Trên hành tinh xanh, ngoài con người ra thì Trái Đất có vô số những sinh vật đẹp đẽ và vô cùng độc đáo. Chúng ta yêu những con chó trung thành và những con mèo ngoan ngoãn, nhưng khi nói đến các sinh vật như rắn và hổ, chúng ta đều cảm thấy sợ hãi và né tránh chúng. Tuy nhiên chính những sinh vật này đã góp phần vào hình thành thế giới đầy màu sắc này. Nhưng chúng ta cần phải đối mặt với một thực tế phũ phàng rằng: Với sự phát triển của công nghệ bền vững của con người và nhu cầu cuộc sống của chính chúng ta, số lượng hầu hết các loài động vật hoang dã đang giảm đi nhanh chóng.
Cá mập thuộc lớp cá sụn, sống ở tất cả các đại dương, khu vực ngập mặn, rạn san hô, vùng Bắc cực. Chúng gồm nhiều loài khác nhau, kích thước từ 30cm như cá mập Pygmy đến hơn 12m như cá mập voi.
Cá mập xuất hiện lần đầu tiên vào kỷ Silur cách đây 420 triệu năm, và hơn 500 loài khác nhau đã phát triển kể từ đó cho đến nay. Môi trường sống của chúng cũng thay đổi từ ven biển đến biển sâu.
Chúng là động vật ăn thịt đứng đầu chuỗi thức ăn dưới biển. Tuy nhiên, các hoạt động của con người như đánh bắt, nuôi trồng thủy sản, du lịch sinh thái, khai thác, nạo vét các khu vực đánh bắt hoặc ô nhiễm, đã đe dọa sự tồn tại của nhiều quần thể cá mập.
Số liệu thống kê hiện tại cho thấy số lượng quần thể cá mập đã giảm mạnh trong hai đến ba thập kỷ qua, thậm chí một số quần thể cá mập còn bị giảm tới 70%.
Cá mập dễ dàng săn những con cá nhỏ và ốm yếu hơn, nhờ vậy đảm bảo được một quần thể cá khỏe mạnh trong quy mô phù hợp với môi trường sống đó, thậm chí có thể giúp bảo vệ hệ sinh thái đó. Chẳng hạn như loài cá mập hổ thường bơi xung quanh khu vực đồng cỏ biển sẽ khiến những con rùa sợ hãi không đến gần thảm thực vật này. Cá mập cũng đóng vai trò quan trọng với việc điều tiết, sản xuất oxy trong đại dương khi ăn cá con - những loài đi săn những sinh vật phù du tạo ra oxy.
Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature, số lượng cá mập biển và cá đuối đã giảm 71% trong 50 năm qua. Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng nguy cơ tuyệt chủng của các loài sinh vật biển chủ yếu đến từ việc đánh bắt quá mức, nhưng sự suy giảm của các loài cá thể rất khó đo lường, đặc biệt là các loài săn mồi hàng đầu.
Các nhà nghiên cứu ước tính mức độ phong phú tương đối của 18 loài cá đuối biển từ năm 1970 đến năm 2018, đồng thời đánh giá nguy cơ tuyệt chủng của tất cả 31 loài cá mập và cá đuối. Họ phát hiện ra rằng từ năm 1970 đến năm 2018, mức độ phong phú của các loài này đã giảm 71,1%. Trong số 31 loài sinh vật biển này, 24 loài đang trên đà tuyệt chủng; 3 loài cá mập (Marine Whitetip Shark, Road's Hammerhead Shark và Hammerhead Shark) thậm chí còn suy giảm nhiều hơn và hiện được xếp vào mức bị đe dọa nghiêm trọng nhất trong Liên minh Bảo tồn Thế giới ( IUCN) danh sách các loài cực kỳ nguy cấp.
Những con cá mập di cư, như cá mập sọc trắng, cung cấp dinh dưỡng cho các sinh vật ở những nơi chúng đi qua nhờ việc thải phân giàu nitơ. Bên cạnh đó, môi trường sinh thái tại các rạn san hô sẽ mất đi sự cân bằng nếu cá mập không còn tồn tại.
Giống như những kẻ săn mồi hàng đầu trong bất kỳ hệ sinh thái nào, cá mập đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và năng suất của đại dương, chẳng hạn như:
1. Cá mập sẽ loại bỏ những cá thể yếu và bị bệnh để đảm bảo rằng quần thể cá vẫn khỏe mạnh, giảm nguy cơ lây truyền bệnh qua cá và duy trì số lượng quần thể cá có thể được hỗ trợ bởi các nguồn tài nguyên môi trường sống.
2. Cá mập có thể ảnh hưởng đến số lượng sinh vật phù du bằng cách săn mồi và đóng vai trò điều hòa việc sản xuất oxy trong đại dương. Về vấn đề này, các chuyên gia của Viện Công nghệ Florida cho rằng, môi trường rạn san hô là một ví dụ cho thấy tầm quan trọng của cá mập đối với đa dạng sinh học biển và sức khỏe hệ sinh thái.
3. Nếu cá mập biến mất, số lượng cá nhỏ sẽ tăng mạnh vì chúng không còn kẻ thù, chẳng bao lâu thức ăn của chúng, bao gồm sinh vật phù du, vi sinh và tôm, cũng sẽ biến mất, và cuối cùng tất cả cá nhỏ sẽ biến mất. Khi điều này xảy ra, tảo và vi khuẩn xâm nhập vào rạn san hô và bao phủ các polyp san hô, khiến chúng không thể quang hợp. San hô sẽ biến mất, chỉ còn lại bộ xương, và cuối cùng sẽ trở thành đá vôi.
4. Cá mập di cư, chẳng hạn như cá mập đuôi đen, cung cấp chất dinh dưỡng cho các sinh vật ở các vùng khác nhau của đại dương bằng cách để lại phân giàu nitơ.
5. Trong lưới thức ăn ở biển, cá mập cũng đóng vai trò là thức ăn cho các loài ăn thịt ở biển.
Do đó, nếu như không có những biện pháp nhất định để duy trì và phục hồi số lượng những quần thể của cá mập thì có lẽ con người sẽ sớm phải chứng kiến sự hủy diệt của những sinh vật biển.
