Máy bay ném bom chiến lược B-52 có tất cả bao nhiêu biến thể?

B-52 trải qua 2 giai đoạn phát triển chính với khái niệm ban đầu là một máy bay ném bom chiến lược 6 động cơ turbine cánh quạt (Model 462), cho đến 8 động cơ phản lực (Model 464-49) có khả năng tấn công hạt nhân.

Cuối cùng sau nhiều năm nghiên cứu và thay đổi, Model 464-67 đã thành hình và cất cánh lần đầu vào ngày 15/4/1952, nó được định danh là XB-52 - nguyên mẫu đầu tiên của B-52 Stratofortress.

Kể từ chiếc XB-52 đầu tiên, đã có 744 chiếc B-52 xuất xưởng với 13 phiên bản khác nhau, được Lực lượng Chỉ huy Không quân Chiến lược Mỹ (Strategic Air Command/SAC) sử dụng cho đến ngày nay và là phương tiện răn đe hạt nhân chủ lực của Mỹ trong suốt hơn 50 năm qua.

B-52 Stratofortress chính là máy bay quân sự có thời gian phục vụ lâu nhất trên thế giới, dự kiến B-52 sẽ hoàn toàn nghỉ hưu vào năm 2030.

Trong thời gian phục vụ, B-52 đã tham gia nhiều cuộc xung đột trên toàn cầu, trong đó đỉnh điểm là Chiến tranh Việt Nam - trận chiến mà B-52 tham gia nhiều nhất đồng thời cũng chịu thất bại nặng nề nhất.

Tại chiến dịch Linebacker II (18 - 30/12/1972), hơn 197 chiếc B-52 có mặt ở Đông Nam Á, thực hiện 741 cuộc xuất kích, ném hơn 15.000 tấn bom xuống miền Bắc Việt Nam và bị bắn rơi 34 chiếc, đây là con số B-52 bị hạ nhiều nhất từ trước đến nay.

Dưới đây là những phiên bản của B-52 Stratofortress

XB-52 (Model 464-67)

Nguyên mẫu đầu tiên, được dùng để thử nghiệm khí động học. Thiết kế của XB-52 có phần tương tự B-47 Stratojet, đặc điểm dễ nhận thấy nhất chính là buồng lái phi công kiểu song song, càng đáp có kích thước lớn và động cơ lắp theo cặp.

YB-52

Một trong hai nguyên mẫu XB-52 được cải tiến với một số hệ thống và thiết kế lại.

B-52A

Có 3 chiếc được chế tạo, chủ yếu để bay thử nghiệm. Buồng lái của B-52A khác với XB-52/YB-52 khi bố trí phi công ngồi cạnh nhau, phi hành đoàn gồm 6 người. Phía đuôi B-52A có 4 súng máy 12,7 mm M3 để tự vệ với hệ thống điều khiển hoả lực A-3A.

NB-52A

Chiếc B-52A cuối cùng (c/n 52-0003) được cải tiến để mang máy bay thử nghiệm North American X-15 dưới cánh chính bên phải. Một phần của cánh tà phía trong gốc cánh phải, gần với cặp động cơ phía trong được cắt đi để phù hợp với cánh đuôi đứng của X-15.

Khoang chứa bom lắp những thùng oxygen lỏng và hydrogen peroxide để nạp nhiên liệu cho X-15 trước khi bay. NB-52A có biệt danh là “The High and Mighty One”.

B-52B

B-52B là phiên bản đầu tiên chính thức phục vụ Không quân Mỹ vào ngày 29/6/1955, phi đội ném bom số 93 đóng ở căn cứ Castle, California là đơn vị đầu tiên được trang bị B-52B.

B-52B khác B-52A ở một số hệ thống điện tử hàng không và động cơ có lực đẩy mạnh hơn. Có 50 chiếc B-52B được chế tạo, chỉ duy nhất chiếc B-52B thứ 16 được trang bị pháo nòng đôi M24A1 20 mm với hệ thống điều khiển hỏa lực MD-5.

RB-52B

Có 27 chiếc B-52B được cải tiến thành RB-52B để làm máy bay trinh sát với hệ thống trinh sát trang bị camera K-36, K-38 và T-11. Phi hành đoàn tăng lên thành 8 người.

Chỉ có duy nhất chiếc RB-52B thứ 18 được trang bị pháo nòng đôi M24A1 20 mm với hệ thống điều khiển hỏa lực MD-5.

NB-52B

Chiếc B-52B (c/n 52-0008) được chuyển đổi thành máy bay thử nghiệm cho NASA với tên gọi “Balls 8”. Mục đích vẫn là nền tảng hỗ trợ phóng cho X-15 và một số thử nghiệm khác. Đây là phiên bản B-52B có thời gian hoạt động lâu nhất. Balls 8 nghỉ hưu vào ngày 12/12/2004.

B-52C/RB-52C

B-52C mang được 10.900 kg và tăng lượng nhiên liệu mang theo lên 157.851 lít. Hệ thống điện tử hàng không cũng có thay đổi, điển hình là tổ hợp điều khiển hỏa lực MD-9.

Tổng cộng 35 chiếc được chế tạo và tất cả đều mang pod trinh sát, có 7 chiếc B-52B cải tiến thành B-52C theo chương trình Sunflower.

B-52D

B-52D tương tự B-52C, tuy nhiên nó không có khả năng mang pod trinh sát. B-52D là phiên bản hoạt động chủ yếu trong chiến tranh Việt Nam. Phần lưng được sơn rằn ri để phù hợp môi trường tác chiến và phần bụng được sơn đen để chống đèn pha tìm kiếm.

Khi hoạt động ở Việt Nam, B-52D đã trải qua nhiều gói nâng cấp, bao gồm chương trình Big Four - tăng cường hệ thống phòng vệ (trang bị hệ thống gây nhiễu AN/ALQ-27, hệ thống dẫn đường ném bom AN/ASQ-38).

Ngoài ra còn chương trình Hi-Stress - tăng tuổi thọ cho B-52D và Big Belly - tăng tải trọng mang vũ khí (mang từ 27 quả bom Mk.82 250 kg lên 84 quả bom Mk.82 hoặc từ 27 quả bom M117 340 kg lên 42 quả bom M117).

B-52E

B-52E được trang bị một số thiết bị điện tử hàng không thế hệ mới như hệ thống dẫn đường ném bom AN/ASQ-38, radar dẫn đường và ném bom AN/ASB-4, radar doppler đo cao AN/APN-89. Có tất cả 100 chiếc B-52E được chế tạo.

NB-52E

Chiếc c/n 56-0631 được sử dụng làm máy bay thử nghiệm các hệ thống trên B-52, định danh là NB-52E, nó được lắp cánh vịt và hệ thống làm giảm trọng lượng tải và tự cân bằng (Load Alleviation and Mode Stabilization/LAMS).

B-52F

Phiên bản này sử dụng động cơ J57-P-43W với lực đẩy mạnh hơn, tuy nhiên hay bị rò rỉ nhiên liệu. Vấn đề này được giải quyết sau những chương trình nâng cấp Blue Band, Hard Shell và QuickClip. Có 89 chiếc B-52F được chế tạo và đây là phiên bản đầu tiên tham chiến ở Việt Nam.

Vào ngày 18/6/1965, 27 chiếc B-52F của phi đội Ném bom Số 7 và Số 32 bay đến Việt Nam, thực hiện nhiệm vụ Arc Light. Đến giữa năm 1966, B-52D sau nâng cấp được gửi đến chiến trường Việt Nam và thay thế B-52F.

B-52G

B-52G là phiên bản nặng nhất và được sản xuất nhiều nhất trong gia đình B-52 với 193 chiếc. Cánh máy bay được thiết kế lại để mang lượng nhiên liệu lớn hơn, thùng nhiên liệu phụ ở giá treo gần đầu cánh giảm xuống còn 2.650 lít thay vì 11.356 lít. Tổng nhiên liệu mang theo là 181.808 lít.

B-52G trang bị hệ thống điều khiển hỏa lực AN/ASG-15 mới với một đầu quang điện tử gắn vào tháp pháo. Xạ thủ không cần ngồi ở phía sau đuôi nữa mà ngồi cùng phi hành đoàn. Mũi máy bay được mở rộng và cánh đuôi đứng ngắn hơn các phiên bản trước 2,44 m.

Máy bay có khả năng mang theo tên lửa chống bức xạ mang đầu đạn hạt nhân GAM-77 (AGM-28 Hound Dog) ở 2 giá treo dưới gốc cánh để chống các tổ hợp phòng không của Liên Xô.

Trong khoang chứa bom của B-52G mang theo 4 tên lửa mồi bẫy ADM-20 Quail, khi được phóng đi, mỗi tên lửa sẽ tạo ra diện tích phản xạ radar tương tự như của B-52G.

Ngoài ra B-52G được bổ sung nhiều hệ thống tác chiến điện tử như AN/ALQ-117 PAVE MINT, AN/ALQ-122, AN/ALQ-153, bệ phóng mồi bẫy nhiệt AN/ALE-20, bệ phóng mồi bẫy nhiễu xạ AN/ALE-24…

B-52H

B-52H là phiên bản cuối cùng của gia đình B-52 và là biến thể duy nhất còn hoạt động cho đến nay. B-52H thay thế động cơ phản lực J57 bằng loại TF33-P-3 mới, tiết kiệm nhiên liệu và cung cấp lực đẩy tốt hơn.

Tháp pháo với 4 súng máy 12,7 mm M3 được thay thế bằng 1 khẩu pháo nòng xoay 20 mm M61 Vulcan với hệ thống điều khiển hỏa lực AN/AGS-21 (tuy nhiên đến năm 1991 - 1994 tháp pháo đã bị loại bỏ vì người Mỹ cảm thấy không cần thiết nữa).

B-52H được trang bị nhiều hệ thống phòng vệ tiên tiến như AN/ALQ-153, AN/ALQ-155, AN/ALQ-172, SOJ (Stand-Off Jammer)… Máy bay có tải trọng mang vũ khí 31 tấn với khoang chứa bom và 2 giá treo vũ khí bên ngoài.

Ngoài bom thông thường, sau nâng cấp, B-52H mang đượccác loại tên lửa như AGM-129 ACMS, AGM-86A/C ALCM, AGM-84 Harpoon, AGM-142 Raptor, AGM-154 JSOW, AGM-158 JASSM, bom thông minh GBU-39 SDB, WCMD… Có 102 chiếc được chế tạo và còn 76 chiếc hoạt động.