Làn sóng bạo động hiện nay bắt đầu từ tháng 1, khi Rohith Vemula, một nghiên cứu sinh trẻ của trường đại học Hyderabad, tự tử sau khi bộ trưởng cấp cao của đảng Nhân dân Ấn Độ (BJP) cáo buộc anh tội "phản quốc."
Vemula là con trai của một bà mẹ đơn thân với thu nhập chỉ 2 USD mỗi ngày. Gia đình anh thuộc tầng lớp Dalit, tầng lớp có địa vị thấp kém và bị phân biệt đối xử nhiều nhất trong xã hội.
Vụ tự tử của anh và những sự kiện theo sau đều hướng tới một câu hỏi căn bản: Người dân sẽ tồn tại trong đất nước này như thế nào - nếu là tầng lớp Dalit? tín đồ Hồi giáo? người Kashmir? Hay đơn giản chỉ là không hài lòng với chính phủ? - nhà báo Sethi viết trên Huffington Post.
Mâu thuẫn của Vemula với Hội đồng sinh viên Ấn Độ (ABVP) bắt đầu vào tháng 7/2015 khi anh đứng ra phản đối hình phạt xử tử dành cho Yakub Memon, một tù nhân Hồi giáo tham gia lên kế hoạch vụ đánh bom tại Mumbai năm 1993.
Tháng 8, Dattatreya, Bộ trưởng Lao động và việc làm, viết thư cho một đồng sự trong chính phủ, cáo buộc Hội sinh viên Ambedkar (ASA) mà Vemula tham gia có liên quan đến các hoạt động phản quốc.
Bộ Phát triển nguồn nhân lực sau đó đã gây áp lực với ban quản lý nhà trường, trục xuất Vemula và bạn anh ra khỏi ký túc xá.
Người dân biểu tình sau cái chết của Rohith. Ảnh: AP
"Ngày 4/1, Rohith và 4 người bạn của mình đã dựng một chiếc lều nhỏ giữa khuôn viên trường sau khi quản lý nhẫn tâm khóa trái cửa phòng họ.
Giữa giá lạnh mùa đông, chiếc lều trở thành trung tâm của mọi cuộc cách mạng" - Ayoob Rahman, bạn của Vemula viết trên tờ Hindustan Times.
Tuy nhiên, hình phạt này rõ ràng đã để lại dấu tích, nhà báo Sethi viết.
"Hãy gửi một đoạn dây thừng tốt tới phòng của mọi sinh viên thuộc tầng lớp Dalit.
Tôi yêu cầu các vị cung cấp cơ sở vật chất phục vụ "cái chết êm ái" cho các sinh viên như tôi" - Vemula viết trong thư gửi phó hiệu trưởng, cáo buộc ông nhận lệnh của ABVP, phá hoại cuộc vận động của tầng lớp Dahit.
Một tháng sau, Vemula tìm được đoạn dây thừng của mình, một biểu ngữ của ASA, và treo cổ trên quạt trần trong phòng của một người bạn.
Cũng giống như Vemula, Kanhaiya Kumar cũng là con của một bà mẹ đơn thân, người có thu nhập chỉ khoảng 60 USD một tháng.
Tháng 9/2015, Kumar được bầu làm chủ tịch hội sinh viên của trường đại học Jawaharlal Nehru (JNU), với tư cách là ứng viên của cánh sinh viên đảng Cộng sản Ấn Độ.
Ngày 30/1, Kumar cùng Naga, một người cùng tầng lớp Dalit, tổng thư ký của hội, và Lenin, tiến sĩ, con trai một công nhân, tham gia cuộc biểu tình của hàng trăm sinh viên JNU bên ngoài văn phòng Tổ chức Tình nguyện Dân tộc (RSS) thuộc BJP.
"Chúng tôi nhận thấy rằng sự ngược đãi của các bộ trưởng BJP như Dattatreya và Smriti Irani (Bộ trưởng Giáo dục) đã đẩy Rohith tới bờ vực. Cả nước đã chứng kiến hậu quả sau đó rồi." - anh Lenin nói.
Các đoạn phim trong buổi tuần hành đã phơi bày cảnh tượng cảnh sát và các tên lưu manh tấn công dã man một nhóm người biểu tình ôn hòa, trong số đó có khá nhiều phụ nữ.
"Chính phủ đã đánh mất sự tín nhiệm sau cái chết của Rohith. Họ chỉ đang tìm kiếm cơ hội để dẹp bỏ các trường đại học mà thôi" - anh Lenin nói.
Tin tức trên cả nước đã chứng minh điều tương tự.
Điển hình là việc tổ chức ABVP tại địa phương trình đơn khiếu nại về tội "phản quốc" do đại học Haryana tổ chức một buổi diễu hành trong ánh nến nhằm tưởng niệm Vemula.
"Chúng tôi khiếu nại bởi họ cáo buộc BJP và ABVP có vai trò trong cái chết của Vemula.
Chúng tôi nhận thấy các phần tử cộng sản từ JNU thường xuyên đến truyền bá tư tưởng của họ tới các sinh viên ở đây, và khiếu nại với cảnh sát về việc đó" - Naresh Chandra, chủ tịch của ABVP tại Haryana nói.
Ngày 9/2, thời cơ tấn công đã đến với chính phủ.
Cảnh sát phun nước vào người biểu tình ngày 18/1 tại New Delhi. Ảnh: Hindustan Times
Một nhóm sinh viên, không có liên kết với bất kì đảng nào trong trường, đã tổ chức một sự kiện ở JNU, được miêu tả như "một buổi tối cùng nhau biểu tình vì cuộc đấu tranh đòi quyền tự quyết dân chủ của người Kashmir".
Hôm sau, Zee News, một kênh truyền hình Ấn Độ, phát một đoạn băng kém chất lượng về sự kiện trên, trong đó chứa hình ảnh một vài bóng người hô vang khẩu hiệu đòi tự do cho người Kashmir, liên bang Ấn Độ tan rã và "Pakistan muôn năm".
Một thành viên của quốc hội đã đưa đơn lên cảnh sát, khiếu nại về các hành động bạo loạn trong trường học. Ngay sau đó, cảnh sát đã đến bao vây khuôn viên trường JNU.
Trong tuần tiếp theo, Kumar bị bắt vì tội kích động nổi loạn, dù không có bằng chứng nào về việc anh có liên quan đến sự kiện trên, trừ việc đến tham gia.
Trước khi bị bắt, anh đã đứng trước rất nhiều sinh viên trong trường và diễn thuyết về tầm nhìn cá nhân đối với đất nước Ấn Độ.
"Chúng ta đứng lên vì quyền bình đẳng. Chúng ta đứng lên vì quyền được sống. Rohith đã phải hi sinh để chiến đấu vì những quyền trên.
Chúng ta sẽ thách thức chính phủ. Chúng ta sẽ không để chính phủ hành động như trong trường hợp của Rohith tại JNU. Chúng ta sẽ không bao giờ quên sự hi sinh của Rohith. Chúng ta sẽ đứng lên vì quyền tự do thể hiện" - anh nói.
Thành viên đảng BJP đáp trả bằng việc tung ra một đoạn băng giả mạo về việc Kumar hô các khẩu hiệu mang tính công kích.
Bạo lực liên tục xảy ra mỗi khi Kumar có mặt tại tòa. O.P.Sharma, một nhà lập pháp của BJP, đã bị quay lại cảnh đánh đập tàn nhẫn một người ủng hộ Kumar ở bên ngoài tòa án.
Các nhà hoạt động của BJP biểu tình chống lại "các hành động phản quốc" sau khi Kumar bị bắt. Ảnh: AFP/Getty
"Nếu có súng tôi đã bắn hắn ta" - Sharma nói khi bị yêu cầu giải thích về hành động của mình.
Cuối tuần trước, hàng vạn sinh viên của JNU và nhiều người khác đã cùng nhau tuần hành qua trung tâm Delhi nhằm yêu cầu chính phủ thả tự do cho Kumar.
Gần đây, trong phòng của Kumar tại ký túc xá, các bạn của anh đã cùng nhau hồi tưởng về một chàng trai thôn quê ít nói, nhẹ nhàng từng được JNU cải biến thành một nhà hùng biện tràn đầy nhiệt huyết.
"Trước các buổi tranh luận giành chức chủ tịch năm ngoái, không mấy ai biết tới Kanhaiya. Cậu ấy nói năng lịch sự, say mê với các công việc của đảng, nhưng không hề nổi bật." - Rakesh Chandra, một người bạn nhớ lại.
Trong đêm tranh luận, bạn của anh nhắc lại, anh đã nhận được rất nhiều lời cổ vũ trong khi diễn thuyết. Nhưng khoảnh khắc Chandra nhớ nhất chính là khi anh nhận câu hỏi từ khán giả.
Sau khi tranh luận nảy lửa về nhiều vấn đề, một người đứng dậy và nói đùa: "Nhưng đồng chí này, vậy làm thế nào để giải quyết những con rệp giường trong ký túc trường ta?
"Kanhaiya không hề nao núng." - Chandra kể lại.
"Chính trị. Giải pháp cho những con rệp giường phải là chính trị." - Kanhaiya trả lời.
