LTS: Bài phát biểu của Jack Ma, với nhiều nội dung về giới trẻ và khởi nghiệp đã tạo nên một làn sóng trên mạng xã hội Việt Nam. Hôm nay, tỉ phú sẽ tiếp tục mang những thông điệp của mình đến tham dự tuần lễ cấp cao APEC tại Đà Nẵng. Trong bài viết dưới đây, chúng tôi xin giới thiệu đến độc giả một góc nhìn của TS. Giang Công Thế (blogger Hiệu Minh), chuyên gia IT từng công tác nhiều năm tại Ngân hàng Thế giới (WB).
---
Những năm 1980 ở Bulgaria, có lần tôi định buôn quần áo bên Đông Âu, người bạn cười và bảo, anh tỉnh như sáo thì buôn gì.
Dân buôn tính toán như thần nhưng phải điên mới giầu hoặc thành hành khất.
Tôi gọi Jack Ma là điên do anh buôn trên mạng mà thành tỷ phú đô la. Chỉ có người điên mới tự nhận mình "mù cưỡi con hổ mù" như có lần anh nói chuyện với công chúng.
Nguyên cái cách đặt tên công ty Alibaba đã điên rồi. Có lần ngồi quán café ở San Francisco (Mỹ), anh nghĩ đến tên Alibaba nhưng không chắc lắm.
Jack hỏi cô chạy bàn có biết Ali Baba là gì không. Dạ có, đó là từ truyện "Một nghìn một đêm lẻ" có câu "Vừng ơi, mở cửa ra".
Ra phố Jack hỏi 30 người từ nhiều quốc gia, họ đều nói lầu lầu "Vừng ơi…". Có nghĩa là Ali Baba thì "ma cũng biết", thế là tên đó ra đời kiểu điên điên Jack Ma.
Có bạn hỏi tôi hôm qua có nghe Jack Ma nói chuyện với sinh viên. Tôi cười, không ai đi nghe tỷ phú khuyên làm giầu cả, phí thời gian, nhất là trông anh xấu như anh tự nhận, ăn mặc phiên phiến và "hơi điên điên".
Thời khó của Jack khác với thời khó hiện nay. Đất nước, cơ hội, môi trường, khách hàng của Jack Ma không giống bên Việt Nam, học gì ở Ma.
Từ Ninh Bình ra Hà Nội đã khác xa nói chi từ Hà Nội sang Bắc Kinh. Lấy kinh nghiệm làm giầu của Jack bán hàng trực tuyến, nhà giầu dùng toàn thẻ tín dụng, so với một nơi giới thượng lưu mang bao tải đô la đi mua nhà, có "vừng" nào mở cửa.
Có một lý do khác tôi không đi là Jack từng nói nay anh nhắc lại tại buổi gặp với 3.000 sinh viên "Khi 20-30 tuổi, bạn phải tìm một người sếp tốt chứ không phải một công ty tốt, và học hỏi từ ông ta. Khi bạn 30-40 tuổi, nếu muốn làm gì cho bản thân, hãy làm đi. 40-50 tuổi, bạn hãy làm những việc bạn giỏi. Tầm 50-60 tuổi, bạn nên trao cơ hội cho những người trẻ".
Phải nhường ghế cho các bạn sinh viên trẻ muốn start-up và chính họ mới cần lửa, còn tôi đã qua tuổi biết được mệnh giời, chỉ nghe và chiêm nghiệm.
Nhưng tôi sẽ đi nghe bằng mọi giá nếu có mấy doanh nhân triệu phú đô la Việt Nam đối đáp với Jack Ma hơn là chỉ mình Jack độc thoại. Các vị từng viết sách dạy làm giầu cho thế hệ trẻ với những triết lý cao siêu đi đâu hết cả rồi.
Đấy là điều tôi buồn khi đọc tin về Jack Ma, một người nghe tin thế giới lên án việc giết cá mập lấy vây thì anh hứa gia đình không bao giờ có bát súp loại này trên bàn ăn trong khi đại gia nước nhà luôn coi việc ăn thịt động vật quí hiếm là sự sang trọng.
Tuy nhiên xem tường thuật cũng thấy Jack nói nhiều điều đáng suy ngẫm. Chẳng hạn "Tôi không sinh ra trong gia đình giàu có, tôi không có ông bố giàu có, tôi không có ông chú quyền lực, nhưng với tôi đó lại là những điều tuyệt vời".
Của đáng tội, nếu Jack là con của một quan chức thì giới trẻ không hâm mộ đến thế. Một người học kém, trượt đại học 10 lần, thất bại bao lần, con nhà nghèo, thế mà vượt lên, mới đáng noi theo.
Hoặc "Những quốc gia có nhiều người trẻ, tin tưởng vào người trẻ, những quốc gia đó có tương lai. Chính phủ hãy lưu tâm đến 30 năm tiếp theo, đến những người trẻ dưới 30 tuổi, những doanh nghiệp có ít hơn 30 nhân viên".
Jack Ma hiểu lớp trẻ xứ Việt và hoàn cảnh hiện nay, nhất là khi anh nhắc tới buổi tối thanh niên ra đường, dùng smart phone duyệt net hơn là nghĩ cách kiếm tiền trên đó.
Không phải bỗng nhiên anh nói như thế tại Hà Nội vì anh cũng bắt đầu từ một doanh nghiệp rất nhỏ năm 1995, chỉ có anh, vợ và người bạn với số vốn mượn ban đầu 20.000 đô la, thì năm 1998, công ty ấy đã có gần 1 triệu đô la trong tài khoản.
Báo cáo của OECD tháng 5-2017 cũng nói rõ, doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) đóng vai trò quan trọng trong kinh tế quốc gia, sinh việc làm và thu nhập, đóng góp sáng tạo và tri thức, đáp ứng được sự đòi hỏi thực tế của xã hội, nhưng phụ thuộc rất nhiều vào môi trường kinh doanh.
Lớp trẻ mới ra trường rất hợp với các doanh nghiệp nhỏ vài ba người như Jack từng làm. Trong thực tế, quyền lực của các ông lớn đang suy tàn, nhường lại cho kẻ bé hơn, ít người để ý. Alibaba là một ví dụ sống động đang làm chao đảo cả Wal-Mart hay Amazon.
Đọc một số bài báo về tỷ phú này và biết thêm đôi điều về anh. Đối với Jack Ma, internet là cơ hội cho anh thành tỷ phú. "Không có internet, không có Jack Ma, không có Alibaba, không có Taobao", anh nói với báo giới.
Doanh nhân tầm cỡ thế giới nhìn internet như một cơ hội chứ không phải bức tranh mầu tối với đầy rẫy nguy cơ.
Bởi thế mà Jack Ma gặp Tổng thống Trump "America First" đã hứa sẽ tạo ra một triệu việc làm trong 5 năm tới cho nước Mỹ. Hơn 20 ngàn doanh nghiệp nhỏ của Alibaba đang hoạt động tại California và giúp mua hàng "Made in USA" chuyển về Trung Quốc cho 300 triệu người giới giầu có thích đồ Mỹ chính hiệu.
America First biến thành "vừng ơi" của Jack Ma, kể cả Tổng thống Mỹ là khách hàng, không là tỷ phú mới lạ.
Khi dùng internet để kinh doanh, Jack tâm sự, anh không phải là dân kỹ thuật, nhưng nhìn công nghệ với con mắt của khách hàng và dân thường, là thấy tiền trong công nghệ, như anh nói, ở đâu có than phiền là ở đó có cơ hội.
Nói chuyện với CNBC, anh tiên đoán sau 30 năm nữa, trí tuệ nhân tạo và tự động hóa có thể giúp con người làm 4 giờ một ngày và 4 ngày một tuần.
"Cha tôi làm 16 tiếng một ngày trên đồng, ông nghĩ rằng ông quá bận. Chúng ta làm 8 tiếng một ngày, một tuần có năm ngày, chúng ta than chúng ta quá bận. Tương lai 30 năm nữa sẽ khác, công nghệ sẽ làm mất việc làm và ai đi theo công nghệ sẽ giầu có, ai tụt hậu sẽ vô cùng khó khăn", Jack nói thêm.
Anh cho rằng, trong tương lai data (dữ liệu) sẽ là trái tim của công nghệ và ai biết xử lý data sẽ có giá, data là chìa khóa cho tương lai.
Alibaba phát triển được nhờ có hàng trăm triệu khách hàng Trung Quốc sau đó mới vươn ra toàn cầu. Data về khách hàng giúp Jack Ma thành công nên anh coi trọng những công ty sở hữu data như Baidu của Trung Quốc hay Google và Facebook có tác động toàn cầu.
Trong cuộc bầu cử Mỹ năm ngoái, ban vận động của ông Trump đã mua dữ liệu của một công ty và chỉ quảng cáo qua Facebook và Twitter có chủ đích vào từng máy tính của những cử tri có thói quen trên mạng do kho dữ liệu toàn cầu thu thập được thay vì dùng tivi ít có tác dụng.
Ví dụ, một người hay nhấn like khi xem các thông tin ám sát thì có thể hệ quảng cáo tự động tung một tin ngắn có liên quan lên màn hình máy tính, nhằm vào đối thủ Hillary Clinton. Đưa tin này lên tivi có thể phản tác dụng nhưng quảng cáo nhắm vào vài ngàn cử tri ở hạt khi nghiêng bên này, nghiêng bên kia khi chọn Dân chủ hay Cộng hòa, tác dụng đã rõ.
Như Jack nói, anh cưỡi hổ mù và mình thì "mèo mù vớ cá rán", kiếm được tài sản hiện gần 50 tỷ đô la, bằng 25% GDP Việt Nam, đủ mua hơn 1.000 tấn vàng.
Jack Ma bảo "điên là tốt, chúng ta ai chả có lúc điên, tuy nhiên điên nhưng đừng ngu". Không ngu mới thành tỷ phú Jack Ma đi khắp thế giới và gõ cửa kiểu Ali Baba "Vừng internet ơi, mở cửa ra"
