Tiểu liên PPSh-41 là súng tiểu liên chủ lực của Hồng quân Liên xô trong Thế chiến II. Nhờ giá thành rẻ, dễ chế tạo nên súng dễ dàng triển khai với số lượng lớn.
Một lý do khác khiến PPSh-41 trở nên phổ biến là nhờ súng sử dụng đạn 7.62 × 25 mm Tokarev, một loại đạn được sử dụng trên nhiều khẩu súng của Liên Xô lúc bấy giờ.
Thiết kế báng gỗ, máy súng lùi, khóa nòng mở cho phép PPSh-41 bắn với tốc độ khoảng 1.000 viên/phút với sơ tốc đầu đạn khá cao. Hộp tiếp đạn hình trụ 71 viên giúp súng đảm bảo hỏa lực trên chiến trường. PPSh-41 được xem là mẫu tiểu liên tốt nhất thời Thế chiến II.
Có nhiều phiên bản PPSh-41 khác với các phiên bản thông thường trên phim ảnh đã được ra đời. Dưới đây là một số hình ảnh về những phiên bản PPSh-41 rất lạ và hiếm.
1. Phiên bản thử nghiệm PPSh-41 với báng có thể tháo rời
Cùng với thiết kế PPSh-41 tiêu chuẩn, Shpagin (nhà chế tạo) cũng thử nghiệm một phiên bản khác với kích thước nhỏ gọn hơn. Để đạt được mục tiêu đó, ông đã đưa ra một thiết kế súng với báng gỗ có thể tháo rời dễ dàng. Khi báng được tháo rời thì khẩu súng trở nên nhỏ gọn hơn rất nhiều, phù hợp với các tình huống chiến đấu trong không gian hẹp.
Tuy nhiên, thiết kế này được coi là khó sản xuất và bị hủy bỏ. Một nhược điểm khác là không có báng làm cho súng trở nên kém chính xác, nhất là đối với một khẩu súng bắn nhanh như PPSh.
2. Phiên bản PPSh-45
Giống như tên gọi, phiên bản này được Shpagin lên ý tưởng và chế tạo vào năm 1945. Vào thời điểm đó, ông có lẽ đã có nhiều thời gian hơn với ý tưởng rút gọn khẩu súng của mình, vì vậy thiết kế của súng cũng tốt hơn. Thay vì loại bỏ hoàn toàn báng súng, ông đã thiết kế một báng kim loại gấp.
PPSh-45 khi mở báng
PPSh-45 khi gấp báng
Như trong ảnh, khi xếp lại, báng đã trở thành một tay nắm. Còn khi kéo dài, xạ thủ sẽ cầm nắm súng giống như một khẩu súng trường không có tay nắm: cầm nắm vào phần lõm xuống của báng ở vị trí gần cò súng (như trong ảnh). Shpagin cũng thay đổi thiết kế bộ phận an toàn và phần thân chính để súng trở nên tiện lợi và dễ sản xuất hơn.
3. Phiên bản PPSh-2
Vào năm 1942, một cuộc thử nghiệm khác tìm kiếm một khẩu tiểu liên nhỏ và nhẹ hơn được đưa vào sử dụng cùng với PPSh-41. Và Shpagin cũng đưa ra thiết kế mới của mình với tên gọi PPSh-2. Khẩu súng mới hoạt động khá đơn giản với kim hỏa cố định và bắn từ khóa nòng mở, đi kèm với một hộp tiếp đạn được cải tiến.
Súng cũng có phần thân được thiết kế lại mà việc dập công nghiệp dễ dàng hơn, dẫn đến đơn giản hóa quá trình sản xuất.
Tất cả các bộ phận đều được gắn với nhau thông qua việc đúc và hàn. Thiết kế cũng khá "dị" với ốp che nòng được rút ngắn và kéo dài khóa nòng. Súng cũng chỉ có chế độ tự động, góp phần làm đơn giản hóa cơ chế kích hoạt. Một yêu cầu thử nghiệm khác là giảm tốc độ bắn của súng còn khoảng 550 viên/phút.
Ủy ban thử nghiệm đã chỉ ra những ưu điểm của PPSh-2 là dễ thực hiện, mạnh mẽ và có khả năng bắn tỉa theo loạt với tốc độ bắn thấp.
Nhược điểm của súng là khá "mẫn cảm" với bụi và việc bôi trơn "quá tay", nhất là trong điều kiện lạnh. Nòng súng cũng tạo ra chớp sáng lớn, khiến súng khó có thể bắn ra từ xe tăng. Về sau, khẩu súng này không được chấp nhận, thay vào đó là thiết kế của Alexei Sudayev với tên gọi PPS-43.
4. Phiên bản PPSh nòng uốn cong
Vào giai đoạn cuối Thế chiến II và khoảng thời gian ngay sau đó, Liên Xô đã bắt đầu với những khẩu súng sử dụng nòng uốn cong. Họ nghiên cứu trên những khẩu súng của Phát xít Đức thu được và tạo ra những phiên bản của riêng mình.
Một trong những vũ khí được chế tạo nòng uốn cong là là tiểu liên PPSh. Khẩu PPSh cực lạ này có nòng được uốn cong khoảng 30 độ.
Rất tiếc là công tác bắn thử nghiệm cho thấy súng có độ chính xác cực kém ngay cả ở khoảng cách gần. Sự phát triển của khẩu súng này buộc phải dừng lại.
5. PPSh-41 với ống ngắm nhìn đêm
Một khẩu PPSh với một ống ngắm nhìn đêm chuyên dụng.
Có lẽ Liên Xô muốn tăng cường khả năng bắn tỉa cho các binh sĩ của mình trong điều kiện ban đêm hay ánh sáng yếu. Súng sử dụng thiết kế ống ngắm nhìn đêm điển hình thời kỳ cuối thế chiến. Một số nguồn tin cho biết, ống ngắm mà PPSh sử dụng là loại Ts-3.
6. PPSh-41 được gắn theo dàn trên máy bay
Năm 1944, nhà máy Tupolev đã thiết kế một nguyên mẫu máy bay có tên gọi Tu-2Sh. Nó có 88 khẩu PPSh-41 trong khoang chứa bom thay vì mang bom như thông thường.
Máy bay này được cho là sử dụng để chống lại bộ binh. Khi bay, khoang bom sẽ mở ra và 88 khẩu súng với tổng cộng 6.248 viên đạn sẽ bắn xuống bộ binh đối phương trong vòng chưa đến 5 giây. Sau khi máy bay đáp xuống sân bay, toàn bộ các khẩu súng sẽ được nạp đạn lại bằng tay.
Khoang chứa bom của máy bay Tu-2Sh với 88 khẩu PPSh-41
Các cuộc thử nghiệm cho thấy nếu bắn chính xác thì hiệu quả tiêu diệt bộ binh đối phương là rất cao. Tuy nhiên, việc không thể nạp đạn lại ngay lập tức trên máy bay cũng như thời gian bắn quá ngắn đã buộc họ phải từ bỏ ý tưởng của mình.
Súng tiểu liên PPSh-41