Mở cửa sổ mùa hè này, và bạn có thể thấy trong ánh nắng chiếu xuyên vào phòng mình những hạt bụi li ti bé nhỏ đang lơ lửng bay trong không khí. Khoảng 40% trong số chúng là những hạt vi nhựa thoát ra từ đồ đạc, nội thất và thậm chí quần áo bạn đang mặc.
Tất cả các sản phẩm có nguồn gốc từ dầu mỏ như nhựa, vải sợi polyester đều có khả năng phát tán các hạt vi nhựa độc hại với cơ thể con người – một số các hóa chất như BPA thậm chí gây ra nguy cơ ung thư bởi chúng có thể làm hỏng DNA của chúng ta.
Trong một nghiên cứu mới trên tạp chí Environmental Pollution, các nhà khoa học cảnh báo chúng ta phải đặc biệt chú ý đến nguy cơ phơi nhiễm với các hạt vi nhựa trong nhà. Và họ cũng đưa ra một số mẹo nhỏ giúp bạn giảm mức độ phơi nhiễm từ đó giữ gìn sức khỏe cho bản thân và gia đình mình, đặc biệt là trẻ nhỏ, đối tượng dễ bị tổn thương nhất từ phơi nhiễm vi nhựa.
40% bụi trong nhà là các hạt vi nhựa
Vi nhựa là các hạt nhựa có đường kính nhỏ hơn 5 mm. Chúng có thể được phát tán từ một loạt các đồ đạc gia đình và vật dụng hàng ngày như quần áo chúng ta mặc, nội thất trong nhà, bao bì thực phẩm và đồ uống...
Trước đây, đã có nhiều nghiên cứu tìm thấy hạt vi nhựa trong môi trường ngoài trời. Chúng thậm chí đã xâm chiếm những nơi hẻo lánh nhất hành tinh, từ Bắc Cực cho đến Rãnh Mariana (rãnh đại dương sâu nhất thế giới) và Dãy núi Alps ở Ý.
Nhưng trong một nghiên cứu mới của mình, các nhà khoa học Australia đến từ Đại học Macquarie đã để ý đến những hạt vi nhựa gần với chúng ta hơn. Đó là những hạt vi nhựa có mặt ngay trong nhà bạn.
Trên thực tế, con người dành trung bình tới 90% thời gian trong nhà và các tòa nhà. Nhưng điều đó cũng không khiến chúng ta thoát khỏi biển hạt vi nhựa đang xâm chiếm thế giới.
Những hạt nhựa nhỏ bé này đã tràn vào phía trong mỗi ngôi nhà, lắng đọng trên từng đồ ăn, thức uống của chúng ta.
"Nghiên cứu của chúng tôi là nghiên cứu đầu tiên kiểm tra nồng độ phơi nhiễm hạt vi nhựa trong nhà ở Australia", giáo sư Mark Taylor đến từ Đại học Macquarie cho biết. "Chúng tôi đã phân tích bụi tích tụ từ không khí trong nhà tại 32 ngôi nhà ở Sydney trong khoảng thời gian một tháng vào năm 2019".
Mẫu phẩm được chính xác gia chủ thu thập bằng cách đặt các đĩa thủy tinh đặc biệt trong nhà mình và chờ bụi lắng trên đó. Các chiếc đĩa này sau đó được gửi về Đại học Macquarie và phân tích bởi máy đếm hạt và kính hiển vi.
"Chúng tôi nhận thấy 39% các hạt bụi lắng đọng là hạt vi nhựa; 42% là sợi tự nhiên như bông, tóc và len; và 18% là sợi có nguồn gốc tự nhiên được biến đổi như visco và giấy bóng kính. 1% còn lại là phim và mảnh vỡ đến từ nhiều vật liệu khác nhau", các tác giả nghiên cứu cho biết.
Tính trung bình mỗi ngày, một mét vuông nhà ở có thể hứng chịu tới hơn 6.000 hạt vi nhựa lắng đọng. Những ngôi nhà có thảm làm từ sợi nhân tạo (bao gồm polyethylene, polyamide và polyacrylic) có nồng độ hạt vi nhựa cao gần gấp đôi so với những ngôi nhà không có thảm trải sàn.
Tuy nhiên, những ngôi nhà có sàn gỗ lại có lượng nhựa polyvinyl nhiều gấp hơn hai lần so với những ngôi nhà trải thảm. Điều này là do lớp phủ chống nước cho sàn gỗ được làm từ nhựa polyvinyl.
Nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn từ ô nhiễm hạt vi nhựa trong nhà
Trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học đến từ Đại học Macquarie thống kê được một phần tư lượng hạt vi nhựa trong nhà có kích thước nhỏ hơn 250 micromet. Đây là giới hạn mà một hạt có thể được hít vào trong phổi.
"Sử dụng các mô hình phơi nhiễm với con người, chúng tôi tính toán được tỷ lệ hít vào và nuốt phải hạt vi nhựa cao nhất đối với đối tượng là trẻ em dưới 6 tuổi", giáo sư Taylor cho biết.
"Điều này là do trọng lượng của trẻ tương đối thấp, cơ thể trẻ sơ sinh cũng có kích thước nhỏ hơn và nhịp thở của chúng cao hơn so với người lớn. Hơn nữa, trẻ nhỏ thường tiếp xúc với sàn nhà nhiều hơn và có xu hướng đưa tay vào miệng thường xuyên hơn rất nhiều".
Trung bình, những đứa trẻ dưới 6 tuổi hít vào nhiều hạt vi nhựa hơn khoảng 3 lần so với mức trung bình chung. Đó là khoảng 18.000 hạt mỗi năm, tương đương với 0,3 miligam trên 1 kg trọng lượng cơ thể. Con số gấp 20 lần đối với vi nhựa xâm nhập vào đường tiêu hóa, lên tới 6,1 miligam trên mỗi kg trọng lượng cơ thể mỗi năm.
Đối với những đứa trẻ 5 tuổi, lượng hạt vi nhựa mà chúng ăn vào một năm có thể tích góp lại thành một hạt lạc. Chúng ta chưa biết liệu ở nồng độ này, chúng đã có thể gây hại tới đâu bởi mức độ phơi nhiễm an toàn của nhiều loại nhựa vẫn chưa được xác đình.
Nhưng giáo sư Taylor cho biết: "Vi nhựa có thể mang theo một loạt các chất gây ô nhiễm như kim loại vi lượng và một số hóa chất hữu cơ có thể gây hại. Những hóa chất này có thể ngấm ra khỏi bề mặt nhựa từ đó đi vào cơ thể, làm tăng khả năng gây độc.
Vi nhựa cũng có thể có đặc tính gây đột biến và hỏng DNA của chúng ta. Điều đó có nghĩa là chúng tiềm ẩn nguy cơ gây ung thư. Với sự phổ biến của hạt vi nhựa không chỉ trong nhà mà còn trong thực phẩm và đồ uống, bước quan trọng tiếp theo cần làm là phải xác định được mức độ phơi nhiễm an toàn (nếu có) đối với chúng".
May thay, trước khi các nhà khoa học có được câu trả lời rõ ràng, họ đã cho chúng ta một số gợi ý để giảm thiểu nồng độ vi nhựa. "Nghiên cứu của chúng tôi tiết lộ một số cách thức hiệu quả để giảm thiểu phơi nhiễm hạt vi nhựa trong nhà", các nhà nghiên cứu viết.
"Đầu tiên là đừng chọn thảm, hãy lát nhà bạn bằng gỗ hoặc các bề mặt cứng như gạch men. Ngay cả các sàn gỗ phủ nhựa cũng giảm thiểu được sự phát tán hạt vi nhựa hơn so với thảm trải sàn.
Ngoài ra, tần suất bạn lau dọn nhà cửa cũng tạo ra sự khác biệt. Hãy hút bụi ít nhất một lần một tuần. Chúng tôi thực sự tìm thấy những ngôi nhà mà gia chủ chăm lau dọn có nồng độ hạt vi nhựa thấp hơn. Vì vậy, hãy chăm chỉ dọn dẹp!".