Vì sao Trung Quốc rút tiền khỏi dự án "lạ" hàng triệu USD của Campuchia, nằm sát Việt Nam?

Dự án sân bay ở Campuchia bị trì hoãn

Tờ Nikkei (Nhật Bản) ngày 23/2 cho biết, trong những năm qua, một sân bay đã được dự kiến xây dựng ở tỉnh Mondulkiri, Campuchia nhưng tất cả những gì hiện có chỉ là những cột hàng rào bê tông bắc qua vùng đất nông nghiệp - vốn được san phẳng để làm đường băng mà có thể không bao giờ được xây dựng.

Giới quan sát cho rằng, Mondulkiri là một lựa chọn lạ cho một dự án sân bay mới trị giá hàng triệu USD.

Khu vực này nằm giáp biên giới với Việt Nam, là một trong vùng dân cư thưa thớt nhất ở Campuchia: Trung tâm tỉnh chỉ có hơn 13.000 cư dân và rất ít điểm tham quan du lịch.

Khó khăn hơn nữa là một nhà đầu tư lớn của Trung Quốc đã rút khỏi dự án.

Công trình chưa hoàn thiện này chỉ là một trong số các sân bay ở Campuchia đang trong giai đoạn đình trệ thi công và gặp trục trặc về kinh tế, đặc biệt là sau khi các nhà đầu tư Trung Quốc rút lui trong những năm gần đây.

Khi dự án tiến triển chậm chạp, cộng đồng địa phương cho biết họ đã bị buộc phải bỏ đất đai để nhường chỗ cho việc xây dựng.

"Tôi không thấy bất kỳ nền tảng kinh tế nào khác đằng sau [dự án]", Ou Virak, người sáng lập Diễn đàn Tương lai của tổ chức tư vấn Campuchia, nói về dự án Mondulkiri. "Tôi không thấy viễn cảnh về nhu cầu trong nước và lượng khách du lịch đột ngột đổ xô đến đây".

Khi đầu tư của Bắc Kinh vào Sáng kiến Vành đai, Con đường (BRI) chậm lại, tân Thủ tướng Campuchia Hun Manet trong tháng này đã kêu gọi các công ty Trung Quốc đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng lớn khác ở nước này.

Quốc gia Đông Nam Á này đã nhận được hàng tỷ USD cho các dự án từ BRI.

Tuy nhiên, các dự án vẫn chưa tiến triển sắc nét. Ngay cả sân bay trị giá 1,1 tỷ USD mới được BRI tài trợ ở Siem Reap, có quy mô gấp ba lần sân bay cũ và được phía Trung Quốc xây dựng theo hình thức BOT (xây dựng-vận hành-chuyển giao), vẫn chưa thúc đẩy du lịch trở lại mức như năm 2019, mặc dù thực tế khu vực sân bay là nơi có quần thể di tích nổi tiếng Angkor Wat.

Báo cáo của cơ sở dữ liệu kinh tế toàn cầu CEIC cho thấy, vào năm 2019, có 1,65 triệu du khách đến sân bay Siem Reap cũ.

Đến năm 2023, tỷ lệ này tăng nhưng vẫn không thực sự xuất sắc với 1,86 triệu lượt khách du lịch quốc tế ở cả ba sân bay chính của Campuchia, bao gồm cả thủ đô Phnom Penh và vùng ven biển Sihanoukville.

Theo Nikkei, nếu điểm đến du lịch hàng đầu Siem Reap đang gặp khó khăn, thì có rất ít lý do để lạc quan đối với các sân bay phục vụ những địa điểm xa xôi hơn như Mondulkiri trừ khi nơi đây trở thành đặc khu kinh tế.

Vào năm 2022, Tập đoàn Xây dựng Điện lực Trung Quốc đã rút khỏi thỏa thuận trị giá 80 triệu USD để phát triển sân bay Mondulkiri.

Chính quyền Campuchia cho biết họ đang tìm kiếm đối tác tài trợ mới và chính phủ đã ký một thỏa thuận vào tháng 1 với một nhóm các nhà đầu tư để tiến hành nghiên cứu khả thi.

Vấn đề giải quyết đền bù đất đai

Nikkei cho rằng, trong khi các dự án được coi là một cách để thúc đẩy sự phát triển của địa phương thì những sân bay chưa hoàn thành này lại gây ra bất đồng về đất đai và đầu cơ.

Kế hoạch du lịch tổng thể cho tỉnh Mondulkiri dự kiến quảng bá văn hóa dân tộc thiểu số, nhưng cư dân làng Bunong bản địa sống quanh khu vực cho biết họ bị ảnh hưởng về khả năng tiếp cận các quyền sở hữu đất đai truyền thống.

Srey Vong, một cư dân ở làng Bunong gần khu vực này cho biết: "Dự án sân bay ảnh hưởng đến nhiều gia đình có đất nằm trong quy hoạch sân bay".

Giống như nhiều hàng xóm, ông Vong cho biết ông bị áp lực phải bán phần lớn đất nông nghiệp trong vài năm qua để phục vụ dự án xây dựng sân bay rộng 300 ha.

"Chính quyền cam kết cấp đất mới cho chúng tôi nhưng thực tế đến nay vẫn chưa có gì xảy ra", một người dân khác, tên Som Chanthy cho biết.

Người phát ngôn Tổng cục Hàng không Dân dụng Campuchia Sin Chanserivutha cho biết, các cơ quan chức năng đang nỗ lực giải quyết các vấn đề của Chanthy và những người hàng xóm của ông.

Những vấn đề xã hội tương tự này đã xuất hiện tại một sân bay được đề xuất trên bãi biển đảo Koh Rong, đảo lớn thứ hai ở Campuchia.

Tập đoàn Royal Group và công ty thuộc sở hữu của người Trung Quốc Lan Cang Jiang Engineering đã đạt được thỏa thuận vào tháng 1 với chính phủ để xúc tiến dự án phát triển sân bay và khu nghỉ dưỡng trị giá 300 triệu USD vốn bị trì hoãn từ lâu.

Công suất của sân bay dự kiến sẽ phục vụ hơn một phần tư triệu hành khách mỗi năm, tập trung vào du lịch cao cấp.

"Điều đó tùy thuộc vào cảm nhận của các nhà đầu tư", ông Chanserivutha nói về khả năng tồn tại của sân bay. "Chúng tôi chỉ đáp ứng những gì nhà đầu tư tư nhân muốn".