Trong một lần công khai hiếm hoi, tập đoàn quốc phòng Nga, Rostec đã cáo buộc Trung Quốc sao chép bất hợp pháp một loạt vũ khí và các thiết bị quân sự khác của Nga.
Yevgeny Livadny, giám đốc dự án sở hữu trí tuệ của Rostec nhấn mạnh: "Việc sao chép trái phép các thiết bị của chúng tôi ở nước ngoài đang là một vấn đề lớn. Đã có khoảng 500 trường hợp như vậy trong suốt 17 năm qua. Tính chỉ riêng Trung Quốc đã sao chép động cơ máy bay, máy bay chiến đấu Sukhoi, máy bay phản lực trên boong, hệ thống phòng không, tên lửa phòng không cầm tay và các thiết bị trong hệ thống không đối đất tầm trung Pantsir".
Lời cáo buộc trên của Rostec xuất hiện trong bối cảnh các giao dịch trao đổi và mua bán vũ khí giữa Trung Quốc và Nga đang ngày càng phát triển mạnh. Theo Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm, Nga là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho Trung Quốc từ năm 2014 đến năm 2018, chiếm tới 70% lượng nhập khẩu vũ khí của Bắc Kinh trong khoảng thời gian đó.
Ngay cả vũ khí tối tân nhất của Nga cũng không nằm ngoài giới hạn của những giao dịch mua bán. Nga đã bán 6 trong số các hệ thống phòng không S-400 và 24 máy bay chiến đấu Su-35 cho Trung Quốc vào năm 2015 với giá 5 tỷ USD.
Bất chấp việc Trung Quốc đánh cắp nhiều công nghệ quân sự quan trọng của Nga, giới quan sát vẫn chưa thấy sự suy giảm nào về lượng xuất khẩu vũ khí từ Nga sang Trung Quốc.
Trung Quốc "sao chép" thì nhanh đấy nhưng vẫn thua Nga một bậc về tư duy
Các chuyên gia cho rằng, lợi ích địa chính trị và kinh tế đủ sức giúp Nga không cần phải bận tâm quá nhiều về việc Trung Quốc có sao chép công nghệ quân sự của nước này hay không.
Andrei Frolov, tổng biên tập tạp chí Arms Exports chia sẻ: "Thật tồi tệ khi một ai đó sao chép vũ khí của bạn khi chưa được phép. Nhưng tôi nghĩ mọi thứ luôn công bằng vì Nga vẫn đang tiếp tục hợp tác quân sự với Trung Quốc. Do đó việc đánh cắp công nghệ này cũng không quá quan trọng với Nga".
Trong quá khứ, Trung Quốc đã sao chép vũ khí của Nga từ lâu. Hồi những năm 1990, Trung Quốc đã mua máy bay chiến đầu Su-27 và hệ thống tên lửa S-300 của Nga. Sau đó Bắc Kinh dựa vào chúng để phát triển mẫu máy bay chiến đấu J-11 và tên lửa đất đối không HQ-9.
Giám đốc Dự án An ninh châu Á tại Trung tâm Pir, ông Vadim Kozyulin cho biết, Nga từ lâu đã biết vấn nạn sao chép của Trung Quốc nên đã có biện pháp phòng ngừa. Cụ thể Nga luôn yêu cầu Trung Quốc phải mua vũ khí với số lượng lớn thay vì chỉ mua một vài chiếc, cốt để sao chép công nghệ và thiết kế.
Ngoài ra trong các bản hợp đồng quân sự, Nga thường đưa vào các điều khoản có lợi và ngăn đánh cắp công nghệ, ví dụ như được hưởng tiền bản quyền nếu như phát hiện phía Trung Quốc sao chép vũ khí của Nga.
Mặc dù vậy theo ông Kozyulin, những biện pháp này đôi khi không phát huy hiệu quả do Trung Quốc quá tinh vi. Đã có những lúc Nga tính đến việc hạn chế bán vũ khí cho Trung Quốc để giảm tình trạng sao chép công nghệ. Ví dụ những năm 2000, doanh số bán vũ khí giữa hai nước đã giảm mạnh. Nếu như Trung Quốc chiếm tới 60% lượng xuất khẩu vũ khí của Nga trong năm 2005 thì tới năm 2012, con số này chỉ còn là 8,7%.
Nhưng không lâu sau đó, cụ thể là sau cuộc khủng hoảng Ukraina vào năm 2014, Nga bắt đầu "thân" trở lại với Trung Quốc và từ đó thương mại vũ khí và hợp tác quân sự giữa hai bên tiếp tục được nối lại.
Hợp tác với Trung Quốc là phải chấp nhận bị "sao chép" không thương tiếc
Vasily Kashin, một thành viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu Viễn Đông thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga cho rằng, nước Nga đã học cách chấp nhận hành vi trộm cắp công nghệ và coi rằng đó là cái giá không thể tránh khỏi khi làm ăn với "người hàng xóm phương Nam".
Kashin khẳng định, trộm cắp công nghệ là vấn đề chung đối với tất cả các công ty ở Trung Quốc nhưng rõ ràng không ai, không quốc gia nào muốn quay lưng lại với thị trường Trung Quốc.
Ông tin rằng, nước Nga không cần quá lo lắng vì mối đe dọa đánh cắp công nghệ từ phía Trung Quốc. Bởi lẽ dù Bắc Kinh có sao chép thành công vũ khí thì Nga vẫn sẽ là bên nắm lợi thế công nghệ lớn nhất. Kashin cho biết, việc sao chép công nghệ rõ ràng cần nhiều thời gian không kém việc tạo ra công nghệ mới.
Kashin hài hước nói: "Sao chép công nghệ cũ mất nhiều thời gian như phát triển công nghệ mới. Nhưng lấy tiền của Trung Quốc lại dễ dàng hơn. Vậy thì chúng ta hãy cứ đầu tư cho phát triển và để Trung Quốc thích làm bất cứ điều gì mà họ muốn".
Ngoài ra, quan hệ đối tác địa chính trị tốt đẹp hiện nay giữa hai nước cũng phần nào làm giảm bớt nỗi sợ của Nga về những rủi ro liên quan đến Trung Quốc.
Nếu chúng ta nhìn vào cách Trung Quốc xây dựng quân đội, có thể thấy họ liên tục cắt giảm lực lượng mặt đất, trong khi liên tục củng cố lực lượng hải quân. Điều này thể hiện rất rõ ý đồ của họ trong việc gia tăng sức mạnh quân sự nhằm đối trọng với Mỹ trên biển.
Bên cạnh đó Trung Quốc cũng đang nổi lên như một nhà xuất khẩu vũ khí lớn nhờ hàng thập kỷ đẩy mạnh chi tiêu quân sự và đánh cắp công nghệ nước ngoài. Tổng biên tập Frolov cho rằng, đây vừa là cơ hội và rủi ro đối với Nga.
Một mặt, Nga lo ngại Trung Quốc có thể sẽ gây sức ép với Nga trên thị trường vũ khí. Ví dụ một số tổ hợp công nghệ quân sự của Trung Quốc hiện đã vượt mặt Nga. Nhưng mặt khác, Trung Quốc có tiền và rất mong muốn hợp tác. Vì vậy đây cũng là một cơ hội kiếm tiền không thể tốt hơn.
Kozyulin dự báo: "Sẽ ngày càng khó khăn hơn khi cung cấp cho Trung Quốc một công nghệ mới nào. Bởi vậy Nga nên chuyển từ bán vũ khí sang hợp tác phát triển. Tôi không biết mô hình mới này có khiến Trung Quốc quan tâm hay không vì họ thích tự sản xuất mọi thứ và chỉ muốn nhập khẩu công nghệ từ nước ngoài. Nhưng nước Nga sẽ cố gắng tìm kiếm lợi ích và sự hiểu biết lẫn nhau".
Tham khảo Nikkei