Trong thời gian Iraq bị chiếm đóng sau cuộc tấn công do Mỹ dẫn đầu năm 2003, phần lớn các máy bay chiến đấu của nước này (MiG-23, MiG-25 và Su-25) được lực lượng liên minh tìm thấy trong tình trạng tồi tệ tại nhiều căn cứ không quân khác nhau.
Số còn lại bị chôn vùi bên ngoài các căn cứ của chúng hoặc tại các ngôi làng và thị trấn gần đó, nơi chúng bị bỏ lại.
Hầu hết các máy bay của Không quân Iraq bị phá hủy trong và sau cuộc tấn công, số phụ tùng còn lại đều bị tiêu hủy ngay sau cuộc chiến. Nói cách khác, không chiếc máy bay nào dưới thời Saddam Hussein còn sót lại trong biên chế lực lượng vũ trang mới của Iraq.
Chiến tranh kết thúc, theo chủ trương xây dựng một lực lượng quân sự mới, Không quân Iraq (IQAF) cũng bắt đầu tái thiết. Trong giai đoạn đầu, tức là năm 2004, IQAF chỉ có 35 thành viên. Còn tới nay, quân đội Iraq đã có Không quân (IQAF) và cả Không quân lục quân (IAA).
Trong 3 năm đầu, các học viên IQAF được đào tạo tại Iraq và Jordan.
Tháng 1/2005, sau khi Iraq tiếp nhận 3 máy bay đã qua sử dụng C-130E Hercules từ Không quân Mỹ (USAF), khoảng 65 thành viên IQAF, trong đó có 4 tổ lái, đã trải qua khóa huấn luyện chuyên sâu kéo dài 4 tháng tại Jordan và căn cứ không quân Tallil (Iraq).
Họ nhận được sự hướng dẫn từ Đội hỗ trợ số 23, trực thuộc Phi đoàn không vận viễn chinh số 77 - Không quân Mỹ (đến từ thành phố Little Rock, bang Arkansas).
Sau khi Iraq đặt mua máy bay vận tải C-130J-30 Super Hercules vào tháng 4/2009, USAF đã bắt đầu đào tạo phi công và nhân viên kỹ thuật cho Iraq tại căn cứ vệ binh quốc gia Quonset ở North Kingstown.
Trong giai đoạn đầu, phi đoàn huấn luyện bay viễn chinh số 52 của USAF đã sử dụng các loại máy bay Bell-206, OH-58C, SAMA CH-2000 và Seeker SB7L-360 để đào tạo phi công mới cho Iraq.
Phi công Iraq được huấn luyện trên máy bay C-101 của Jordan.
Trường huấn luyện bay của Iraq
Trường huấn luyện bay của Iraq mở cửa vào ngày 1/10/2007 tại Kirkuk. Công tác khôi phục căn cứ sau chiến dịch ném bom của lực lượng liên minh đã kéo dài khoảng 2 năm.
Thời điểm trường huấn luyện bay đi vào hoạt động cũng là lúc Iraq tiếp nhận 2 chiếc Cessna 172 Skyhawk đầu tiên trong lô 12 máy bay mà Baghdad đặt hàng vào ngày 8/3/2003.
Vì thế, tại trường huấn luyện, phi đoàn 52 đã tiến hành khóa đào tạo ban đầu cho học viên trên mẫu máy bay này. Các học viên phi công Iraq học lái Skyhawk trong vòng 6 tháng, với 90 giờ bay.
Ngày 16/12/2009, cùng thời điểm Iraq tiếp nhận lô máy bay T-6A đầu tiên (gồm 4 chiếc), trường huấn luyện bay Iraq được nâng lên thành Đại học Không quân Iraq và chuyển tới căn cứ Speicher gần Tikrit.
4 chiếc T-6A được trang bị cho phi đoàn huấn luyện số 3. Lô còn lại (cũng gồm 4 máy bay) rời Mỹ vào ngày 8/11/2010 và có mặt tại Iraq vào ngày hôm sau, cũng là ngày diễn ra khóa tốt nghiệp đầu tiên của 20 học viên phi công Iraq, trong đó có 8 phi công máy bay cánh cố định và 8 phi công máy bay cánh xoay.
Những phi công này đã nâng tổng số phi công được đào tạo của Iraq lên 102 người - gồm 55 phi công máy bay cánh cố định và 47 phi công máy bay cánh xoay.
Đợt huấn luyện bay đầu tiên trên T-6A bắt đầu vào ngày 20/3/2010. Tới ngày 5/9/2011, 11 giáo viên hướng dẫn đã được đào tạo của Iraq bắt đầu thay thế vai trò của các giáo viên hướng dẫn người Mỹ.
Sau vài tháng bay thử nghiệm, tháng 2/2012, tổng cộng 200 học viên phi công Iraq bắt đầu học lái máy bay Lasta-95N (Serbia chế tạo) tại căn cứ không quân Tikrit - cũng là nơi đặt trụ sở Đại học Không quân Iraq.
6 chiếc Lasta-95N đầu tiên được chuyển giao cho Iraq vào tháng 8/2010, tới tháng 3/2011 thì nhận lô cuối cùng. Trong khoảng thời gian này, 8 phi công Iraq đã tới Trung tâm thử nghiệm kỹ thuật tại sân bay Batajnica (Serbia) hai lần để tiến hành các chuyến bay thử nghiệm. Khi về nước, họ trở thành giáo viên hướng dẫn lái máy bay Lasta-95N.
Tuy nhiên, chỉ sau 1 tháng đào tạo, với tổng cộng 6.000 giờ bay, phi đoàn Lasta-95N đã bị đình bay do vấn đề phát sinh với động cơ Lycoming AEIO-580-B1A.
Công tác sửa chữa động cơ và điều chỉnh quy trình kiểm soát bay được tiến hành vào giữa tháng 5/2013.
Tới giữa tháng 6/2014, sau khi chiếm giữ Tikrit, tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng đã giết chết ít nhất 1.500 học viên phi công Iraq theo giáo phái Shia, đang theo học tại đây.
Các máy bay trực thăng Mi-17 của Lục quân Iraq tham gia diễn tập với các binh sĩ Mỹ và Iraq.
Đại học Không quân Lục quân Iraq
Sau khi trường huấn luyện bay (dành riêng cho Không quân) của Iraq được thành lập, các máy bay trực thăng Bell-206 và OH-58C được chuyển sang Đại học Không quân Lục quân Iraq tọa lạc tại căn cứ Habbenayah. Chúng gia nhập các phi đoàn huấn luyện số 200 và 300.
Các học viên phi công Không quân Lục quân (IAA) bắt đầu khóa huấn luyện bay cơ bản với 60 giờ bay trên những chiếc Bell-206 và OH-58C, tiếp đó là khóa huấn luyện bay nâng cao với 60 giờ bay trên trực thăng Mi-17 (do phi đoàn huấn luyện số 16 và số 85 phụ trách), trước khi được điều chuyển sang các phi đoàn tác chiến chính thức.
Một trung úy thuộc Phi đoàn tấn công số 21 của Iraq cho biết lộ trình hiện nay để trở thành phi công Không quân Lục quân Iraq như sau:
Tại trường đại học, các học viên phải học lý thuyết trong vòng 2 năm. Sang năm thứ 3, họ có thể chọn một chuyên ngành phù hợp với mình, trong số đó có chuyên ngành không quân lục quân.
Các học viên theo chuyên ngành này sẽ phải trải qua đợt kiểm tra y tế, tiếp đó là đợt huấn luyện kéo dài từ 3-6 tháng trên các mẫu trực thăng "phương Đông" (Mi-17) và 6 tháng trên các mẫu trực thăng "phương Tây" (Bell 206 và OH-58).
Hiện có 2 phi đoàn huấn luyện mới tại Đại học Không quân lục quân Iraq, gồm phi đoàn huấn luyện số 16 và số 85, trang bị trực thăng Mi-17.
"Về cá nhân tôi, sau khi tốt nghiệp Đại học Không quân Lục quân, tôi được điều về phi đoàn tấn công số 21, trang bị trực thăng Bell 407. Tôi đã lái những chiếc máy bay này được hơn 5 năm, nhưng bên cạnh đó, tôi còn lái cả trực thăng UH-1H" - vị trung úy nói.
Năm 2015, Đại học Không quân Lục quân Iraq chuyển địa điểm sang căn cứ Al Kut. Sau khi Iraq tiếp nhận các trực thăng Eurocopter EC635 vào năm 2010, số trực thăng SA-342 Gazelles được chuyển sang cho chi nhánh Đại học Không quân lục quân Iraq ở Al Anbar.
Tại đây, chúng được sử dụng để đào tạo các phi công ứng được tuyển vào Phi đoàn tấn công số 55.
Ngày 1/2/2015, Iraq tiếp nhận 16 trực thăng huấn luyện Bell 407GX để thay thế các máy bay Bell-206 đã cũ. Số máy bay này được chuyển tới Đại học Không quân Lục quân và phân bổ cho Phi đoàn huấn luyện số 200.
Một học viên phi công Iraq được huấn luyện bằng cường kích Su-25 của Belarus.
Huấn luyện tại nước ngoài
Quân đội Jordan thường đào tạo phi công Iraq theo thỏa thuận quốc phòng giữa 2 nước.
Tháng 5/2004, một nhóm phi công Iraq tốt nghiệp tại trường huấn luyện bay trực thăng tại Jordan. Nơi đây vận hành các máy bay Slingsby T67 Firefly, CASA C-101 Aviojet và Hughes 500D/E.
Trong giai đoạn đầu, các học viên phi công học lái máy bay Slingsby T67 Firefly, với sự hướng dẫn của phi đoàn huấn luyện số 4. Sau đó, họ được điều chuyển sang phi đoàn số 11 để thực hành trên các máy bay C-101 hoặc phi đoàn huấn luyện trực thăng số 5 với các máy bay Hughes 500D/E (khóa cơ bản), UH-1H (khóa nâng cao) và AS350B3 Eurocopter.
Tính tới tháng 6/2015, đã có 475 phi công Iraq được đào tạo tại Jordan.
Ngày 18/2/2015, chủ tịch thượng viện Pakistan tuyên bố nước này sẽ bắt đầu đào tạo phi công quân sự cho Iraq. Bảy tháng sau, có thông tin các phi công này đã bắt đầu đợt huấn luyện tại Học viện không quân Pakistan ở Risalpur, sử dụng các máy bay K-8 Karakorum.
Tại trường huấn luyện bay, các học viên trải qua 3 năm học lý thuyết và thực hành. Ngôi trường này hiện có 3 loại máy bay huấn luyện MFI-17 Mushshak, Cessna T-37 và K-8.
Các học viên đạt thành tích tốt trong khóa huấn luyện với MFI-17 và T-37 sẽ được thưởng. Sau khi tốt nghiệp, họ sẽ tới Hàn Quốc để bay trên những chiếc T-50.
Ngoài ra, tháng 9/2015, một số phi công Iraq đã hoàn thành khóa huấn luyện trên các máy bay cường kích Su-25 trực thuộc lực lượng không quân Belarus. Khóa huấn luyện này được tổ chức để giúp giảm áp lực và tình trạng mệt mỏi hiện nay của các phi công Su-25 Iraq.
Đại úy Hama thuộc lực lượng Không quân Iraq đứng gần một chiếc F-16 của Không quân Mỹ.
Huấn luyện trên F-16 Viper
Tháng 1/2011, Iraq ký hợp đồng trị giá 3 tỷ USD mua 18 chiến đấu cơ F-16C/D Block 52, trong đó có 12 chiếc F-16C một chỗ ngồi và 6 chiếc F-16D hai chỗ ngồi.
Tháng 3/2012, phi công Iraq đầu tiên tốt nghiệp từ khóa đào tạo thí điểm tại Mỹ.
Sau khi 2 chiếc F-16 đầu tiên trong hợp đồng trên được chuyển sang cơ sở của lực lượng vệ binh Mỹ tại sân bay quốc tế Tucson, Arizona ngày 16/12, các phi công Iraq bắt đầu huấn luyện trên 2 chiếc F-16D mang số hiệu 1601 và 1602.
Các máy bay này tạm thời được chỉ định cho Phi đoàn máy bay chiến đấu số 152, trực thuộc Không đoàn máy bay chiến đấu số 162 của lực lượng vệ binh Arizona.
Ngoài phi công, có khoảng 350 kỹ thuật viên Iraq được đào tạo bằng tiếng Anh tại Jordan để hỗ trợ kỹ thuật cho các máy bay này.
Ngày 25/6/2015, chiếc F-16C số hiệu 1609 của Không đoàn 162 gặp nạn, khiến phi công Iraq Rafid Mohammad Hassan thiệt mạng. Song quá trình đào tạo các phi công Không quân Iraq vẫn được tiếp tục và Baghdad đã đặt hàng thêm 18 chiếc F-16 nữa.