Iran đang quan tâm tới những vũ khí gì của Nga?
Các cuộc đối thoại giữa Nga với Iran dường như là mặt trận ngoại giao sôi nổi nhất của Moscow trong kỳ đại dịch COVID-19.
Chỉ trong mùa Hè này, ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif đã đến thăm Moscow hai lần - lần đầu tiên vào tháng 6 và lần thứ hai vào tháng 7 - để thảo luận về tương lai của thỏa thuận hạt nhân cũng như để bàn về phản ứng phối hợp giữa hai nước đối với việc Mỹ vận động kéo dài lệnh cấm vận vũ khí của Liên Hợp Quốc với Tehran.
Chuyến đi của Bộ trưởng Quốc phòng Iran Amir Hatami tới Nga tham dự Diễn đàn Kỹ thuật - Quân sự Army-2020 (tổ chức từ ngày 23-29/8) càng làm gia tăng thêm những đồn đoán về việc Moscow và Tehran sẽ tăng cường hợp tác quân sự - kỹ thuật sau khi lệnh cấm vận vũ khí Iran hết hiệu lực vào ngày 18/10/2020.
Đề xuất kéo dài các biện pháp trừng phạt Iran của Mỹ đệ trình lên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã bị bác bỏ. Như vậy, yêu cầu áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Tehran của Washington đã không mang lại kết quả.
Trước chuyến thăm của ông Hatami, Đại sứ Tehran tại Nga Kazem Jalali cho biết, quan hệ hợp tác quân sự giữa Nga và Iran đang “phát triển từng ngày” và sẽ sớm đạt được bước tiến mới.
“Chúng tôi sẽ sớm mở ra một chương mới trong quan hệ đối tác kỹ thuật - quân sự giữa Nga và Iran”, ông Jalali viết trên kênh Telegram của mình.
Theo Cơ quan Tình báo Quốc phòng Mỹ, một khi lệnh cấm vận vũ khí được dỡ bỏ, Iran có thể sẽ tìm cách mua xe tăng của Nga, hệ thống tên lửa tiên tiến S-400 và tổ hợp phòng thủ bờ biển Bastion.
Ngoài ra, Tehran cũng quan tâm đến các máy bay phản lực Su-30 của Nga, máy bay huấn luyện phi công tiên tiến Yak-130 và xe tăng T-90.
Hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 triển khai tại một căn cứ quân sự ở Gvardeysk, Nga. Ảnh: Reuters
Mong muốn và lực cản
Tuy nhiên, nhiều nghi vấn vẫn đang được đặt ra việc việc liệu rằng Tehran có thực đủ khả năng ký kết với Nga bất cứ hợp đồng đắt giá nào như vậy không. Có một số lý do nhất định để đặt câu hỏi về điều này.
Trước tiên, các đại diện của Iran không phải là phái đoàn đầu tiên ở Trung Đông “nghiên cứu” S-400 và thể hiện sự quan tâm đến khả năng mua hệ thống này của Nga.
Giới chuyên gia Nga rất thích nói về tính ưu việt của các vũ khí do nước này sản xuất. Họ thường khoe rằng nhiều phái đoàn nước ngoài đã hào hứng như thế nào với các xe tăng, máy bay phản lực và hệ thống phòng thủ tên lửa của Nga.
Tuy nhiên, trên thực tế, luôn có một sự khác biệt lớn giữa việc “tuyên bố quan tâm” và khả năng ký hợp đồng thực sự. Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) đã sở hữu các hệ thống phòng không tầm ngắn Tor-M1 do Nga sản xuất và hoàn toàn có thể được nâng cấp.
Thứ hai, giới lãnh đạo Iran từng nhiều lần nhấn mạnh rằng, mặc dù các xe tăng như T-90 hay các hệ thống phòng thủ tên lửa của Nga vẫn là lựa chọn ưa thích của họ nhưng ưu tiên hiện tại của Tehran lại dành cho sản xuất xe bọc thép nội địa, chẳng hạn như xe tăng Karrar.
Trong khi đó, ba hệ thống tên lửa S-300PMU mà Nga cung cấp cho Iran có lẽ cũng đã là đủ. Tehran còn có các hệ thống Bavar-373 chia sẻ nhiều đặc điểm chung với S-300 của Nga. IRGC được cho là nhân tố chính thúc đẩy hoạt động sản xuất trong nước và kiểm soát phần lớn các doanh nghiệp quốc phòng.
Tiêm kích Kowsar do Iran tự phát triển nội địa. Ảnh: TOI
Thứ ba, việc hợp tác quân sự sâu sắc hơn với Iran tiềm ẩn nhiều rủi ro về uy tín đối với Moscow. Tình tiết Iran bắn rơi chiếc Boeing 737 của Hãng hàng không Quốc tế Ukraine hồi tháng 1/2020 cho thấy khả năng chịu đựng căng thẳng của các quân nhân Iran thấp tới mức nào. Chính họ đã phóng hai quả tên lửa Tor-M1 vào chiếc máy bay Boeing 737.
Thứ tư, sẽ là sai lầm nếu bỏ qua khả năng Nga sẽ tận dụng mối quan hệ gần gũi hơn với các kẻ thù truyền thống của Iran.
Sau Hội nghị An ninh Quốc tế lần thứ 8 tại Moscow do Bộ Quốc phòng Nga chủ trì, Bloomberg đưa tin Nga đã từ chối đề nghị mua S-400 của Iran vì lo ngại sẽ gây rắc rối ở Trung Đông và làm “phật lòng” các quốc gia vùng Vịnh và Israel.
Tuy nhiên, đại diện Cơ quan Hợp tác Kỹ thuật - Quân sự Liên bang Nga sau đó vẫn nói rằng Moscow sẵn sàng cung cấp S-400 cho Iran.
Về lý thuyết, có một cách để Nga vừa tránh được căng thẳng trong quan hệ với Iran lại vừa ngăn ngừa được thiệt hại về uy tín khi xích lại quá gần Iran. Đó là, Moscow có thể giới hạn việc cung cấp cho Tehran các hệ thống phòng không theo hướng vẫn giúp tăng cường khả năng phòng thủ của Iran trước các mối đe dọa từ bên ngoài nhưng lại không phải là các vũ khí tấn công.
Nhà phân tích Nga Yuri Lyamin cho biết, ông tin rằng Iran cuối cùng sẽ chọn mua máy bay phản lực Su-35 hoặc Su-30M từ Nga. Lý do là bởi vì lực lượng không quân Iran đang đứng trước nhu cầu cấp thiết về máy bay đa nhiệm hiện đại trong khi ngành công nghiệp quốc phòng Iran lại không thể đáp ứng những nhu cầu vào lúc này.
Theo chuyên gia Mikhail Barabanov của Trung tâm Phân tích Chiến lược và Công nghệ, ngành công nghiệp hàng không Iran chỉ xoay quanh hoạt động cải tiến các phiên bản máy bay phản lực cũ của Mỹ. Họ không thể cung cấp bất cứ thứ gì ngoài lĩnh vực này và các kỹ sư Iran không có khả năng đưa ra ý tưởng mới khi phải vật lộn kiếm thêm tiền cho những thứ cũ kỹ.
Các chuyên gia quân sự cho rằng chiếc tiêm kích mới của Iran thực tế là mẫu máy bay của Mỹ từ thập kỷ 1970