Tình trạng giá nhiên liệu giao thông đường bộ tăng vọt xảy ra khi các quốc gia ở châu Âu cùng nhiều nước khác trên thế giới đang chật vật với giá điện tăng vọt trong khi mùa Đông ở Bắc bán cầu sắp đến - mùa cao điểm sử dụng điện cho sưởi ấm, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chi phí của người tiêu dùng, thậm chí làm suy yếu đà hồi phục kinh tế toàn cầu vốn đã mong manh sau đại dịch Covid-19.
Tình trạng giá nhiên liệu, trong đó có xăng dầu, tăng dự báo sẽ còn tiếp diễn. Các nhà phân tích và kinh doanh dự báo giá dầu Brent - tham chiếu cho thị trường xăng dầu toàn cầu - sẽ duy trì ở mức khoảng 85 USD/thùng cho tới hết năm nay.
Kavita Chacko, nhà kinh tế cấp cao của CARE Ratings ở Ấn Độ cho biết: "Giá nhiên liệu cao gây áp lực lên mức giá chung và gây nguy cơ làm giảm sút đà hồi phục kinh tế". Theo ông Chacko: "Chi phí vận tải tăng mạnh đã ảnh hưởng đến chi phí của nhiều lĩnh vực khác, dẫn tới cản trở chi tiêu của người tiêu dùng".
Nhu cầu xăng dầu toàn cầu hồi phục khi giao thông đường bộ trở lại mức trước đại dịch. Tốc độ tăng nhu cầu xăng dầu đang vượt xa tốc độ tăng trưởng nguồn cung nhóm hàng này, trong bối cảnh đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch thấp trong suốt thời gian dài vừa qua, và sản lượng tại các nhà máy lọc dầu giảm cùng với công tác bảo trì bị trì hoãn do Covid-19 và tắc nghẽn hậu cần.
Tại Anh, nơi mạng lưới phân phối bị gián đoạn vào cuối tháng 9 gây ra cuộc khủng hoảng nhiên liệu tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ, giá xăng không chì trung bình ở các trạm bơm tuần này đã tăng lên 1,41 bảng Anh (1,94 USD), gần sát mức cao kỷ lục 1,42 bảng Anh đạt được vào tháng 4 năm 2012, dữ liệu của công ty dịch vụ ô tô RAC thuộc Fuel Watch cho thấy.
Điều đó có nghĩa là một tài xế hiện phải trả thêm 15 bảng Anh để đổ đầy một bình 60 lít, so với năm ngoái khi giá xăng trung bình vào khoảng 1,15 sau khi các đợt đóng cửa trên toàn quốc làm giảm nhu cầu.
Giá xăng dầu tại Ấn Độ, nước tiêu thụ dầu thô lớn thứ ba thế giới, đạt kỷ lục cao 106,89 rupee (1,43 USD)/lít vào thứ Sáu (22/10), trong khi tại Pháp, giá một lít dầu diesel tuần qua cũng đạt kỷ lục mới, trung bình là 1,55 euro (1,80 USD)/lít, theo dữ liệu từ Bộ Chuyển đổi Sinh thái.
Một số trạm xăng ở khu phố Chelsea giàu có của London đã tăng giá gần gấp đôi lên 2,70 bảng Anh/lít, tương đương 10 USD/gallon.
Tình trạng đó đã gây phẫn nộ trong một số nhóm người tiêu dùng, người nói rằng giá dầu năm 2008 lên đến kỷ lục cao 147 USD/thùng nhưng giá xăng cũng chỉ cao hơn chút ít so với hiện nay - khi giá dầu chưa đến 100 USD. Tuy nhiên, các nhà cung cấp nhiên liệu cho biết họ trong tình thế bất khả kháng bởi giá xăng hiện nay không chỉ phản ánh giá dầu thô tăng vọt mà còn kết hợp với nhiều yếu tố khác nữa.
Người phát ngôn của Hiệp hội Dầu mỏ Vương quốc Anh cho biết trong khi giá xăng tại các trạm bơm của Anh trung bình tăng 21% kể từ đầu năm, thì giá dầu thô Brent đã tăng 66%.
Trong nước, giá xăng dầu được điều chỉnh tăng 4 lần tiếp kể từ đầu tháng 9 theo xu hướng giá thế giới. Mới đây nhất, ngày 26/10, giá bán lẻ xăng E5RON92 trong nước tăng 1.427 đồng/lít so với 2 tuần trước đó, lên 23.110 đồng/lít, mức cao nhất kể từ tháng 9.2014; xăng RON95 tăng thêm 1.459 đồng/lít lên 24.338 đồng/lít. Tương tự, dầu diesel tăng 8,48%, dầu hỏa tăng 7,39% so với kỳ liền trước.
Yếu tố thuế trong cơ cấu giá xăng
Dữ liệu từ chính phủ và các công ty dịch vụ ô tô cho thấy việc tăng giá xăng ở các trạm xăng cũng phản ánh mức thuế cao đối với nhiên liệu ở các nước như Ấn Độ, Pháp và Vương quốc Anh, nơi thuế chiếm khoảng 60% giá bán lẻ xăng và dầu diesel.
Howard Cox, người sáng lập nhóm vận động hành lang FairFuelUK, cho biết: "Chúng tôi đã trả 50 tỷ bảng mỗi năm tiền thuế cho xe máy, ô tô, xe tải và xe tải", và "VED, thuế nhiên liệu, thuế VAT, thuế bảo hiểm, VAT sửa chữa, phụ tùng, phúc lợi ở các công ty ô tô, v.v. Tất cả các loại thuế đó chiếm gần 7 pence/mỗi dặm đường xe đi."
Tỷ lệ phần thuế trong giá nhiên liệu (%).
Tại Nhật Bản, giá bán lẻ xăng đã tăng lên 164 yên (1,44 USD)/lít trong tuần này, cao nhất trong bảy năm, theo dữ liệu hàng tuần của Bộ công nghiệp. Tính từ đầu năm đến nay, giá xăng tại Nhật đã tăng 20%.
Người tiêu dùng Nhật Bản phải trả thuế xăng là 53,8 yên/lít cộng với thuế dầu và than là 2,8 yên/lít. Thuế bán lẻ 10% cũng sẽ được cộng vào giá.
Nhu cầu xăng và dầu diesel tăng mạnh trong mùa hè này khi mọi người tránh các phương tiện giao thông công cộng và đi du lịch vòng quanh đất nước bằng xe hơi trong bối cảnh các chuyến bay bị hạn chế.
Giao thông đường bộ ở các thủ đô lớn của châu Âu như London, Paris, Rome và Berlin, đã gia tăng kể từ đầu năm. Dữ liệu của Apple Mobility Trends cho thấy giao thông đường bộ ở những nơi này đang duy trì cao lưu lượng của tháng 1 năm 2020.
Giá xăng cũng đang bám sát dầu thô tại thị trường xăng dầu lớn nhất thế giới - Mỹ - và còn cách xa mức cao kỷ lục.
Doanh số bán nhiên liệu đường bộ trung bình tại các trạm xăng lấy mẫu (ở Vương quốc Anh).
Giá bán lẻ trung bình của một gallon xăng ở Mỹ đã tăng lên 3,36 đô la, cao hơn một USD/gallon so với mức trung bình vào thời điểm này năm ngoái, theo số liệu của AAA.
Tuy nhiên, theo các nhà phân tích người tiêu dùng Mỹ sẽ cảm thấy áp lực giá nhiên liệu khi giá giá xăng chạm ngưỡng 4 USD/gallon. Chính phủ Mỹ cũng nhận định chi phí nhiên liệu sẽ tăng cao trong mùa đông này.
Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm thứ Năm cho biết, ông dự kiến giá xăng sẽ giảm vào năm 2022 và việc giảm giá thêm nữa hay không sẽ phụ thuộc vào các yếu tố như hành động của Saudi Arabia.
Tham khảo: Reuters, Oilprice