Trong hơn 1 tháng qua, Nga tiến hành các cuộc tấn công tên lửa và bằng máy bay không người lái (UAV) trên khắp Ukraine, nhắm vào các nhà máy điện và các cơ sở hạ tầng quan trọng khác.
Mỹ, Anh và một số nước khác đang tăng cường viện trợ cho Ukraine các hệ thống phòng không. Một vài hệ thống trong số này rất hữu dụng trong việc đối phó với máy bay, trực thăng và tên lửa hành trình. Một số hệ thống chuyên “trị” UAV.
Hệ thống NASAMS. Ảnh: Raytheon
Cho đến nay, các nước phương Tây vẫn chưa đồng ý gửi máy bay chiến đấu cho Ukraine để thay thế phi đội máy bay từ thời Liên Xô. Việc bổ sung kho vũ khí phòng không cũng từ thời Liên Xô mà Ukraine hiện có như S-300 gặp nhiều kho khăn do hiện chỉ có một số nước ngoài Nga sử dụng hệ thống này. Do đó, các vũ khí phòng không do phương Tây sản xuất trở nên không thể thiếu với Ukraine.
Dưới đây là những hệ thống Ukraine đã được nhận.
NASAMS
Trong bối cảnh thủ đô Kiev bị tập kích tên lửa, Mỹ quyết định gửi cho Ukraine một hệ thống phòng không được sử dụng để bảo vệ thủ đô Washington DC từ năm 2005.
Hệ thống tên lửa đất đối không tiên tiến quốc gia (NASAMS) là hệ thống phòng không tầm trung, đối phó hiệu quả với máy bay, trực thăng, UAV và thậm chí cả tên lửa hành trình bay tốc độ thấp.
NASAMS là dự án chung giữa công ty quốc phòng Konsberg của Na Uy và Raytheon của Mỹ.
NASAMS có tầm bắn 40km, tầm cao đánh chặn 15km. Mỗi tổ hợp NASAMS gồm 1 radar trinh sát MPQ-64 và 3 bệ phóng, mỗi bệ phóng 6 tên lửa. Phiên bản NASAMS II có radar tiên tiến hơn, với 4 bệ phóng, mỗi bệ phóng 3 tên lửa. NASAMS có tính cơ động cao, có thể đặt trên xe kéo hoặc xe tải cỡ vừa.
Điều đặc biệt quan trọng là thay vì sử dụng các tên lửa đất đối không được thiết kế riêng, NASAMS có thể phóng các tên lửa không đối không được điều chỉnh để phóng từ mặt đất.
NASAMS có thể phóng tên lửa dẫn đường bằng radar AIM-120 AMRAAM cũng như tên lửa tầm nhiệt AIM-9X – phiên bản mới nhất của Sidewinder được triển khai từ những năm 1950.
Theo New York Times, giới chức quân sự Mỹ nhận định rằng NASAMS “sẽ đặc biệt hữu dụng với Ukraine vì các bệ phóng triển khai trên mặt đất có thể phóng các tên lửa có giá cả tương đối vừa phải vốn được chế tạo cho các máy bay tiêm kích và đây cũng là loại tên lửa mà các đồng minh của Kiev có với số lượng lớn”.
Avenger
Ngày 10/11, Mỹ tuyên bố gửi 4 hệ thống phòng không tầm ngắn Avenger để giúp Ukraine bảo vệ “binh sĩ và cơ sở hạ tầng quan trọng” trước mối đe dọa từ UAV và trực thăng.
Hệ thống Avenger phóng tên lửa Stinger trong một cuộc tập trận của NATO năm 2017. Ảnh: Lục quân Mỹ
Mỗi tổ hợp Avenger gồm 1 xe humvee với tháp pháo đặt ở phía sau thùng xe. Tháp pháo gồm 2 ống phóng, mỗi ống phóng 4 tên lửa Stinger. Avenger không quá phức tạp. Tên lửa tầm nhiệt Stinger chỉ có tầm bắn 5km và không có radar (dù nó có laser tầm ngắn và cảm biến hồng ngoại).
Tuy nhiên sự cơ động, độc lập và tính tự động cao đủ để hoạt động ở các địa hình gồ ghề hay các khu vực lầy lội khiến chúng trở nên hữu ích cho binh sỹ Ukraine.
Aspide
Aspide là tên lửa do Italy sản xuất - gồm phiên bản đất đối không và không đối không – dựa trên tên lửa dẫn đường bằng radar AIM-7 Sparrow và Sea Sparrow do Mỹ thiết kế.
Hệ thống phòng không Aspide. Ảnh: Getty Images
Phiên bản Aspide đầu tiên có từ những năm 1970, nhưng có một vài phiên bản nâng cấp, trong đó có Aspide 2000.
Tây Ban Nha cam kết gửi một hệ thống Aspide cho Ukraine. Tây Ban Nha có cả các phiên bản cũ và mới hơn, nhưng hiện chưa rõ phiên bản cụ thể nào được chuyển cho Kiev. Phía Ukraine mong muốn nhận một trong số 13 hệ thống Skyguard mà Tây Ban Nha loại biên gần đây. Skyguard được trang bị tên lửa Aspide 2000 có tầm bắn 30km.
IRIS-T
Ukraine gần đây đã nhận 4 hệ thống tên lửa phòng không tầm ngắn IRIS-T đầu tiên của Đức.
Với tên lửa dẫn đường bằng tia hồng ngoại tầm ngắn dự kiến thay thế AIM-9 Sidewinder, IRIS-T có thể vận hành trên máy bay hoặc bệ phóng mặt đất. IRIS-T có tầm bắn 40km, có thể đạt tốc độ Mach 3.
Đức bị chỉ trích vì chậm chuyển giao vũ khí cho Ukraine. Tuy nhiên, IRIS-T mới chỉ hoàn thành thử nghiệm vào cuối năm 2021 và ngay cả quân đội Đức cũng chưa được nhận hệ thống này.
Báo cáo của Viện dịch vụ Hoàng gia Anh (RUSI) nhận định IRIS-T và NASAMS góp phần quan trọng trong việc giúp Ukraine bảo vệ các cơ sở hạ tầng điện lực.
Gepard
Đức cũng cam kết gửi 50 hệ thống pháo tự hành phòng không Gepard cho Ukraine.
Gepard được quân đội Đức sử dụng từ những năm 1970 trước khi loại biên năm 2010.
Pháo tự hành Gepard. Ảnh: AP
Đặt trên xe bọc thép bánh xích, pháo hai nòng 35mm của Gepard có thể bắn trúng máy bay hoặc UAV cũng như bộ binh và xe quân sự đối phương ở khoảng cách lên tới 6km.
RUSI đánh giá Gepard có hiệu quả cao khi đối phó với các UAV nhỏ, bay chậm và bay tầm thấp như Shahed-136 do Iran sản xuất.
Vampire
Trước khi Nga sử dụng UAV để tấn công các cơ sở hạ tầng của Ukraine vào mùa thu, Lầu Năm Góc đã có kế hoạch gửi hệ thống Vampire cho Ukraine.
Hệ thống phòng không VAMPIRE do L3 Harris thiết kế. Ảnh: L3 Harris
Vampire có thể phóng tên lửa cỡ nhỏ dẫn đường bằng laser như APKWS. Đây là phiên bản dẫn đường bằng laser của hệ thống rocket không đối đất Hydra 70 triển khai trên trực thăng AH-64 Apache.
BAE Systems, công ty sản xuất APKWS mới đây đã công bố gói nâng cấp, nâng tầm bắn của tên lửa lên 12km.
Điều có thể quan trọng nhất với Ukraine là tính thích ứng của Vampire: hệ thống này và các rocket 254mm có thể đặt trên các xe tải hạng nhẹ./.