Jack Ma, doanh nhân đưa Alibaba thành "gã khổng lồ" thương mại điện tử Trung Quốc 2 thập kỷ trước tại căn hộ của ông ở Hàng Châu, sẽ chính thức chuyển giao chức danh chủ tịch cho CEO Daniel Zhang vào ngày 10/9. Niêm yết ở New York, Alibaba hiện có vốn hóa thị trường gần 500 tỷ USD. Tập đoàn này cho biết sẽ không có sự kiện nào để đánh dấu sự ra đi của người sáng lập huyền thoại. Thay vào đó, Alibaba sẽ tổ chức một bữa tiệc nội bộ để kỷ niệm 20 năm thành lập, cùng với ngày nghỉ hưu của Jack Ma.
Có rất nhiều điều được mong đợi trong thời kỳ hậu Jack Ma. Tại lễ kỷ niệm 19 năm của Alibaba năm ngoái, Jack Ma đã đưa ra thông báo nghỉ hưu khiến nhiều người ngạc nhiên của mình. Ở lễ kỷ niệm 18 năm thành lập công ty năm 2017, vị doanh nhân huyền thoại của Trung Quốc cũng gây bất ngờ cho các nhân viên của Alibaba bằng việc hóa trang thành Michael Jackson và nhảy theo bản hit năm 1983, "Billie Jean" khi đi đến tham dự sự kiện. Vẫn còn phải xem liệu Jack Ma - hay Zhang – là người đưa ra những thông báo bất ngờ trong năm nay, tuy nhiên có 5 điều cần biết trong quá trình chuyển đổi lãnh đạo của Alibaba.
Nhiều người lo lắng cho tương lai của Alibaba thời kỳ hậu Jack Ma. Ảnh: Reuters.
Kế hoạch của Jack Ma sau khi rời Alibaba là gì?
Khi Jack Ma, 54 tuổi tuyên bố kế hoạch nghỉ hưu vào tháng 9 năm ngoái, cựu giáo viên tiếng Anh nói rõ rằng ông muốn cống hiến hết mình cho giáo dục. "Đây là những gì tôi thích làm", ông viết trong một bức thư đăng công khai trực tuyến. Tỷ phú tự thân, cùng với 8 doanh nhân Trung Quốc khác, đã thành lập Đại học Hupan tại Hàng Châu vào năm 2015 - một tổ chức học tập hiện đã phát triển thành một trong những mạng lưới kinh doanh mạnh nhất nước này. Sinh viên của Jack Ma bao gồm nhiều giám đốc điều hành của hàng chục "kỳ lân" công nghệ Trung Quốc và số lượng đang ngày càng tăng.
Trong khi đó, Yunfeng Capital, một công ty cổ phần tư nhân có trụ sở tại Thượng Hải, đồng sáng lập bởi Jack Ma và Giám đốc điều hành của Target Media, David Yu, cũng hy vọng sẽ phát triển một Alibaba tiếp theo trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, chăm sóc sức khỏe, hậu cần và tài chính. Đối với nhiều người trong thế giới công nghệ của Trung Quốc, Jack Ma thường được gọi là "Ma Lao Shi" hay "Ma giáo viên".
Alibaba hoạt động như thế nào trong giai đoạn chuyển tiếp?
Mặc dù cổ phiếu của Alibaba đã giảm gần 4% vào ngày 10/9 năm ngoái, nhưng ngày Jack Ma tiết lộ ý định nghỉ hưu, công ty vẫn là con cưng của các nhà đầu tư. Giá cổ phiếu của hãng tăng khoảng 10% trong 12 tháng qua. Tập đoàn thương mại điện tử cũng đã vượt qua đà tăng trưởng mờ nhạt của Trung Quốc để tạo doanh thu 114,92 tỷ nhân dân tệ (16,15 tỷ USD) trong quý kéo dài từ tháng 4-tháng 6, tăng 42% so với một năm trước đó và cao hơn mức chung của thị trường là 111,73 tỷ nhân dân tệ.
"Bất chấp những lo ngại vĩ mô, doanh thu thương mại chính tốt hơn dự kiến đã chứng minh rằng hệ sinh thái Alibaba có khả năng phục hồi tốt hơn chúng ta mong đợi", các nhà phân tích từ Daiwa Capital Market viết trong một nghiên cứu vào ngày 15/8.
Công ty phải đối mặt với những thách thức nào?
Gần đây, hoạt động tài chính của Alibaba diễn ra khá mạnh, vẫn xuất hiện những lo ngại về khả năng thịnh vượng lâu dài của tập đoàn này. Vicky Wu, một nhà phân tích tại Hong Kong, công ty môi giới ICBC International cho biết: "Thách thức lớn nhất đối với Alibaba là làm thế nào để có được nhiều người dùng hơn".
Trong khi 2 trang web thương mại điện tử hàng đầu khác của Trung Quốc được hỗ trợ bởi Tencent Holdings - JD.com và Pinduoduo - có thể sử dụng ứng dụng nhắn tin WeChat cực kỳ phổ biến của Tencent để thu hút người dùng mới, thì Alibaba không có đòn bẩy đó, Wu nói.
Để khai thác các khu vực kém phát triển, Alibaba đã tích hợp các dịch vụ thương mại điện tử của mình vào Douyin, ứng dụng video ngắn dành cho người dân nông thôn Trung Quốc. Tuy nhiên, Douyin trong những tháng gần đây cũng đã bắt đầu hợp tác với JD.com và các nhà khai thác thương mại điện tử khác. Doanh thu từ mảng thương mại hiện đóng góp vào gần như toàn bộ doanh thu của Alibaba.
Sẽ có thêm một lãnh đạo cấp cao nghỉ hưu?
Maggie Wu, Giám đốc tài chính của Alibaba, vào tháng 6 đã bắt đầu giám sát các khoản đầu tư chiến lược, cùng với Joseph Tsai, Phó chủ tịch của công ty và là cánh tay phải của Jack Ma. "Maggie Wu dường như đã được chuẩn bị sẵn sàng để tiếp quản từ Joe Tsai," theo Jeffrey Towson, giáo sư đầu tư tại Đại học Bắc Kinh, người đã nghiên cứu về Alibaba trong nhiều năm.
Towson và những người khác nói rằng sự xáo trộn quản lý gần đây theo mô hình tương tự như cách Wu thay thế Tsai trở thành CFO của Alibaba, cho thấy công ty đang đặt nền móng cho sự ra đi của Tsai.
Tuy nhiên, đó không chắc là một lối thoát ngay lập tức, theo một nhà đầu tư mạo hiểm, người biết rõ về công ty. "Nếu 2 lãnh đạo hàng đầu đều rời đi cùng một lúc, liệu các nhà đầu tư sẽ không lo lắng?" người này nói.
Các kế hoạch toàn cầu sẽ như thế nào khi đại sứ cao cấp rời đi?
Dù phần lớn thu nhập của công ty đến từ thị trường nội địa, "toàn cầu hóa luôn là chiến lược dài hạn của Alibaba", Zhang nói trong thư năm 2018 gửi các cổ đông. Quả thật, Alibaba có trụ sở tại Hàng Châu với khoảng 103.000 nhân viên trên khắp thế giới, vận hành các trung tâm dữ liệu tại 10 quốc gia ngoài Trung Quốc và đã mở rộng mạng lưới hậu cần đến Đông Nam Á và châu Âu.
Tuy nhiên, chưa rõ cách thức mà Alibaba sẽ điều hướng như thế nào khi chủ nghĩa bảo hộ thương mại đang gia tăng và căng thẳng địa chính trị vào thời điểm Jack Ma - gương mặt đại chúng và đại sứ nổi tiếng nhất thế giới - rời khỏi vị trí của mình.
Trong khi Alibaba có một đội ngũ "rất tốt", quỹ hưu trí của Jack Ma sẽ phủ bóng lên tham vọng ở nước ngoài của công ty. Shaun Rein, Giám đốc điều hành của công ty tư vấn nghiên cứu thị trường Trung Quốc Thượng Hải cho biết.
"Ông ấy có sức lôi cuốn đến mức có thể gọi cho CEO của một công ty lớn ở Mỹ và nói: 'Hãy ngồi xuống và nói chuyện.' Tôi không chắc chắn rằng mọi người muốn gặp Daniel Zhang giống như cách họ muốn gặp Jack Ma, "Rein nói.