Thứ được mệnh danh là "Vàng nổi", "Nước bọt rồng" hay "Báu vật của biển" này chính là long diên hương (Ambergris).
Mặc dù là một trong những chất đắt nhất thế giới (giá trị của nó gần bằng vàng và có lúc gấp 3 lần vàng trong lịch sử), long diên hương cũng là một trong những chất ít được biết đến nhất trên thế giới, nhà xuất bản NHBS (Anh) thông tin.
Năm 2022, New Zealand Herald cho biết, long diên hương được định giá lên tới 40.000 USD/kg.
Hiện nay, nó vẫn được các nhà chế tạo nước hoa sử dụng và là thành phần bí mật trong Chanel số 5.
Tại sao long diên hương có được mức giá như vậy?
Long diên hương thường được mô tả là một trong những chất tự nhiên kỳ lạ nhất thế giới trong nhiều thiên niên kỷ.
Nó là sản phẩm phụ của tiêu hóa, được tạo ra bởi cá nhà táng (thuộc bộ Cá voi) và đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ, nhưng trong nhiều năm, nguồn gốc của nó vẫn là một bí ẩn.
Long diên hương là một trong những chất đắt nhất thế giới. Ảnh: Internet
Bằng chứng hóa thạch về chất này có niên đại 1,75 triệu năm và có khả năng con người đã sử dụng nó trong hơn 1.000 năm.
Có những tài liệu tham khảo về long diên hương từ thời nhà Minh của Trung Quốc vào khoảng năm 1340 sau Công nguyên và việc buôn bán chất này bắt đầu ở Vịnh Ả Rập, trên tuyến đường gia vị.
Long diên hương đã được sử dụng không chỉ cho nước hoa. Các nền văn minh Ả Rập ban đầu đặt tên cho nó là "anbar" và sử dụng nó làm hương, và thuốc để chữa nhiều bệnh, bao gồm cả bệnh về não, tim và các giác quan.
Vào thời Trung Cổ, không ai biết chắc long diên hương có nguồn gốc từ đâu. Một số người suy đoán đó là một loại nhựa từ rong biển, số khác cho rằng đó là sáp ong từ tổ ong bị cuốn trôi trên biển. Người Trung Quốc tin rằng đó là chất nôn mửa của một sinh vật thần thoại nên gọi là "nước bọt rồng".
Khi nguồn gốc của long diên hương vẫn chưa sáng tỏ, thêm nhiều giả thuyết đã được đưa ra, bao gồm việc cho rằng long diên hương là bọt biển cứng hoặc phân của các loài chim lớn.
Phải đến khi hoạt động săn bắt cá voi quy mô lớn bắt đầu vào những năm 1800, danh tính của loài sản xuất long diên hương duy nhất trên hành tinh - cá nhà táng, mới được phát hiện.
Và long diên hương chính là sản phẩm phụ của quá trình tiêu hóa của cá nhà táng.
Cá nhà táng là loài duy nhất tạo ra long diên hương tự nhiên. Ảnh: Internet
Cá nhà táng ăn một lượng lớn động vật chân đầu (cephalopods) như mực, bạch tuộc, mực nang hoặc ốc anh vũ.
Trong hầu hết các trường hợp, những phần khó tiêu của con mồi, chẳng hạn như mai mực, vỏ ốc, sẽ bị nôn ra ngoài trước khi tiêu hóa.
Nhưng trong một số trường hợp hiếm hoi, những bộ phận này di chuyển vào ruột con cá nhà táng và liên kết với nhau bằng một chất béo/sáp (do cá nhà táng tiết ra) bao phủ ở bên ngoài nhằm bảo vệ ruột con cá.
Chúng dần dần trở thành một khối long diên hương rắn chắc, phát triển bên trong con cá voi trong nhiều năm.
Có nhiều ý kiến trái ngược nhau về "đầu ra" của long diên hương từ cá nhà táng. Một số người tin rằng cá nhà táng đã nôn ra khối lượng lớn long diên hương.
Một số nhà khoa học lại cho rằng, long diên hương hình thành trong ruột cá nhà táng và đi ra theo phân của nó, sau khi tắc nghẽn ở trực tràng.
Trong khi những người khác tin rằng "vật cản" ngày càng lớn đến mức cuối cùng làm đứt trực tràng của con cá nhà táng.
Chất siêu hiếm có
Theo các nhà khoa học, cá nhà táng sống ở khắp nơi trên thế giới, có nghĩa là trầm tích long diên hương có thể được tìm thấy trôi nổi trên bất kỳ đại dương nào hoặc dạt vào hầu hết các bờ biển trên hành tinh.
Nhưng điều đó không có nghĩa là nó phổ biến, long diên hương được tìm thấy ở chưa đầy 5% trong số xác cá nhà táng, Natural History Museum (Anh) thông tin.
Nhà khoa học người Anh Christopher Kemp cho biết trong cuốn sách nổi tiếng của mình có tên "Floating Gold: A Natural (and Unnatural) History of Ambergris" (tạm dịch: "Vàng nổi: Lịch sử tự nhiên và phi tự nhiên của Long diên hương") rằng, chỉ 1% trong số 350.000 con cá nhà táng ("bò đực biển" nặng 50 tấn và tiêu thụ 1 tấn thức ăn mỗi ngày) trên thế giới có thể tạo long diên hương.
Mùi hương đặc biệt của long diên hương được miêu tả là "ẩm, mùi đất, mùi phân, mùi biển, mùi tảo, giống thuốc lá, giống gỗ đàn hương, ngọt ngào, động vật, xạ hương và rực rỡ". Ảnh: Internet
Một trong những đặc điểm nhận dạng rõ ràng nhất của long diên hương là mùi của nó. Mùi hương của nó được cho là sẽ dễ chịu hơn khi khô đi. Ở giai đoạn này nó thường được mô tả là có mùi xạ hương.
Tiểu thuyết gia người Mỹ Herman Melville (1819-1891) thậm chí còn nhắc đến mùi kỳ lạ này trong cuốn tiểu thuyết của mình.
Ông viết về mùi khủng khiếp của một con cá voi chết, nhưng "thoang thoảng trong đó là hương nước hoa đặc biệt".
Nhà hóa học người Đức Gunther Ohloff (1924-2005) từng mô tả hương thơm của long diên hương cho Hiệp hội Nước hoa là "ẩm, mùi đất, mùi phân, mùi biển, mùi tảo, giống thuốc lá, giống gỗ đàn hương, ngọt ngào, động vật, xạ hương và rực rỡ".
Vì hiếm và sở hữu mùi hương đặc biệt nên long diên hương rất đắt đỏ và được săn lùng nhiều nhất thế giới.
Trong hàng trăm năm, các nhà chế tạo nước hoa đã phân loại chất lượng của long diên hương theo màu sắc của nó - từ đen và trắng, tới xám đến nâu - với những loại nước hoa hảo hạng nhất được làm từ các loại long diên hương có màu trắng. Long diên hương đen có giá trị thấp nhất vì nó chứa ít hổ phách nhất.
Long diên hương có nhiều màu sắc khác nhau. Ảnh: Marca
Khối long diên hương đổi màu do quá trình oxy hóa, xảy ra khi tiếp xúc với biển và không khí trong thời gian dài.
Do khả năng tiếp cận và chi phí cao, các hóa chất tổng hợp hiện đã thay thế long diên hương trong tất cả các loại nước hoa trừ những loại nước hoa đắt tiền nhất.
Long diên hương gây nguy hiểm cho cá nhà táng?
Ở góc độ giải phẫu, theo các nhà khoa học, cá nhà táng chết vì long diên hương, vì "vật cản lớn" này gây nhiễm trùng ở ruột kết, khiến ruột bị giãn ra rất nhiều.
Ngoài ra, khi hoạt động săn bắt cá voi lan rộng, cá nhà táng bị săn lùng để lấy long diên hương và các sản phẩm có giá trị khác, chẳng hạn như dầu.
Trên thực tế, người ta kiếm sống bằng nghề thu thập và bán long diên hương. Một số người thậm chí còn huấn luyện chó để đánh hơi chúng.
Mặc dù cá voi hiện được bảo vệ trên toàn thế giới nhưng vẫn có thể gặp rủi ro trong tương lai.
Luật quy định việc thu thập và bán long diên hương khác nhau trên khắp thế giới. Ở một số quốc gia, long diên hương và tất cả các sản phẩm có nguồn gốc từ cá voi khác đều bị cấm, nhưng ở những nơi khác, điều đó là hợp pháp hoặc nằm trong vùng xám.
Ở Anh và châu Âu, tất cả các loài thuộc cá voi và cá heo còn sống đều được pháp luật bảo vệ.
Tuy nhiên, Công ước về buôn bán quốc tế các loài có nguy cơ tuyệt chủng (CITES) coi long diên hương là sản phẩm thải của cá nhà táng xuất hiện tự nhiên, nên việc thu thập nó từ biển hoặc bãi biển là hợp pháp.
Các nhà khoa học khuyên dùng hóa chất tổng hợp thay thế cho long diên hương trong sản xuất nước hoa và các sản phẩm khác nhằm bảo vệ cá nhà táng của đại dương.
Nguồn: New Zealand Herald, Natural History Museum
