Bạn có bao giờ cảm thấy ánh sáng màn hình máy tính chiếu vào mắt và khiến đầu đau liên hồi, hoặc cảm thấy chóng mặt, buồn nôn sau khi nhìn vào điện thoại?
Mặc dù bạn thường nghĩ rằng cảm giác này chỉ là căng mắt hoặc mệt mỏi do nhìn vào màn hình quá lâu, nhưng chúng thực sự là triệu chứng của một tình trạng gọi là "say thiết bị kỹ thuật số", hay gọi đơn giản hơn là say máy tính, say điện thoại.
Đây là vấn đề đáng ngại giữa thời đại ngày nay, với sự gia tăng của công việc tại nhà, học tập từ xa và thói quen lướt mạng không ngừng.
Say máy tính là gì?
Say máy tính đề cập đến một nhóm các triệu chứng khó chịu tương tự như say tàu xe. Những triệu chứng này thuộc ba loại: buồn nôn, các vấn đề về mắt và mất phương hướng.
Các triệu chứng nhãn khoa, như mỏi mắt, mệt mỏi và đau đầu, liên quan đến việc dây thần kinh kiểm soát chuyển động của mắt phải làm việc quá sức. Mất phương hướng có thể biểu hiện như hoa mắt và chóng mặt.
Một số triệu chứng khác chẳng hạn như khó tập trung và mờ mắt, vật thể bị chồng lấn. Những vấn đề này có thể kéo dài hàng giờ và ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
Chúng ta có thể gặp phải các triệu chứng say máy tính thông qua các thiết bị hàng ngày như máy tính, điện thoại và TV.
Chẳng hạn, hiệu ứng chuyển động trên màn hình khóa iPhone được phát hành vào năm 2013 khiến hình nền trông như nổi hoặc dịch chuyển khi người dùng di chuyển điện thoại, đã khiến nhiều người cảm thấy vô cùng khó chịu.
Thao tác cuộn thị sai trên các trang web, trong đó hình nền vẫn tĩnh trong khi nội dung nền di chuyển, cũng có thể gây ra các triệu chứng này.
Hiệu ứng thị sai, thường được triển khai trong nhiều trang web và trò chơi để tạo ảo giác về chiều sâu cũng là một trong các yếu tố.
Không có sự thống nhất hoàn toàn giữa các nhà nghiên cứu về lý do tại sao mọi người gặp phải tình trạng say máy tính.
Một trong những lời giải thích phổ biến nhất là do không có sự tương đồng giữa thông tin được các bộ phận của cơ thể cảm nhận và thực tế đang diễn ra.
Khi bạn tập trung 100% vào màn hình của mình, bộ não sẽ gặp phải sự bất hòa về nhận thức khi nhìn thấy chuyển động (từ video, đồ họa hoạt hình hoặc đơn giản là cuộn xuống một trang) trong khi phần còn lại của cơ thể bạn ngồi yên.
Đôi mắt của bạn nhận được thông tin cho chúng biết rằng bạn đang di chuyển nhưng cơ thể của bạn thì không.
Các thiết bị công nghệ ngày nay có thể gây ra xung đột giữa nhận thức trực quan và trải nghiệm vật lý. Đặc biệt, các triệu chứng say máy tính có xu hướng dữ dội hơn với thực tế ảo và thực tế tăng cường.
Cyriel Diels, nhà tâm lý học nhận thức và nghiên cứu nhân tố con người tại Trung tâm Di động và Truyền tải của Đại học Coventry ở Anh, cho biết: "Đây là vấn đề cơ bản đã bị che khuất trong ngành công nghệ. Đó là một phản ứng tự nhiên của cơ thể đối với một môi trường không tự nhiên".
Steven Rauch, giám đốc y tế của Trung tâm Tiền đình và Cân bằng Mắt và Tai Massachusetts, đồng thời là giáo sư tai mũi họng tại Trường Y Harvard cho biết, chứng say máy tính, bắt nguồn từ sự không tương đồng cơ bản giữa các đầu vào cảm giác.
"Cảm giác thăng bằng của bạn khác với các giác quan khác ở chỗ nó có rất nhiều đầu vào. Khi những đầu vào đó không thống nhất, đó là lúc bạn cảm thấy chóng mặt và buồn nôn".
Các triệu chứng say máy tính có thể nguy hiểm
Mặc dù các triệu chứng ban đầu có vẻ lành tính, nhưng chúng có thể gây ảnh hưởng kéo dài tới 24 giờ sau khi sử dụng thiết bị. Điều này có vẻ không phải là một vấn đề lớn lúc đầu. Nhưng những triệu chứng kéo dài sẽ ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của bạn theo những cách nguy hiểm.
Ví dụ, các triệu chứng như nhức đầu dữ dội, mỏi mắt hoặc chóng mặt có thể ảnh hưởng đến khả năng phối hợp và sự chú ý. Nếu những tác dụng phụ này vẫn tồn tại trong khi đang điều khiển phương tiện, nó có thể dẫn đến tai nạn.
Cũng giống như say tàu xe, một số người có thể không gặp phải triệu chứng này nhưng cũng có người có triệu chứng nặng hơn. Bằng chứng cho thấy phụ nữ, những người không chơi trò chơi điện tử thường xuyên và những người có khả năng giữ thăng bằng kém có thể bị say máy tính nghiêm trọng hơn.
Nếu bạn đang vật lộn với các triệu chứng say máy tính do sử dụng máy tính hoặc điện thoại trong thời gian dài, thì có nhiều cách giúp giảm bớt sự khó chịu.
Sử dụng kính chống ánh sáng xanh được thiết kế để chặn một số sóng ánh sáng xanh phát ra từ màn hình thiết bị, yếu tố có thể dẫn đến mỏi mắt và ngủ không ngon giấc. Phóng to màn hình hoặc sử dụng cỡ chữ lớn hơn cũng có thể giúp giảm mỏi mắt và giúp công việc hàng ngày đỡ căng thẳng hơn.
Các chuyên gia về cân bằng cho biết vấn đề có thể được cải thiện nếu được tập luyện, chẳng hạn như xem một bộ phim bị cắt ngẫu nhiên hoặc chơi một trò chơi thực tế ảo trong thời gian ngắn cho đến khi bắt đầu xuất hiện các triệu chứng nhẹ, sau đó ngừng chơi, phục hồi và lặp lại theo những khoảng thời gian nhất định.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng còn tranh cãi về cách thức khắc phục trên vì lo ngại có thể làm giảm khả năng phản ứng thích hợp của cơ thể trong thế giới thực.