệ thống thông gió trên tàu ra sao, các cabin trên tàu thông nhau như thế nào và rác thải được xử lý kiểu gì", bà MacDermott nói.
"Cũng có thể có các con đường lây nhiễm khác mà chúng ta không chú ý", bà nói đồng thời nhấn mạnh về con đường lây lan cũng như tầm quan trọng của việc "khử trùng kỹ lưỡng" trên toàn bộ con tàu để ngăn chặn du khách tiếp xúc phải những bề mặt có chứa virus.
Trong thời gian dịch SARS bùng phát năm 2002-2003, một chủng khác của virus corona cũng làm hơn 300 người bị lây nhiễm thông qua hệ thống thoát nước thải cũ kỹ ở một khu nhà tại Hong Kong. Bà MacDermott cho rằng có khả năng sự việc tương tự cũng xảy ra trên du thuyền Diamond Princess.
"Không có lý do do gì khiến việc cách ly lại thất bại nếu nó đã được thực hiện đúng cách".
Các du thuyền thường bị dịch bệnh như norovirus đe dọa. Norovirus là nguyên nhân phổ biến nhất của viêm dạ dày ruột, biểu hiện điển hình gồm tiêu chảy, nôn mửa và đau dạ dày.
Virus này có thể lây lan nhanh chóng trong các không gian chật hẹp trên tàu và giữa các du khách lớn tuổi, có hệ miễn dịch kém. Tuy nhiên, chuyên gia MacDermott cho biết cũng hiếm trường hợp toàn bộ con tàu bị cách ly như lần này.
"Họ có thể cách ly người nhiễm bệnh ở trong phòng 48 giờ sau khi hết bệnh, nhưng chắc chắn không phải là toàn bộ hành khách". Nhiều du khách trên tàu Diamond Princess mô tả con tàu như một nhà tù nổi, nhưng được phép đi lại trên boong mỗi ngày với khẩu trang trên mặt và khuyến cao nên giữ khoảng cách với các du khách khác.
Cách ly không đúng cách
"Tôi nghi ngờ rằng các hành khách đã không cách ly đủ xa với những người khác như chúng ta nghĩ", bác sĩ Paul Hunter, chuyên gia dược tại Đại học East Anglia, Anh, nói. Ông nói rằng virus lây lan có thể là do vấn đề tuân thủ các hướng dẫn.
"Rất khó để đảm bảo việc cách ly trong môi trường của một con tàu và tôi chắc chắn rằng có nhiều du khách nghĩ rằng không ai có quyền yêu cầu họ làm gì hoặc không làm gì".
Ông cho rằng nếu các hành khách được cách ly trên bờ, có thêm không gian, có thể sẽ tốt hơn cho việc khống chế việc lây bệnh. Tuy nhiên, ông thừa nhận rằng việc cách ly 3.700 người trên bờ là một thách thức lớn.
Ông Hunter nói rằng "thật đáng buồn" khi nỗ lực cách ly đã không thể ngăn chặn được virus lây lan và không may cho các du khách khi trở về nước họ sẽ tiếp tục phải cách ly một thời gian nữa.
"Với việc virus tiếp tục lây lan, chúng ta phải giả định tất cả số người rời tàu là một nguồn lây bệnh, do đó, họ phải trải qua thêm hai tuần cách ly nữa. Sẽ rất liều lĩnh nếu không làm như vậy", ông nói.
Đáng nhẽ, 3.700 người phải được sơ tán khỏi tàu ngay từ đầu?
Các nhà khoa học khác thì cho rằng những người trên du thuyền Diamond Princess đáng nhẽ phải được sơ tán khỏi tàu ngay từ đầu.
"Tàu thuyền vốn là nơi có nguy cơ ủ bệnh và phát tán virus cực mạnh. Chỉ được phép giữ người trên tàu nếu không còn sự lựa chọn nào khác", Arthur Caplan, giáo sư tại Đại học Y New York nói.
Ông Caplan nói rằng dù nhà chức trách đảm bảo về đợt cách ly thứ hai nhưng sự giải thích mù mờ của giới chức khiến vị giáo sư nghi ngại về hiệu quả việc chống dịch khi kế hoạch cách ly ban đầu vốn đã thất bại.
"Tất nhiên là sẽ khó chịu khi bạn mất quyền tự do di chuyển, nhưng thêm hai tuần cách ly nữa không phải là quá sức chịu đựng nếu bạn muốn ngăn ngừa sự lây lan của dịch bệnh", Caplan nói.
Trong khi đó, các quan chức Nhật Bản cho biết việc cách ly 14 ngày trên tàu là phù hợp đồng thời khẳng định rằng các biện pháp phòng ngừa trên tàu là đầy đủ.
Khoảng 1.000 thành viên thủy thủ đoàn được yêu cầu đeo khẩu trang phẫu thuật, rửa tay thường xuyên, sử dụng thuốc khử trùng và dừng hoạt động tại các nhà hàng, quán bar và các trung tâm giải trí từ ngày 5/2, ngày mà nhóm 10 ca dương tính đầu tiên được phát hiện và 14 ngày cách ly bắt đầu.
Các hành khách được hướng dẫn ở trong cabin của mình và không đi lại hoặc liên hệ với các hành khách khác. Hành khách ở những canbin không có cửa sổ có thể lên trên boong khoảng một giờ mỗi ngày.
Việc xét nghiệm được ưu tiên cho các hành khách trong khi những thành viên thủy thủ đoàn ở tại phòng đôi và tiếp tục mang đồ ăn, thay khăn và dọn dẹp phòng cho du khách. Thủy thủ đoàn cũng ăn cùng nhau tại sảnh cho thủy thủ.
"Không giống như các du khách, thủy thủ đoàn ở phòng đôi, họ ăn cùng nhau và đó là lý do họ bị lây nhiễm sau khi cả du thuyền đã bắt đầu cách ly", Shigeru Omi, cựu giám đốc khu vực của WHO, nói.
Omi nói rằng cách ly là một biện pháp có hiệu quả sớm. Tuy nhiên, bất chấp việc cách ly Diamond Princess, Covid-19 vẫn xâm nhập vào các cộng đồng trên khắp Nhật Bản và không thể tìm ra nguồn lây bệnh cho gần 100 người trên đất liền với tổng số ca nhiễm virus tại Nhật Bản là 705 ca.
Vì vậy, việc trước mắt là phải chuyển từ việc phòng dịch ở cửa khẩu sang phòng chống dịch lây lan trong cộng đồng.
>> Xem thêm các tin tức nóng về virus corona chủng mới tại đây.
Tham khảo AP, Forbes
