Một trong những hình thức đầu tư được nhiều người nhắc đến nhất trong những năm gần đây chắc hẳn là chứng khoán . Từ trên MXH cho đến quán cà phê, nơi đâu cũng có thể nghe những đoạn "money-chat" về biểu đồ xanh xanh, đỏ đỏ, cắt lỗ hay mã nào sẽ sinh lợi nhiều nhất...
Những câu chuyện về độ "ngon ăn", lợi nhuận cao dù chưa được kiểm chứng thực hư đã thu hút một số lượng lớn dân chơi "nhập sàn", quẩy điên đảo với các mã cổ phiếu. Thế nhưng, nhiều người đã bị "vả không trượt phát nào" ngay từ cuộc mua bán đầu tiên trên sàn.
Sự thua lỗ ấy không chỉ đến từ tâm lý vội vàng mà còn bởi việc thiếu hụt kiến thức, ai nói gì nghe đó, tin đó của nhiều người.
Để có thể vượt qua những "bẫy" trong chặng đầu đầu tư chứng khoán, đây là những điều bạn nên nắm rõ.
1. Cần bao nhiêu tiền mới có thể "nhập sàn"?
Với những người mới bắt đầu "nhập sàn", số vốn đầu tư luôn là điều họ quan tâm và băn khoăn nhiều nhất. Rót vốn ít quá thì sợ không đủ, lâu sinh lời mà chi mạnh tay lại không đủ tự tin, sợ thua lỗ.
Ở các sàn giao dịch Việt Nam, chỉ cần nộp vào tài khoản 500k là bạn đã có thể bắt đầu các loại chứng khoán cơ sở. Song, các nhà đầu tư vẫn thường nộp 2-3 triệu cho lần đầu đầu tư để có thêm nhiều sự lựa chọn và khả năng sinh lời cao hơn.
Về phần chứng khoán phái sinh, số tiền vốn tối thiểu bạn phải có là từ 25 triệu đồng tùy thuộc theo loại hợp đồng và số lượng hợp đồng bạn muốn mua.
2. Cách mở tài khoản chứng khoán
Để không bị dính bẫy bạn nên lựa chọn những công ty chứng khoán có độ uy tín cao, hệ thống giao dịch tiện lợi, dễ sử dụng cũng như các chính sách và mức phí giao dịch phù hợp với khả năng của bạn để mở tài khoản chứng khoán. Các công ty uy tín, đã được cấp phép có thể kể đến như VPS, SSI, Vndirect, HSC,...
Thông thường, có 2 cách mở tài khoản chứng khoán sau:
- Mở tài khoản online bằng cách tự đăng ký trên trang của công ty chứng khoán. Sau khi điền hết các thông tin bạn sẽ được chuyên viên tư vấn gọi hỗ trợ bổ sung đầy đủ thông tin mở tài khoản. Cách này thường chỉ áp dụng với những địa phương chưa có chi nhánh của công ty chứng khoán.
- Mở trực tiếp: Bạn có thể đến ngân hàng, các phòng giao dịch hoặc công ty chứng khoán để được tư vấn mở tài khoản. Thủ tục giấy tờ chỉ cần có CMND hoặc CCCD là sẽ được mở tài khoản chỉ trong 10 phút.
3. Nên đầu tư loại chứng khoán nào?
Khi mới bắt đầu đầu tư vào bất cứ thứ gì, bạn cũng cần có những kiến thức cơ bản về chúng. Bên cạnh những thuật ngữ cơ bản, ngày giao dịch,... bạn cũng cần nắm rõ hai dạng đầu tư chính của chứng khoán cũng như ưu nhược điểm của chúng. Với chứng khoán, có thể chia làm 2 loại đầu tư chính như sau:
- Chứng khoán cơ sở: Bao gồm cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ và chứng quyền. Đây là hình thức đầu tư chậm mà chắc giúp cho người mới vào sàn có nhiều thời gian phân tích xu hướng giá để đưa ra quyết định và lựa chọn mua bán hiệu quả, sinh lợi nhuận.
Thế nhưng hình thức này cũng có một nhược điểm to đùng là quy định thời gian mua bán theo sàn cũng như dễ bị làm giá, thao túng thị trường các dân chơi "trứng" mắc bẫy và thua lỗ.
- Chứng khoán phái sinh: Đây là một dạng hợp đồng được phát hành dựa trên giá trị của các chứng khoán cơ sở. Về ưu điểm, chứng khoán phái sinh có thể đem đến cho nhà đầu tư khoản lợi nhuận khổng lồ trong thời gian ngắn.
Song, rủi ro của nó cũng không hề kém, một khi thua lỗ thì chỉ có "ăn hành" nặng nề. Chưa kể, chứng khoán phái sinh cũng yêu cầu "dân chơi" phải liên tục check tình hình sát sao từng phút, từng giây.
4. Các sàn chứng khoán và các phiên khớp lệnh
Hiện tại, ở Việt Nam đang có 3 sàn giao dịch chứng khoán lớn và được nhiều người chọn lựa là Sàn giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh (HOSE), Sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) và Sàn UPCOM. Các sàn này đều có thời gian làm việc được quy định là 9:00 sáng đến 14:45 chiều xuyên suốt từ thứ 2 đến thứ 6, trừ những ngày lễ, Tết.
Việc các nhà đầu tư thực hiện lệnh mua và bán trên bảng giao dịch điện tử được gọi là giao dịch khớp lệnh. Các phiên khớp lệnh định kỳ sẽ diễn ra vào 15 phút đầu tiên và 15 phút cuối cùng của 1 ngày giao dịch nhằm xác định mức giá mở cửa và mức giá đóng cửa của 1 ngày giao dịch. 3 lệnh cơ bản mà ai cũng cần biết trong các phiên này là:
- Lệnh ATO (At-the-open) là lệnh giao dịch tại giá khớp lệnh xác định giá mở cửa, chỉ áp dụng cho sàn chứng khoán TP HCM.
- Lệnh ATC (At-the-close) là lệnh có đặc tính tương tự lệnh ATO, nhưng để xác định giá đóng cửa vào 14h45. Lệnh ATC được sử dụng trên sàn TP HCM lẫn Hà Nội.
- Lệnh giới hạn (LO) là lệnh mua hoặc bán chứng khoán tại một mức giá xác định hoặc tốt hơn.
5. Cách đọc bảng giá chứng khoán
Chứng khoán nhìn chung cũng như đi siêu thị mua mớ rau hay cân thịt, tất cả các mã chứng khoán đều có giá niêm yết và khối lượng cụ thể. Thứ khác biệt là chúng không được thể hiện rõ từng mức giá mà lại được phân biệt bởi các màu sắc cơ bản:
- Màu vàng: màu của mức giá tham chiếu.
- Màu tím: màu của mức giá trần - giá tối đa cho phép được mua/ bán của phiên khớp lệnh (ở sàn HOSE là mức tăng 7% so với giá tham chiếu; sàn HNX là mức giá tăng 10% so với giá tham chiếu; sàn UPCOM sẽ là mức tăng 15% so với giá bình quân phiên giao dịch liền trước).
- Màu xanh lam: màu của mức giá sàn - giá tối thiểu cho phép được mua/ bán của phiên khớp lệnh (ở sàn HOSE là mức giảm -7% so với giá tham chiếu; sàn HNX là mức giá giảm -10% so với giá tham chiếu; sàn UPCOM sẽ là mức giảm -15% so với giá bình quân phiên giao dịch liền trước).
- Màu xanh lá cây: áp dụng khi mức giá khớp lệnh đang cao hơn giá tham chiếu
- Màu đỏ: áp dụng khi mức giá khớp lệnh đang thấp hơn giá tham chiếu
Bảng giá của cổ phiếu trên sàn chứng khoán với các màu xanh đỏ đặc trưng.
Ngoài các loại giá cả được biểu thị, có hai thông tin quan trọng khác trên bảng giá mà bạn cần để ý là:
- Chỉ số thị trường giúp bạn có cái nhìn tổng quan về việc thị trường tăng hay giảm, khối lượng giao dịch, giá trị giao dịch như thế nào.
- Các chỉ số thông dụng trên bảng giá bao gồm:
VN-Index: chỉ số tập hợp tất cả cổ phiếu giao dịch trên sàn HOSE.
VN30-Index: chỉ số tập hợp 30 cổ phiếu lớn nhất thường được tính theo vốn hóa thị trường giao dịch trên sàn HOSE.
VNXAllshare: chỉ số tổng hợp tất cả cổ phiếu giao dịch trên cả 2 sàn HOSE và HNX.
HNX-Index: chỉ số tập hợp tất cả cổ phiếu giao dịch trên sàn HNX.
HNX30-Index: chỉ số tập hợp 30 cổ phiếu lớn nhất thường được tính theo vốn hóa thị trường giao dịch trên sàn HNX.
UPCOM: chỉ số tập hợp tất cả CP giao dịch trên sàn UPCOM.
6. Các ngày giao dịch, tiền về tài khoản khi mua bán chứng khoán
Trong chứng khoán, ngày giao dịch T0 được xem như ngày đầu tiên khi bạn đặt ra những lệnh mua/ bán cổ phiếu của mình. Tương tự như vậy, T 1 là ngày kế tiếp của T0, T 2 là ngày liền sau T 1 và T 3 là ngày giao dịch sau T 2.
Các ngày giao dịch này có thể hiểu đơn giản là:
- T0: Ngày diễn ra giao dịch mua và bán.
- T 1: Thanh toán sau 1 ngày so với ngày giao dịch.
- T 2: Thanh toán sau 2 ngày so với ngày giao dịch.
- T 3: Thanh toán sau 3 ngày so với ngày giao dịch
Hiện nay, tất cả các chứng khoán cơ sở ở sàn Việt Nam đều áp dụng ngày giao dịch T 2 cho việc thanh toán. Tức là nếu bạn khớp lệnh bán một cổ phiếu vào thứ Ba (23/11) thì đến thứ Năm (25/11) tiền sẽ về tài khoản của bạn.
Còn về phần chứng khoán phái sinh, ngày thanh toán của việc khớp lệnh là T0. Tức là ngay trong ngày bạn khớp lệnh và có những giao dịch, tiền sẽ được chuyển ngay về tài khoản của bạn.
7. Mua bán như nào mới có thể đảm bảo sinh lời?
Trong đầu tư, không có chuyện đảm bảo sinh lời tuyệt đối, bất cứ giao dịch nào cũng có thể xảy ra rủi ro. Song, nếu muốn an toàn bạn có thể chọn doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh trong ngành, có nền tảng tài chính ổn áp và khả năng tạo ra dòng tiền ổn định, ban lãnh đạo tốt để mua cổ phiếu.
Khi mua bán bạn cũng không nên để yếu tố tâm lý đè nặng hay quá tham lam. Thay vào đó, bạn nên nghiên cứu và chọn cho mình một phương pháp đầu tư phù hợp để đưa ra những quyết định sáng suốt.
Đồng thời, bạn cũng phải chịu khó nghiên cứu những thông tin bên lề như giá trị doanh nghiệp, các đổi mới chính sách sắp tới của công ty và yếu tố kinh doanh để quyết định mua/ bán cổ phiếu nhằm hạn chế rủi ro tối đa.
