Kiểm toán chỉ sai phạm tại dự án Metro số 1 và quyết định trái quyền của ông Hoàng Như Cương

Kiểm toán Nhà nước vừa có báo cáo kết quả về dự án metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) của TP HCM, trong đó chỉ ra nhiều sai phạm của dự án này. Báo cáo thể hiện việc UBND TP HCM có quyết định 4480 phê duyệt cho điều chỉnh dự án đầu tư là chưa đúng giá trị, không tuân thủ trình thủ tục và thẩm quyền.

Phê duyệt vượt thẩm quyền

Theo đó, dự án metro số 1 được điều chỉnh tổng mức đầu tư lên đến 47.325 tỷ đồng, đồng thời trở thành dự án trọng điểm quốc gia. Theo Nghị quyết 49/2010, những dự án có mức đầu tư lớn hơn 35.000 tỷ đồng phải trình Quốc hội xem xét, Thủ tướng mới có thẩm quyền quyết định.

Bên cạnh đó, quyết định phê duyệt điều chỉnh dự án của UBND TP HCM được phê duyệt khi chưa có báo cáo đánh giá hiệu quả đầu tư và chưa rõ ràng về nguồn vốn. Quyết định phê duyệt tổng mức đầu tư điều chỉnh không đúng giá trị lập. Cụ thể, giá trị tổng mức đầu tư được lập với 2 đơn vị tiền tệ có sự trượt giá khác nhau (đơn vị đồng là 10,6%/năm, đơn vị yên là 2,4%/năm).

UBND TP HCM đã vượt thẩm quyền khi phê duyệt dự án có mức đầu tư hơn 35.000 tỷ đồng.

Ngoài ra, việc UBND TP ký quyết định phê duyệt điều chỉnh thời gian thực hiện dự án từ hoàn thành năm 2017 sang hoàn thành năm 2019 là không tuân thủ trình tự và thẩm quyền. Theo thẩm quyền, với những dự án quốc gia phải báo cáo Quốc hội xem xét quyết định khi kéo dài thời gian thực hiện từ một năm trở lên.

Bên cạnh đó, Sở Kế hoạch và Đầu tư TP thực hiện thẩm định tại dự án để phê duyệt là không đúng thẩm quyền, do dự án đã phát sinh vấn đề thuộc tiêu chí công trình quan trọng quốc gia. Theo quy định tại Nghị quyết 49/2010/QH12, việc thẩm định phải được thực hiện bởi Hội đồng thẩm định Nhà nước.

Ngoài ra, UBND TP HCM chỉ đạo đơn vị thẩm định sử dụng kết quả thẩm tra tổng mức đầu tư của đơn vị tư vấn không phù hợp với quy định. Theo quy định thì đơn vị thẩm tra phải do người quyết định đầu tư thuê.

Bộ GTVT cũng đã có đề nghị "chủ đầu tư cân nhắc việc lựa chọn đơn vị tư vấn độc lập, có đủ năng lực để thẩm định lại về quy mô và tổng mức đầu tư của dự án sẽ đảm bảo tính khách quan hơn". Tuy nhiên, UBND TP HCM vẫn chỉ đạo đơn vị thẩm định sử dụng kết quả thẩm tra TMĐT của tư vấn CPG&SMRT (do JICA thuê).

Cũng theo Kiểm toán Nhà nước, công tác lập, thẩm định và phê duyệt dự án tại đoạn ga Bến Thành – ga Nhà hát TP còn tồn tại, thiếu sót trong công tác xác định đơn giá và tính toán giá trị là gia tăng giá trị dự toán.

Phó Ban Quản lý đường sắt đô thị làm trái thẩm quyền

Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước thể hiện, ông Hoàng Như Cương (Phó Trưởng Ban Quản lý đường sắt đô thị TP HCM) phê duyệt điều chỉnh dự án tại quyết định số 178 hồi giữa năm 2014 là trái thẩm quyền. Bởi ông Cương không có thẩm quyền điều chỉnh mức vốn đầu tư và quy mô của dự án quan trọng quốc gia.

Cụ thể, về quy mô đầu tư, theo quyết định của UBND thành phố, nhà ga Bến Thành có 2 tầng diện tích sàn 12.720m2 với chức năng ga trung tâm. Ông Cương đã tự điều chỉnh quy mô lên 4 tầng với diện tích sàn hơn 30.000m2 với chức năng ga trung tâm tích hợp trung tâm thương mại ngầm. Ngoài ra, quyết định 178 còn điều chỉnh 310m kết cấu của tuyến metro so với thiết kế ban đầu.

Ông Hoàng Như Cương (Phó Ban Quản lý đường sắt đô thị TP HCM) đã xuất ngoại trái quy định.

"Việc Ban Quản lý đường sắt đô thị thay đổi kiểu dáng từ chữ T sang chữ U thuộc đoạn metro đi trên cao làm tăng giá trị công tình bất hợp lý lên đến 1.420 tỷ đồng, không đảm bảo kinh tế cũng như nguyên tắc xây dựng" - báo cáo Kiểm toán Nhà nước chỉ rõ.

Ông Hoàng Như Cương (Phó Ban Quản lý đường sắt đô thị TP HCM) được cho là đi Mỹ từ hôm 9/12 khi chưa xin phép. Hiện, các cơ quan chức năng TP HCM đang xác minh, tìm hướng xử lý đối với hành vi đi nước ngoài khi chưa được cấp thẩm quyền cho phép theo quy định.

Trước đó, ông Cương đã có đơn nộp cơ quan trình UBND TP HCM về việc xin nghỉ việc không hưởng lương từ 10 đến 31/12/2018. Khi thành phố chưa chấp thuận thì ông này đã qua Mỹ để giải quyết chuyện riêng. Hiện các cơ quan chức năng đang tìm hướng xử lý sai phạm của ông này.

Đội vốn bất hợp lý

Kiểm toán Nhà nước chỉ ra giá trị dự toán tính toán lại sau khi loại bỏ các sai sót thấp hơn giá trị trúng thầu 486 tỷ đồng. Ban Quản lý đường sắt đô thị phê duyệt kết quả thẩm định dự toán là không đúng thẩm quyền.

Kiểm toán Nhà nước cũng phân tích 3 nguyên nhân gây đội giá tuyến metro bao gồm: Sự biến động giá khách quan của vật liệu và tăng lương tối thiểu làm tăng 40% tổng mức đầu tư. 

Nguyên nhân chủ quan do tăng khối lượng xây dựng do tăng lưu lượng khách dự tính và công việc thực tế tăng lên dẫn đến tăng 43% tổng mức đầu tư. Ngoài ra, việc thay đổi các điều kiện tính toán tổng mức đầu tư bao gồm chi phí dự phòng, tỷ giá, thuế và chi phí gián tiếp.

Tuyến metro số 1 (Bến Thành Suối Tiên) đội vốn từ 17.400 tỷ đồng lên 47.325 tỷ đồng.

"Nguyên nhân tăng lưu lượng khách hàng dự báo là thiếu tin cậy và tính chính xác... Lượng khách dự tính tăng đột biến 2 lần vào năm 2020 là không có cơ sở... Số lượng hành khách tính toán hiệu quả đầu tư cũng quá cao và không có tính chính xác... Việc thay đổi chi phí dự phòng cũng không phù hợp với quy định" - báo cáo của Kiểm toán Nhà nước thể hiện.

Được biết, tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) dài gần 20 km, tuyến đi qua các quận 1, 2, 9, Bình Thạnh, Thủ Đức (TP HCM) và huyện Dĩ An (Bình Dương). 

Trong đó 2,6 km đi ngầm (3 nhà ga) và hơn 17 km trên cao (11 nhà ga). Hiện, công trình đã hoàn thành hơn 57% khối lượng công việc, tuy nhiên có nguy cơ ngừng thi công do tình trạng thiếu vốn do những rắc rối vốn đầu tư.

Công trình dự kiến đưa vào khai thác năm 2020. Năm 2007, thành phố phê duyệt dự án metro số 1 với tổng mức đầu tư gần 17.400 tỷ đồng. Sau đó dự án, được chuyển giao cho Ban quản lý đường sắt đô thi làm chủ đầu tư. Hồi năm 2009, đơn vị này chọn nhà thầu cùng với việc làm rõ thiết kế cơ sở dẫn đến tăng tổng mức đầu tư của dự án lên là 47.325 tỷ đồng.