Phát biểu mở màn hội nghị thường niên ARF kéo dài 3 ngày tại Kuala Lumpur hôm 4/8, Thủ tướng Malaysia Najib Razak nhấn mạnh các nước Đông Nam Á cần đóng vai trò then chốt trong việc giải quyết các tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông, theo Wall Street Journal.
"Đã đến lúc các nước Đông Nam Á cần chủ động tham gia đóng góp nhiều hơn vào đảm bảo an ninh khu vực, trong đó có việc giải quyết các tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông" - ông Razak phát biểu.
Tuyên bố của Thủ tướng Malaysia đi ngược lại với lời kêu gọi trước thềm hội nghị của phía Trung Quốc. Theo đó, Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Lưu Chấn Dân cho rằng ARF "không phù hợp để thảo luận về vấn đề Biển Đông"
Ngoài ra, Trung Quốc từ trước đến nay vẫn luôn phản đối việc ASEAN can dự vào các tranh chấp trên Biển Đông. Do đó, theo Wall Street Journal, phát biểu của ông Razak chắc chắn sẽ khiến Trung Quốc "nóng mặt".
Trước đây, ngoài các nước có tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông, ASEAN vẫn tương đối làm ngơ trước các hành vi bành trướng, xây dựng và cải tạo đảo đá trái phép của Trung Quốc tại vùng biển chiến lược giàu tài nguyên này.
Cùng ngày, Tổng Thư kí ASEAN Lê Lương Minh cũng nhất trí với lời kêu gọi của ông Najib, đồng thời chỉ trích Bắc Kinh đã "phá hỏng sự tin cậy lẫn nhau giữa các quốc gia ASEAN và Trung Quốc với các hành vi cải tạo và áp đặt lệnh cấm đánh bắt cá phi pháp" trên Biển Đông.
"Chúng tôi vẫn đang chứng kiến những diễn biến tiêu cực trên Biển Đông, ảnh hưởng đến hòa bình và ổn định đã được duy trì trong nhiều thập kỷ" - Tổng thư ký ASEAN Lê Lương Minh phát biểu.
Ông Minh cũng kêu gọi Bắc Kinh cần sớm tham gia vào "một giai đoạn thương nghị thiết thực" với ASEAN để giảm thiểu căng thẳng đang leo thang, cũng như giúp Trung Quốc giành lại niềm tin của các nước trong khu vực.
Tương tự, phía Mỹ cũng đã khuyến khích ASEAN tham gia sâu hơn vào vấn đề Biển Đông vì lợi ích chung cũng như của các quốc gia thành viên.
Phát biểu tại Washington hôm 3/8, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Mark Toner cho biết việc ASEAN tham gia vào một "khía cạnh quan trọng của an ninh khu vực" là "hợp lẽ tự nhiên".
Về phần mình, Trung Quốc đã nhiều lần kêu gọi Mỹ đứng ngoài tranh chấp Biển Đông.
Trong một bài bình luận đăng hôm 4/8, Tân Hoa Xã nhấn mạnh "thổi phồng các vấn đề Biển Đông sẽ làm suy yếu tình hình ổn định trong khu vực, điều không hề dễ dàng đạt được".
Ngoài ra, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị vẫn lớn tiếng cảnh báo ASEAN "không có vai trò gì trong giải quyết các tranh chấp khu vực", và bác bỏ hoàn toàn mọi sự can thiệp của "các quốc gia ngoài khu vực".
"Trung Quốc chưa bao giờ nghĩ rằng những diễn đàn đa phương là nơi thích hợp để thảo luận về các vấn đề song phương cụ thể" - ông Vương phát biểu.
Nhưng với phát biểu khai mạc hội nghị của mình, Thủ tướng Malaysia Najib đã không để phía Trung Quốc "né tránh", khi ông kêu gọi các bên liên quan tiến tới một "tiếng nói thống nhất" về những thách thức gai góc trong khu vực như tranh chấp lãnh thổ.
