Hàng trăm năm qua, giới thủy thủ truyền tai nhau về một hiện tượng kỳ bí xảy ra ngoài đại dương xa thẳm: Vào ban đêm, khi đang chèo thuyền/lái tàu, thủy thủ nhìn thấy dải ánh dài sáng đục, màu xanh, phát sáng ở giữa vùng biển bao la. Nhiều thủy thủ thời xưa cảm thấy kinh sợ khi nhìn thấy thứ ánh sáng tựa "ma trơi" trên biển vào ban đêm này.
Vì không ai giải thích được điều này nên những người không được chứng kiến cho rằng, thủy thủ vì đói, mệt đã hoa mắt nhìn lầm. Nhiều thế kỷ qua đi, đến thời hiện đại, giới đi biển vẫn đồn đoán về dải sáng khổng lồ, kỳ lạ chỉ xuất hiện vào ban đêm trên biển. Điểm chung sau những sự việc này là không ai có thể giải thích được.
"The Milk Sea" khiến giới thủy thủ đồn đoán rất nhiều. Ảnh minh họa.
Tuy nhiên, nhà văn người Pháp chuyên viết truyện khoa học viễn tưởng - Jules Verne (1828 - 1905), tác giả cuốn "Hai vạn dặm dưới đáy biển" (1870), đã không bỏ qua hiện tường kỳ lạ này và ông nói nó với thuật ngữ "The Milk Sea". Và nó xuất hiện nhiều tại vùng Ấn Độ Dương.
135 năm sau: Giới khoa học bắt đầu tìm hiểu thực hư
Năm 2005, một nhóm các nhà khoa học do Tiến sĩ Steven Miller thuộc Phòng thí nghiệm Nghiên cứu Hải quân ở Monterey, California (Mỹ) dẫn đầu, quyết định tìm hiểu thực hư về dải sáng kỳ lạ trên biển.
Họ sử dụng dữ liệu thu thập từ các cảm biến vệ tinh để xác nhận hiện tượng "The Milk Sea" được báo cáo năm 1995 bởi một tàu buôn của Anh (là S.S. Lima) ở phía tây bắc Ấn Độ Dương.
Ngày 25/1/1995, tàu Lima báo cáo "vào một đêm không trăng, cách phía đông bờ biển Somalia 150 hải lý, thủy thủ trên tàu phát hiện ánh sáng trắng xanh ở đường chân trời. Sau 15 phút di chuyển, cả con tàu được dải sáng kỳ lạ bao quanh. Dải sáng khổng lồ xuất hiện làm cho con tàu đang lướt nhẹ trên một dải mây trắng..."
Tiến sĩ Miller và các cộng sự đã sử dụng Chương trình Vệ tinh Khí tượng Quốc phòng (DMSP) và các vệ tinh quay quanh cực của nó để khám phá hiện tượng kỳ lạ mà thủy thủ đoàn của Lima mô tả.
Hình ảnh dải sáng trắng xanh được vệ tinh chụp lại.
Hình ảnh ghi lại được từ các vệ tinh cho thấy, trên vùng biển Tây Bắc Ấn Độ Dương xuất hiện dải ánh sáng khổng lồ, có kích thước tương đương tiểu bang Connecticut của Mỹ (diện tích 14.357 km²), trên vùng biển đêm vào đúng thời điểm mà S.S. Lima ghi lại.
Giải mã hiện tượng bí ẩn trăm năm
Sau khi khẳng định những câu chuyện mà giới thủy thủ truyền tai nhau về dải sáng khổng lồ trên biển là có thật, giới nhà khọc bắt đầu nghiên cứu để tìm hiểu nguyên nhân của hiện tượng này.
Sau khi lấy được các mẫu nước tại vùng xuất hiện dải sáng trắng xanh khổng lồ, giới khoa học phát hiện trong các mẫu nước này có sự hiện diện của loại vi khuẩn phát quang sinh học trong nước, có tên khoa học là Vibrio harveyi.
Nghiên cứu cho thấy, vi khuẩn Vibrio harveyi khác với Dinoflagellates (loại tảo gây ra hiện tượng thủy triều đỏ): Nếu như Dinoflagellates phát ra những tia sáng ngắn thì Vibrio harveyi sinh ra loại ánh sáng mờ nhạt nhưng bền vững hơn.
Sở dĩ có điều này là vì vi khuẩn Vibrio harveyi sử dụng hai chất trong phản ứng hóa học để tạo ta ánh sáng: Một là chất luciferin hay chất tạo ra ánh sáng; Hai là luciferase, một loại enzyme xúc tác cho quá trình oxy hóa của luciferin, rồi tạo ra ánh sáng như một sản phẩm phụ.
Hình ảnh dưới kính hiển vi của vi khuẩn phát quang Vibrio harveyi.
Không giống như Dinoflagellates phát quang để tránh kẻ thù, vi khuẩn Vibrio harveyi phát quang để "săn" cá! Thứ ánh sáng mà loài vi khuẩn này tạo ra rất thu hút các loài cá. Khi được cá nuốt vào bụng, các vi khuẩn này này trôi vào trong ruột cá - đó là "ngôi nhà" rất yêu thích của Vibrio harveyi.
Thách thức còn bỏ ngỏ...
Điểm khó hiểu của giới khoa học là bản thân một vi khuẩn phát quang có ánh sáng rất mờ nhạt, và để tạo được dải ánh sáng khổng lồ như thế, phải cần đến hàng chục tỷ tỷ con vi khuẩn tập trung lại với nhau. Việc vi khuẩn tập trung lại với nhau với mật độ dày bất thường như vậy, khoa học vẫn chưa giải thích được rõ ràng.
Tiến sĩ Miller nhận định, với hệ thống vệ tinh hiện đại hơn rất nhiều thời nay, ông hy vọng, những vùng biển phát quang sẽ được vệ tinh ghi lại nhiều hơn nữa, điều này tạo cơ hội cho các nhà sinh vật có được câu trả lời dứt khoát hơn đằng sau cảnh tượng kỳ lạ này!
Bài viết sử dụng nguồn: Science.howstuffworks, BBC