Một bài báo khoa học công bố sớm trên tạp chí Emerging Infectious Diseases Journal ngày hôm nay đã cảnh báo về một nguy cơ siêu lây nhiễm COVID-19 tiềm năng. Thủ phạm được các nhà khoa học xác định là một chiếc điều hòa lắp trên tầng 3, của một nhà hàng rộng 145 mét vuông không có cửa sổ.
Nhiều khả năng 9 thực khách ngồi trên 3 bàn cùng dãy với chiếc điều hòa đã bị lây nhiễm từ cùng một người. Bài báo phát hành sớm kèm theo 2 sơ đồ mô tả chi tiết chỗ ngồi của các bệnh nhân, nguồn lây và thời gian xét nghiệm dương tính của các bệnh nhân khác.
Các tác giả nghiên cứu đến từ Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Quảng Châu, Trung Quốc khuyến cáo: Các nhà hàng mở cửa trong đại dịch COVID-19 cần gia tăng khoảng cách giữa các bàn ăn, kiểm soát thân thiệt thực khách và quan trọng nhất là phải đảm bảo không gian phục vụ thoáng khí.
Sơ đồ này miêu tả tầng ba của một nhà hàng ở Quảng Châu, Trung Quốc. Nhà hàng này có tổng cộng 5 tầng, mỗi tầng có điều hòa riêng. Vào ngày 24 tháng 1, họ đã đón tiếp 83 khách hàng, cộng với 8 nhân viên làm việc cùng có mặt.
Cả 83 khách hàng đều ngồi ăn tập trung ở khu vực tầng 3, rộng 145 mét vuông nhưng không có cửa sổ. Họ ngồi trên các bàn được kê cách nhau 1 mét. Trong số các gia đình ăn uống ở đây, có 3 gia đình A, B và C sau đó đã nhiễm COVID-19. Tất cả họ đều ngồi cùng dãy với một chiếc điều hòa.
Bệnh nhân A1 được xác định là nguồn lây đầu tiên. Trước đó một ngày, gia đình A đã đi từ tâm dịch Vũ Hán về Quảng Châu. Bệnh nhân A1 đã tới nhà hàng ăn trưa cùng các thành viên khác khi chưa có triệu chứng.
Đến cuối ngày 24 tháng 1, A1 mới phát sốt, ho và phải vào viện. Kết quả xét nghiệm của bệnh nhân A1 cho kết quả dương tính với COVID-19. Sau đó, lần lượt các bệnh nhân A2, A3, A4 và A5 nhiễm bệnh.
Hai gia đình B và C ngồi cùng dãy điều hòa với gia đình A trong nhà hàng cũng có các thành viên bị lây nhiễm COVID-19. Gia đình B ngồi cùng gia đình A trong khoảng thời gian 53 phút, có 3 bệnh nhân nhiễm bệnh. Ít nhất một người B1 đã lây từ A1, sau đó, B1 lây cho B2 và B3. Hoặc các nhà khoa học cũng không loại trừ khả năng cả 3 bệnh nhân của gia đình B đều đã lây từ A1.
Gia đình C ngồi cùng gia đình A trong khoảng thời gian 73 phút, với cửa gió điều hòa ngay phía trên bàn ăn của mình. Các nhà khoa học cũng nghi ngờ cả bệnh nhân C1 và C2 đều bị nhiễm virus từ A1. Nhưng họ không loại trừ được khả năng C1 đã lây từ A1, sau đó mới nhiễm cho C2.
Sơ đồ toàn bộ tầng 3 của nhà hàng tại Quảng Châu.
Tuy nhiên, dù bất kể kịch bản nào xảy ra đi chăng nữa, sự lan truyền virus trong ổ dịch này cũng không thể giải thích bằng sự phát tán giọt bắn thông thường, các nhà khoa học viết. Những giọt bắn có kích thước lớn hơn 5 micromet chỉ tồn tại trong không khí trong thời gian ngắn, và thường không vượt được quá khoảng cách 1 mét.
Khoảng cách tính từ nguồn lây A1 đến các bệnh nhân ở bàn khác, đặc biệt là những người ở bàn C đề lớn hơn 1 mét. Do vậy, các nhà khoa học tại CDC Quảng Châu nghi ngờ chính luồng khí điều hòa đã phát tán virus trong ổ dịch này.
"Luồng không khí mạnh từ máy điều hòa có thể đã truyền các giọt bắn từ bàn C sang bàn A sau đó đến bàn B rồi quay lại bàn C", họ viết trong nghiên cứu. "Các hạt khí dung nhỏ chứa đầy virus (ở kích thước dưới 5 micromet) thì có thể tồn tại trong không khí và di chuyển trên quãng đường lớn hơn 1 mét".
Trước đây, lây truyền qua khí dung đã được xác nhận trong đại dịch SARS năm 2003 và MERS năm 2015. Tuy nhiên, điều kỳ lạ ở đây là không một ai trong số 8 nhân viên nhà hàng và 73 thực khách khác mắc bệnh.
Các nhà nghiên cứu nghĩ rằng các giọt khí dung có xu hướng bị đưa theo luồng khí, và nồng độ khí dung sẽ thấp hơn ở khoảng cách xa hơn nên không đủ để lây nhiễm cho các bàn đặt cách xa, ngoài luồng điều hòa của 3 bàn A, B, C.
Xét nghiệm mẫu bệnh phẩm từ các bề mặt tiếp xúc trong nhà hàng và cửa gió điều hòa cũng cho kết quả âm tính với RNA của virus SARS-CoV-2. Điều này ủng hộ giả thuyết luồng gió điều hòa là nguyên nhân chính làm bùng phát ổ dịch.
Điều hòa của nhà hàng lấy gió từ trong phòng chứ không phải gió ngoài trời, nó luân chuyển không khí chứa các giọt bắn mang virus trong phòng. Điều này đã làm bùng phát một ổ dịch siêu lây nhiễm. Tính đến ngày 5 tháng 2, đã có tổng cộng 10 ca nhiễm COVID-19 từ nhà hàng này.
Do đó, các nhà nghiên cứu tại CDC Quảng Châu khuyến cáo tất cả các nhà hàng nên chú ý đến chi tiết này. Sau khi nới lỏng cách ly xã hội, các nhà hàng có thể được phép hoạt động trở lại, nhưng họ nên giảm công suất phục vụ.
Mọi nhà hàng cần phải đảm bảo không gian ăn uống của mình thoáng khí nhất có thể, nên giãn cách các bàn ăn xa hơn và kiểm soát nhiệt độ của thực khách trước khi vào dùng bữa.