Trong năm 2015, VN đã nhập siêu từ Trung Quốc hơn 32,3 tỷ USD và cứ trong khoảng 4 đồng nhập khẩu có 1 đồng nhập hàng từ Trung Quốc.
Chỉ trong vòng một thập kỷ, nhập siêu từ Trung Quốc đã tăng gần 200 lần và chưa có dấu hiệu dừng lại.
Thời gian qua, nhiều chuyên gia đã phải lên tiếng cảnh báo VN đang phụ thuộc vào hàng Trung Quốc.
Tuy nhiên nhiều năm nay tình hình vẫn vậy, nhập khẩu từ Trung Quốc vẫn ngày càng tăng.
Trong đó, con số tổng giá trị nhập khẩu từ Trung Quốc lên đến gần 50 tỷ USD trong năm này chỉ mới tính kim ngạch nhập khẩu chính thức, chưa tính đến hàng tuồn qua đường mòn lối mở, hàng lậu... vô cùng lớn.
Theo các chuyên gia, một phần không nhỏ xuất khẩu của VN là đang... xuất hộ (giùm) hàng Trung Quốc.
Bởi VN chủ yếu giữ lại chút tiền gia công ít ỏi, còn lại là nhập máy móc, nguyên vật liệu Trung Quốc rồi xuất khẩu sang Mỹ, EU.
Nhập nhiều từ Trung Quốc ai cũng biết là giá rẻ, hàng hóa đa dạng, thậm chí làm giả, làm nhái các sản phẩm khác cũng... tốt.
Nhưng có những thứ mà cả nền kinh tế và các thế hệ sau sẽ phải gánh chịu.
Đó là những mặt hàng dệt may nghi còn tồn dư formaldehyde có thể gây ung thư, đó là một số khu vực sản xuất trong nước có thể phải đóng cửa do hàng ngoại giá rẻ...
Đặc biệt, việc nhập máy móc, thiết bị từ Trung Quốc vẫn áp đảo.
Vậy nếu chỉ dùng đúng công nghệ Trung Quốc, liệu sản phẩm VN khi làm ra có cạnh tranh nổi hàng Trung Quốc, nhất là khi các dòng thuế dần về 0%? Nền sản xuất sẽ ra sao?
Thậm chí đã có chuyên gia nghiên cứu Trung Quốc cảnh báo việc nhập máy móc, thiết bị không phải từ khu vực có trình độ công nghệ nguồn sẽ khiến không thể làm thay đổi cơ cấu nền kinh tế VN theo hướng hiện đại.
Điều này sẽ tác động lâu dài đến khả năng nâng cấp công nghệ của doanh nghiệp để tăng năng suất, chất lượng...
Nhiều chuyên gia và cả các doanh nghiệp đều khẳng định sự phụ thuộc nguyên vật liệu vào một đối tác, chủ yếu Trung Quốc, đang là một nguy cơ.
Bởi nếu vì lý do nào đó, “ông hàng xóm” này ngừng cung cấp hoặc gây áp lực tăng giá... sản xuất của VN sẽ bị ảnh hưởng, kéo theo đó là cuộc sống của hàng ngàn công nhân...
Đã có nhiều lý do được đưa ra để biện minh việc nhập khẩu hàng Trung Quốc quá nhiều từ thượng vàng đến hạ cám, từ máy móc đến nguyên liệu...
Doanh nghiệp sẽ không thể nhập khẩu nhiều thế nếu người tiêu dùng không mua.
Rồi nhiều nhà thầu VN đã kêu tại các dự án quy mô lớn, nhà thầu Trung Quốc trúng thầu rồi họ nhập từ máy móc thiết bị đến các loại khung thép, thậm chí cả nhân công...
Thế nhưng nếu ai cũng chấp nhận lý do để đảm bảo tiến độ, vì giá rẻ, phù hợp hay vì họ tài trợ vốn... thì nền sản xuất trong nước còn gặp khó.
Có lẽ VN sẽ không thể không nhập siêu từ Trung Quốc, nhưng nhập loại hàng hóa gì, công nghệ nào... không chỉ cần doanh nghiệp tính toán cân nhắc, mà cơ quan chức năng cũng phải vào cuộc để có những biện pháp phòng vệ đối với hoạt động sản xuất trong nước.
Ngoài việc ký các hiệp định để đa dạng hóa thị trường, trước mắt có lẽ cần nghiên cứu áp dụng tiêu chuẩn hạn chế nhập máy móc thiết bị cũ từ Trung Quốc, có cơ chế khuyến khích nhập công nghệ từ các nước tiên tiến, tăng thuế các mặt hàng nguyên phụ liệu VN đã sản xuất được...
Đặc biệt, cần quản lý chặt hàng lậu giá rẻ đang tiêu diệt dần nền sản xuất trong nước.
