Thời gian dài trôi qua, món nợ ấy vẫn đè nặng lên vai chị chẳng biết khi nào dứt. Sự đày đọa không chỉ là món nợ vật chất mà là nỗi u uất được gây ra từ những tục lệ kia.
Nửa đêm gặp “yêu râu xanh” mà cứ ngỡ… là chồng
Đó là trường hợp chị Đinh Thị Ganh (30 tuổi, xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai). Đã hai năm trôi qua nhưng người dân làng Mtôn vẫn chưa thể quên được chuyện người phụ nữ bất hạnh bị kẻ xấu hãm hại.
Điều khiến dân làng sợ hãi chính là việc chị Ganh dù mang nỗi đau vì bị hãm hại nhưng vẫn bị “phạt tội” theo tục lệ của làng. Câu chuyện về chị Ganh về sau được mọi người truyền tai để nhắc nhở nhau tránh phạm vào luật tục.
Nhà chị Ganh nằm cạnh đường làng, cũ kĩ, lụp xụp lại vắng bóng người vì hai vợ chồng đã lên nương, các con đến trường. Trở về sau ngày dài lên nương, chị Ganh tháo chiếc gùi trên lưng một cách khó nhọc.
Chiếc gùi bao năm đè nặng lên đôi vai gầy người phụ nữ nay càng nặng nề hơn. Trút những hơi thở mệt nhọc lẫn buồn tủi, chị thật thà kể lại câu chuyện được cho là dở khóc, dở cười nhất trong làng từ xưa đến nay.
Chuyện xảy ra vào một đêm tháng 6-2013 tại chính ngôi nhà của chị. Đêm đó, trong làng có đám cưới nên cả nhà chị cùng đến chơi. Đến khuya, chị Ganh về trước để nghỉ ngơi trong khi chồng và các con vẫn còn ở lại đám cưới.
Vì uống nhiều rượu nên người phụ nữ đặt mình lên giường là ngủ thiếp đi. Lúc này có một bàn tay đàn ông sờ soạng vào người chị nhưng vì trời tối chị lại mệt nên cứ nghĩ là chồng mình đi chơi về và đòi “yêu”.
Chị kể, sau đó thấy “chồng” thô bạo khác thường nên chị hoài nghi. Người phụ nữ đau đớn muốn dừng lại để nói chuyện nhưng bóng đen vẫn không chịu dừng lại.
Chị bắt đầu kháng cự, vùng vẫy để thoát thân nhưng vẫn bị bóng đen dùng vũ lực tiếp tục hãm hiếp. Nhân lúc gã đàn ông mất cảnh giác, chị Ganh đã co chân đạp mạnh khiến gã bật ngã.
Dưới ánh trăng chiếu vào cửa, chị nhận ra được cái bóng đen kia chính là Hoàng Văn Quân, gã hàng xóm bé hơn chị gần 10 tuổi. Dù bị phát giác nhưng tên Quân vẫn tiếp tục khống chế, đòi “yêu” lần nữa. Chị Ganh dọa kêu cứu làng xóm thì bị Quân bóp cổ.
Người phụ nữ phải giả vờ ngất đi để tên dâm tặc buông tay và gồng mình chạy thoát thân. Tên Quân đuổi theo nhưng vì chị chạy đến nhà hàng xóm nên gã không dám làm liều.
“Mình và nó cách nhau mấy cái nhà, cũng thân quen chứ xa lạ gì. Thế mà nó lại hại mình như vậy. Mình hận nó lắm!”, chị Ganh chưa hết uất ức.
Chồng chị Ganh sau đó trở về nhà nghe vợ kể lại chuyện tức giận liền tìm đến nhà tên Quân tính sổ. Tuy nhiên, gã trai sau khi gây án đã bỏ trốn ngay trong đêm nên chị Ganh phải đến gặp chính quyền xã để trình báo sự việc.
Từ đây vụ án được tiến hành điều tra làm rõ, CQCA kết luận Quân chính là kẻ hãm hiếp chị Ganh. CQ CSĐT CA huyện Kbang sau đó đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và bắt tạm giam đối với Hoàng Văn Quân về hành vi hiếp dâm.
Chị Ganh kể về bi kịch bản thân mình.
Đã bị hại lại còn bị phạt
Nếu chuyện cứ theo lẽ thường, chị Ganh sau ngày hãm hại được trả lại sự công bằng, được gia đình làng bản thông cảm giúp đỡ thì sẽ chẳng có những bi kịch nặng nề kéo dài đến bây giờ.
Chị kể, tục lệ của người Ba Na quy định, người nào gây nên tội lỗi thì sẽ chịu sự trừng phạt trước dân làng, gia đình, thần linh. Để được tha thứ, thì người mang tội phải nộp phạt các món lễ vật để trước là cúng tế thần linh, sau là mở tiệc đãi dân làng.
Việc chị Ganh bị người xấu hãm hiếp đã làm mất danh danh dự gia đình và làng bản, đặc biệt chị Ganh đã có chồng con nên tội càng nặng hơn. Người làng cho rằng đó là trọng tội, phải cầu xin thần linh tha thứ nếu không cả làng sẽ bị giáng tội.
Thế là chị Ganh chẳng những không được buôn làng cảm thông mà còn bị trách hờn. Khi thủ phạm vẫn chưa chịu bản án từ pháp luật thì chị Ganh trong nỗi xấu hổ, ê chề lại đối mặt với án phạt của buôn làng.
Hình phạt buộc chị Ganh phải nộp cho làng một con lợn hơn 70kg, một con gà trống, một bình rượu cần và một cái nồi lớn. Để có tiền mua lễ vật, chị Ganh phải chạy vạy mượn tiền để mua lợn, gà, rượu chè nộp cho làng.
Ngày làng tổ chức cúng lễ, chị Ganh phải có mặt để cầu xin thần linh và dân làng tha thứ. Sau khi được thần linh chứng giám lòng thành, chị Ganh cùng mọi người mổ heo, gà mở tiệc ăn uống, nhảy múa.
Dù lòng mang nỗi xấu hổ cùng cực nhưng người phụ nữ này vẫn phải tươi cười niềm nở với mọi người. Càng đáng buồn hơn khi chị phải nhìn thấy dân làng chè chén trên nỗi buồn của mình.
Nhà nghèo, lợn gà trong bữa tiệc đều từ tiền vay mượn, chị biết vậy nhưng vẫn phải cam chịu vì đó là luật tục.
Sau đó vài ngày, chị Ganh lại một lần nữa ngược xuôi vay mượn tiền để nộp phạt cho nhà chồng. Lễ vật là một con lợn, một con gà trống, hai ghè rượu cần, một cái nồi, một cái khố, một cái áo.
Ngày nhà chồng mở tiệc, chị Ganh lại đi mời bà con họ hàng đến dự. Sau hai lần nộp phạt, tổng cộng số tiền vay mượn của chị là 5 triệu đồng, một con số khổng lồ đối với người phụ nữ nghèo như chị.
“Mình vay nợ 5 triệu là còn may mắn đấy, vì làng thương mình nghèo nên chỉ bắt nộp con lợn bé chứ theo tục lệ thì ai có tội phải nộp con lợn 1 tạ. Gia đình nhà chồng cũng thương nên cũng không bắt nộp lễ vật nhiều tiền”.
Chẳng biết sau lần đó, chị Ganh và dân làng có được thần linh tha thứ hay không nhưng ai cũng thấy rõ một điều rằng, người phụ nữ này đã chịu nỗi đau lại phải khốn khổ vì những món nợ.
Trong ngôi nhà hai gian bé nhỏ, chỉ có chiếc giường gỗ và vài vật dụng sinh hoạt. Cuộc sống của 4 miệng ăn phụ thuộc vào mấy sào ruộng và mảnh rẫy cằn cỗi nên đói khổ quanh năm.
Cái ăn còn phải lo từng bữa nên chị chẳng biết hai đứa con đang học tiểu học của mình sẽ đến trường được bao lâu nữa. Nhắc đến số tiền nợ, chị Ganh cho biết, đến nay đã hai năm trôi qua nhưng vợ chồng chị Ganh vẫn chưa trả hết số tiền vay mượn.
Tuy nhiên, đó chưa phải là nỗi lo duy nhất của người đàn bà này. “Số nợ 5 triệu đồng đó rồi mình sẽ làm thuê làm mướn để trả.
Chắc đến cuối năm mình trả hết thôi. Mình chỉ mong sao dân làng và gia đình được phù hộ. Vì nếu dân làng bị mất mùa đói kém hay tai họa, dịch bệnh gì thì chứng tỏ thần linh không chịu tha thứ cho mình”.
Dân làng Mtôn dù chịu ảnh hưởng bởi luật tục nhưng trước bi kịch của chị Ganh vẫn không khỏi xót xa. Họ cho biết, chị Ganh bị kẻ xấu làm nhục đúng là có lỗi với dân làng nhưng việc nộp phạt như vậy là nặng nề quá.
Nhiều người phụ nữ trong làng giờ đây biết thông cảm cho nỗi khổ của chị Ganh. Tuy biết người phụ nữ chịu khổ sở vì luật tục nhưng không ai dám bác bỏ vì nó vốn có từ bao đời nay.
Để tránh rơi vào bi kịch như chị Ganh, chị em phụ nữ đành chỉ biết cảnh giác. Đêm đến nhà nhà đóng cửa cài then, đàn bà con gái ngại ra đường. Cõ lẽ họ không chỉ sợ những tên “yêu râu xanh” mà còn sợ phạm vào tục lệ, sợ bị phạt tội.
Ông Nguyễn Đình Quân (Trưởng CA xã Kông Lơng Khơng) chia sẻ: “Chỉ vì một chút sơ ý mà chị Ganh bị hãm hại. Tuy nhiên chính những hủ tục mới là nguyên nhân khiến chị đã khổ nay còn khổ hơn.
Chúng tôi nhiều lần tuyên truyền vận động để bà con dần xóa bỏ hủ tục. Hy vọng trong thời gian tới những hủ tục này sẽ bị xóa bỏ hoàn toàn”.
Có dấu hiệu cưỡng đoạt tài sản
Ông Bùi Quang Thu, luật sư Đoàn luật sư Hà Nội nhận định, việc hủ tục của buôn làng bắt chị Ganh phải nộp vạ có dấu hiệu của hành vi Cưỡng đoạt tài sản được quy định tại Điều 135 Bộ luật hình sự năm 1999, sửa đổi bổ sung năm 2009.
Theo khoản 1 của điều trên, người nào có thủ đoạn uy hiếp tinh thần người khác nhằm chiếm đoạt tài sản, có thể bị phạt tù từ 1-5 năm. Trong trường hợp này, mức tài sản không lớn, nhưng lại có nhiều người tham gia.
