Tarantul là một tàu tên lửa có tốc độ cao và hỏa lực khá mạnh, vũ khí chính của tàu gồm 4 tên lửa chống hạm P-15M Termit tầm bắn 80 km, 1 pháo hạm AK-176M tầm bắn 15 km cùng 2 pháo phòng không siêu tốc AK-630M ở đuôi tàu. Bên cạnh ưu điểm, Tarantul cũng có khá nhiều hạn chế như khả năng phòng không của tàu rất thấp do không được trang bị tên lửa đánh chặn chuyên nghiệp mà chỉ có phiên bản hải quân của tên lửa vác vai Igla-1M và độ tin cậy của 2 pháo bắn nhanh AK-630M cũng không được đánh giá cao.
AK-630M hoạt động với vai trò như chốt chặn cuối cùng để đối phó với tên lửa chống hạm hay các vũ khí tấn công từ trên không khác. Do năng lực phòng không hạn chế nên tàu tên lửa cao tốc Tarantul gặp khá nhiều bất lợi trong tác chiến chống tập kích đường không.
Tarantul thường phát huy lợi thế của nó nhờ yếu tố bất ngờ, dựa vào tốc độ cao cùng uy lực của tên lửa chống hạm để công kích mục tiêu. Tuy nhiên, trước sự phát triển mạnh mẽ của các công nghệ trinh sát tầm xa thì yếu tố bất ngờ rất khó xảy ra, nếu có thì cần phải dựa vào địa hình địa vật và tính năng tàng hình.
Trong khi đó, bản thân thiết kế thủy động lực học của tàu tên lửa cao tốc Tarantul là của những năm 1970 đã cũ và không có khả năng tàng hình nên rất khó có thể khai thác yếu tố bất ngờ. Một hạn chế khác của Tarantul là phạm vi hoạt động tương đối hạn chế, thời gian bám biển khá ngắn.
Tarantul là một loại tàu chiến có tốc độ cao hỏa lực mạnh nhưng khả năng phòng không khá hạn chế.
Đầu những năm 1990, Tarantul được xem là tàu chiến có hỏa lực mạnh nhất của Hải quân Việt Nam nhưng đến nay lợi thế đó đã không còn, đã đến lúc nó cần được thay thế bằng một loại tàu chiến khác hiện đại hơn để đáp ứng nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển đảo trong tình hình mới.
Ứng viên thay thế Tarantul
Tác chiến hải quân hiện đại ngày càng trở nên ác liệt hơn do đó các thiết kế tàu chiến cũng phải có yêu cầu ngày càng cao hơn để đối phó được các mối đe dọa hiện tại cũng như tiềm tàng trong tương lai. Yếu tố đầu tiên mà các tàu chiến hiện đại cần phải có là tính năng tàng hình, kế đến là hỏa lực mạnh, khả năng tác chiến đa dạng và cuối cùng là yếu tố chi phí.
Đối với những quốc gia có ngân sách quốc phòng hạn chế như Việt Nam thì việc lựa chọn một loại tàu chiến đáp ứng được cả yếu tố kỹ chiến thuật lẫn chi phí là cực kỳ khó khăn. Các tàu khu trục hạng nặng có khả năng tác chiến đa dạng thường không phù hợp với Việt Nam nhất là vấn đề chi phí, trong khi đó các tàu chiến nhỏ phù hợp về chi phí lại thường khó lòng đáp ứng được yêu cầu kỹ chiến thuật.
Theo một số ý kiến, 3 ứng viên có thể thay thế tàu Tarantul là tàu tên lửa Buyan-M, tàu hộ tống dự án 20380 của Nga và tàu hộ tống lớp Gowind của Pháp. Vậy đâu là ứng viên phù hợp nhất?
Tàu hộ vệ tên lửa dự án 21361 Buyan-M là ứng viên số 1 để thay thế Tarantul
Tàu tên lửa Buyan-M
Tàu hộ vệ tên lửa cỡ nhỏ dự án 21361 Buyan-M được thiết kế và đóng mới tại nhà máy đóng tàu Zelenodolsk, Cộng hòa Tatarstan, Liên bang Nga, nhằm thực hiện nhiệm vụ trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý.
Thân tàu được thiết kế với khả năng tàng hình tương đối tốt, tàu có chiều dài 75 mét, rộng 11 mét, mớn nước 2,5 mét, lượng giãn nước toàn tải 949 tấn. Nhiệm vụ chính của tàu là tác chiến chống tàu mặt nước, với yêu cầu đó vũ khí trên tàu bao gồm:
1 pháo hạm A-190E 100mm với tháp pháo được thiết kế góc cạnh nhằm tăng khả năng tán xạ radar, pháo có tốc độ bắn 80 phát/phút, tầm bắn tối đa 20 km. Vũ khí chủ lực của tàu là hệ thống phóng thẳng đứng 14UKSK với 8 đạn tên lửa chống hạm Kalibr tầm bắn 220 km.
Vũ khí phòng vệ gồm 1 pháo phòng không bắn nhanh AK-630M2 Duet nòng kép có hiệu suất cao hơn hẳn AK-630M nòng đơn, 2 hệ thống tên lửa phòng không tầm thấp 3M-47 Gibka sử dụng đạn tên lửa Igla-1M, 2 súng máy hạng nặng 14,5mm và 3 súng máy 7,62mm.
Hệ thống điện tử trên tàu bao gồm: radar tìm kiếm mục tiêu trên không Pozitiv-ME1.2, radar dẫn đường MR-231 và hệ thống điều khiển hỏa lực 5P-10 Laska cùng 2 hệ thống phóng đạn nhiễu PK-10.
Tàu được trang bị hệ thống động lực diesel Zvezda M520, hệ thống động lực này sẽ truyền động cho 2 động cơ bơm phun giúp tàu hoạt động êm hơn và cơ động hơn. Tốc độ tối đa của tàu đạt 25 hải lý/h, tầm hoạt động khoảng 2.500 km.
Tàu hộ tống dự án 20380
Tàu hộ tống dự án 20380 có cấu hình vũ khí cực mạnh, tuy nhiên, giải pháp thiết kế gom tất cả các hệ thống vũ khí từ chống hạm, phòng không tầm xa, chống ngầm vào một con tàu có lượng giãn nước chỉ hơn 2.000 tấn đã cho thấy sự phản tác dụng và không hiệu quả.
Tàu hộ tống lớp Gowind
Tàu hộ tống lớp Gowind là sản phẩm của tập đoàn DCNS, Pháp. Đây là một lớp tàu chiến được thiết kế dạng module bao gồm tàu tuần tra ngoài khơi OPV và tàu hộ tống đa nhiệm. Gowind là một lớp tàu chiến cực kỳ hiện đại được thiết kế với tính năng tàng hình tối ưu.
Với cấu hình tàu hộ tống đa năng, nó được trang bị hệ thống vũ khí cực mạnh và đa dạng bao gồm: 1 pháo hạm bắn nhanh Bofors 57 mm, 16 ống phóng thẳng đứng (VLS) sử dụng đạn tên lửa phòng không VL MICA tầm bắn 20 km, 8 tên lửa chống hạm MM40 Exocet tầm bắn 180 km.
Vũ khí phòng vệ gồm có 2 pháo tự động 30mm, 2 hệ thống phóng ngư lôi hạng nhẹ 324mm. Hệ thống điện tử trên tàu cực kỳ tối tân hoạt động trên nền tảng tự động hóa cao. Cảm biến chính là radar trinh sát tìm kiếm mục tiêu trên không và trên biển SMART-S Mk2, radar điều khiển hỏa lực STING EO Mk2, hệ thống điều khiển hỏa lực quang học TMX/EO Mk2. Hệ thống dữ liệu chiến đấu SETIS, hệ thống định vị thủy âm Thales Captas 2.
Tàu hộ tống đa năng lớp Gowind có thể thực hiện hầu hết các nhiệm vụ từ tuần tra, tác chiến chống tàu mặt nước, chống ngầm và phòng không. Tàu có lượng giãn nước toàn tải 3.000 tấn, tầm hoạt động lên đến 5.000 hải lý đủ khả năng để hoạt động dài ngày trên khắp các vùng biển của Việt Nam.
Tập đoàn DCNS cũng đang tích cực giới thiệu sản phẩm đến các khách hàng nằm trong khu vực Đông Nam Á trong đó có Việt Nam, chiếc tàu tuần tra xa bờ L'Adroit thuộc lớp Gowind đã từng ghé thăm Việt Nam để giới thiệu sản phẩm. Malaysia cũng đã đặt hàng 6 tàu hộ tống đa năng lớp Gowind trong một hợp đồng trị giá 9 tỷ RM (2,79 tỷ USD).
Tuy nhiên, ở vai trò thay thế tàu tên lửa cao tốc Tarantul thì tàu hộ tống lớp Gowind có vẻ không phải là lựa chọn phù hợp vì có kích thước, cấu hình và giá thành quá cao so với yêu cầu thay thế cho một con tàu tên lửa cỡ nhỏ đơn giản.
Do đó, trong 3 ứng viên trên, ứng viên có triển vọng nhất để thay thế tàu tên lửa cao tốc Tarantul vẫn là tàu hộ tống dự án 21361 Buyan-M.
Tàu pháo tuần tra Buyan dự án 21630
