Phá vỡ tiền lệ
Ngày 5/11/1940 Franklin D. Roosevelt đã phá vỡ một tiền lệ đã có trước đó bắt đầu từ George Washington, khi trở thành Tổng thống đầu tiên được tái cử nhiệm kỳ thứ ba. Roosevelt tiếp tục tranh cử và giành chiến thắng nhiệm kỳ thứ tư, nhậm chức vào ngày 20/1/1945. Ông là Tổng thống đầu tiên và cuối cùng giành chiến thắng trong hơn hai cuộc bầu cử Tổng thống liên tiếp với bốn nhiệm kỳ tại vị.
Cuộc chạy đua của Roosevelt cho nhiệm kỳ thứ ba diễn ra trong bối cảnh Mỹ vẫn đang trong cơn thịnh nộ của cuộc Đại suy thoái và Thế chiến II vừa bắt đầu. Trong khi nhiều Tổng thống đã tìm kiếm nhiệm kỳ thứ ba trước đó, sự bất ổn của thời cuộc đã cho phép Roosevelt một cơ hội để chứng tỏ năng lực của mình.
Sau đó, các nhà lập pháp Hoa Kỳ đã bàn cãi, cho rằng giới hạn nhiệm kỳ là cần thiết để kiểm soát sự lạm dụng quyền lực. Hai năm sau khi Roosevelt qua đời, Quốc hội đã thông qua sửa đổi Hiến pháp lần thứ 22, giới hạn Tổng thống trong 2 nhiệm kỳ và được phê chuẩn vào năm 1951. Tuy nhiên, vào thời điểm tranh cử Tổng thống lần thứ ba của mình, không có gì ngoài tiền lệ cản đường Roosevelt.
Cuộc chiến giới hạn nhiệm kỳ Tổng thống
Theo Trung tâm Hiến pháp Quốc gia, hầu hết các nhà soạn thảo Hiến pháp đều chống lại việc giới hạn nhiệm kỳ, và mặc dù các đề xuất sửa đổi chúng đã được đưa ra khoảng 200 lần từ năm 1796 đến năm 1940, nhưng không được thông qua; hầu hết các Tổng thống 2 nhiệm kỳ đều tuân theo tiền lệ của Washington không tìm kiếm tái đắc cử lần thứ ba.
Tuy nhiên, một số cựu Tổng thống Mỹ đã manh nha làm điều đó. Ulysses S. Grant đã thất bại trong chiến dịch thứ ba vào năm 1880, khi James Garfield giành được đề cử của Đảng Cộng hòa. Theodore Roosevelt đã thua cuộc tranh cử ở nhiệm kỳ thứ ba không liên tiếp vào năm 1912 trước William Howard Taft. Woodrow Wilson đã mất đề cử của đảng Dân chủ vào năm 1920.
Truman vận động cho nhiệm kỳ thứ ba năm 1952, nhưng rút lui sau khi thất bại trong cuộc bầu cử sơ bộ ở New Hampshire. Chiến dịch tranh cử nhiệm kỳ thứ ba của Roosevelt diễn ra khi Mỹ chưa bước vào Thế chiến II và Tổng thống vẫn đang cố gắng duy trì đường lối theo kiểu chủ nghĩa biệt lập.
Roosevelt đánh bại đối thủ là Thống đốc Alf Landon của đảng Cộng hòa từ Kansas bằng việc giành được tỷ lệ phiếu đại cử tri lớn thứ tư từ trước đến thời điểm đó. Chiến thắng năm 1940 của ông trước doanh nhân Đảng Cộng hòa Wendell Willkie không ấn tượng lắm, nhưng ông vẫn giành được 55% số phiếu phổ thông và giành số phiếu đại cử tri là 449 so với 82 của đối thủ.
Tổng thống Franklin D. Roosevelt (1882-1945) - người có bốn nhiệm kỳ ở Nhà Trắng; Nguồn: history.com
Khi Roosevelt chạy đua cho nhiệm kỳ tiếp theo tại Nhà Trắng, không phải ai cũng đứng về phía ông. Trung tâm Hiến pháp Quốc gia cho biết, quyết định tranh cử nhiệm kỳ thứ ba của Roosevelt đã khiến những người ủng hộ và cố vấn chính của đảng Dân chủ rời bỏ chiến dịch tranh cử của ông. Bất chấp sự nổi tiếng của Roosevelt, một phần ba người Mỹ, đặc biệt là giới doanh nhân và các ông chủ vẫn bỏ phiếu chống lại ông.
Theo Trung tâm Hiến pháp Quốc gia, năm 1944, tranh luận về giới hạn nhiệm kỳ một lần nữa lại diễn ra. Đảng Cộng hòa là người đi đầu trong phong trào, mặc dù nhiều đảng viên Dân chủ đồng ý với tiền lệ 8 năm do Washington đặt ra để đề phòng sự cai trị độc tài. Nhưng Roosevelt đã giành được nhiệm kỳ thứ tư khi đánh bại Dewey với 54% số phiếu phổ thông và số cử tri đoàn là 432 so với 99.
Roosevelt mất ngày 12/4/1945, sau 11 tuần nhậm chức, và lời kêu gọi sửa đổi giới hạn nhiệm kỳ trong Hiến pháp đã được thông qua hai năm sau, với đa số 2/3 bỏ phiếu ủng hộ sửa đổi lần thứ 22, theo đó, “Không ai được bầu vào chức vụ Tổng thống nhiều hơn hai lần, và không người nào đã đảm trách chức vụ Tổng thống, hoặc Quyền Tổng thống, trong hơn hai năm nhiệm kỳ mà một số người khác đã được bầu là Tổng thống sẽ được bầu làm Tổng thống nhiều hơn một lần".
Roosevelt quyết định tranh cử nhiệm kỳ thứ tư bất chấp có vấn đề về sức khỏe
Đầu năm 1944, Roosevelt bước vào năm thứ 12 trên cương vị Tổng thống Mỹ. Nhà lãnh đạo nổi tiếng này của đảng Dân chủ đã đưa nước Mỹ vượt qua cuộc Đại suy thoái bằng các chương trình “Thỏa thuận mới” (“New Deal”) mang tính đột phá và giành được nhiệm kỳ thứ ba chưa từng có, vượt đối thủ khoảng 5 triệu phiếu phổ thông vào năm 1940.
Trước nhiệm kỳ thứ tư, Roosevelt phải đối mặt với một loạt thách thức lớn khác: đánh bại Đức và Nhật để giành chiến thắng trong Thế chiến II, và đàm phán với Liên Xô để xây dựng một nền hòa bình lâu dài sau chiến tranh. Tuy nhiên, ngay sau khi trở về từ Hội nghị Tehran, Roosevelt bị ho dữ dội, bắt đầu sụt cân và thường xuyên mệt mỏi.
Tiến sĩ Howard G. Bruenn - một bác sĩ tim mạch tại Bệnh viện Hải quân Bethesda - khám cho Roosevelt ngày 28/3/1944, đã chẩn đoán Tổng thống Mỹ bị giảm dung tích phổi, tăng huyết áp (huyết áp cao), viêm phế quản cấp tính và nghiêm trọng nhất là suy tim sung huyết cấp tính. Vào thời điểm đó, các loại thuốc vẫn chưa được phát triển để kiểm soát tăng huyết áp và cách điều trị duy nhất là điều chỉnh lối sống của bệnh nhân.
Ngoài việc sử dụng một loại thuốc thảo dược chiết xuất từ lá cây hoa dạ yến thảo, Bruenn đã chỉ định cho Tổng thống một chế độ ăn kiêng hạn chế, giảm sử dụng rượu và thuốc lá và tăng cường nghỉ ngơi. Tháng 5/1944 - một tháng trước ngày D-Day - lịch làm việc của Roosevelt chỉ bốn giờ mỗi ngày. Theo phác đồ của Bruenn, một số triệu chứng của Roosevelt đã được cải thiện, nhưng ông vẫn sụt cân một cách đáng kể. Tháng 7/1944, Tiến sĩ Frank Lahey - người đứng đầu Phòng khám Lahey ở Boston - tiên lượng, Roosevelt sẽ không thể đủ sức khỏe để tại vị trọn một nhiệm kỳ nữa.
Cuộc bầu cử năm 1944 diễn ra vào thời điểm bấp bênh đối với Roosevelt, nước Mỹ và thế giới nói chung. Roosevelt cảm thấy có nhiệm vụ phải chứng kiến Thế chiến II đi đến hồi kết, phải đích thân thỉnh cầu nhà lãnh đạo Liên Xô Stalin để đảm bảo sự hợp tác của Liên Xô trong cả cuộc chiến chống Nhật Bản và trong việc thành lập một tổ chức quốc tế mới - Liên Hợp Quốc. Ông tin chỉ có mối quan hệ vững chắc giữa hai cường quốc lớn nhất thế giới mới có thể duy trì hòa bình toàn cầu một cách hiệu quả.
Bức ảnh màu cuối cùng của Roosevelt chụp tại phòng làm việc khi còn tại vị; Nguồn: history.com
Mối quan tâm về sức khỏe của Roosevelt trong số các nhà lãnh đạo Đảng Dân chủ khác đã biến câu hỏi về người liên danh tranh cử của ông vào năm 1944 thành một vấn đề gây nhiều tranh luận. Trước khi chấp nhận đề cử, Roosevelt đã quyết định loại Phó Tổng thống của mình - Henry Wallace - người mà nhiều người cho là quá cánh tả và lập dị, chọn Thượng nghị sĩ bang Missouri - Harry S. Truman.
Đối thủ Đảng Cộng hòa Thomas Dewey được hưởng lợi từ sự đồn đoán về bệnh tật của Roosevelt, đương kim Tổng thống Mỹ đã cố gắng thể hiện đủ sức chịu đựng trước cuộc bầu cử để thuyết phục cử tri về khả năng của mình. Đặc biệt, Roosevelt đã giành được điểm cho bài phát biểu gây sốt về chú chó của mình – Fala - và đi tham quan Thành phố New York trong một chiếc xe hơi mở dưới trời mưa vài tuần trước ngày bầu cử. Tháng 11, Roosevelt đã đánh bại Dewey một cách dễ dàng, mặc dù với tỷ số phiếu phổ thông sít sao hơn so với bất kỳ chiến thắng nào trước đó của ông.
Tuần cuối cùng của Roosevelt
Tháng 1/1945, Roosevelt đã đi khoảng 14.000 dặm đến Hội nghị Yalta, nơi ông và Winston Churchill đụng độ với Stalin về sự thống trị của Liên Xô của Ba Lan, cùng một số vấn đề khác. Ngày 1/3, một ngày sau khi hoàn thành cuộc hành trình gian khổ trở về Washington, Roosevelt đã phát biểu tại một phiên họp chung của Quốc hội Mỹ để báo cáo về hội nghị. Lần đầu tiên trong nhiệm kỳ Tổng thống của mình, ông đã xuất hiện trên chiếc xe lăn.
Sau khi xin lỗi vì đã thực hiện bài phát biểu ở tư thế ngồi, ông cho biết cảm thấy “sảng khoái và tràn đầy cảm hứng”, đồng thời nhấn mạnh rằng mặc dù Yalta là một khởi đầu tốt, Quốc hội và người dân Mỹ cuối cùng sẽ có trách nhiệm tuân theo để kiến tạo hòa bình lâu dài. Cuối tháng 3, Roosevelt rời Washington về ở tại Warm Springs, Georgia. Ngày 12/4, chỉ 82 ngày trong nhiệm kỳ thứ tư của mình, Roosevelt qua đời vì xuất huyết não.
Cái chết đột ngột của Roosevelt khiến Truman, với tư cách là người kế nhiệm, phải thực hiện một quyết định quan trọng - sử dụng bom nguyên tử chống lại Nhật Bản, cũng như quản lý mối quan hệ ngày càng căng thẳng với Stalin. Nó cũng làm dấy lên những tranh cãi dai dẳng về việc Roosevelt lừa dối người dân Mỹ, cũng như liệu căn bệnh của ông có làm suy giảm khả năng phán đoán và hiệu quả của ông vào thời điểm quan trọng tại Hội nghị Yalta hay không./.