Căng thẳng ngày càng dâng cao
Ông chủ hãng quân sự tư nhân Nga Wagner, Yevgeny Prigozhin, mới đây đe dọa rút lực lượng của mình khỏi chiến địa Bakhmut (Artemovsk). Thông điệp của Prigozhin, được đưa ra trong các đoạn video do ông đăng tải, thể hiện sự tức giận của ông.
Ông chủ Wagner, Yevgeny Prigozhin, bày tỏ sự tức giận. Ảnh: Telegram.
Đây là diễn biến mới nhất trong sự bất đồng giữa công ty quân sự này và ban lãnh đạo quân đội Nga về chuyện gây ảnh hưởng trong chiến sự Ukraine và vinh quang trên chiến trường thuộc về ai.
Khi Prigozhin lãnh đạo chiến dịch nhiều đổ máu tại Bakhmut, sử dụng lực lượng chiến binh chiến đấu theo chế độ thuê mướn và cả các phạm nhân chấp nhận chiến đấu để đổi lấy được việc phóng thích thì ông cũng đồng thời kẹt trong cuộc tranh cãi công khai với Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu và Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov - những người mà ông Prigozhin coi là đã từ chối cấp cho ông đạn dược và nhân lực.
Các tài liệu tình báo Mỹ mới bị rò rỉ cho thấy giới lãnh đạo quân đội Nga đã vất vả tìm cách phản ứng lại ông chủ Wagner. Đến lượt mình, Prigozhin cũng lấy tư cách cá nhân để đề nghị Tổng thống Nga Putin can thiệp.
Việc nhà sáng lập hãng Wagner nổi đóa trong các video gần đây chứng tỏ ý kiến của ông nhiều khả năng đã không được lắng nghe và chấp thuận.
Ông Prigozhin đã đặt ra hạn 10/5 để rút các chiến binh của mình khỏi Bakhmut, nơi chứng kiến trận chiến khốc liệt và kéo dài nhất trong xung đột quân sự giữa Nga và Ukraine trong một năm qua.
Hồi tháng 2/2023, ông Prigozhin cũng đưa ra những lời than phiền tương tự, phàn nàn về tình trạng thiếu thốn đạn dược khi trả lời phỏng vấn của các blogger quân sự ủng hộ giải pháp vũ trang.
Ông đã đăng một bức ảnh mà ông nói là các thi thể chiến binh tư nhân, rồi đổ lỗi cho các chỉ huy của quân đội Nga phải chịu trách nhiệm vì đã không cung cấp đầy đủ đạn dược, vũ khí cho họ.
Tài liệu rò rỉ cho thấy ban lãnh đạo quân đội Nga khó chịu trước các lời lẽ công kích công khai của ông Prigozhin và họ tranh luận về cách làm êm các lời chỉ trích đó. Vẫn theo các tài liệu tình báo này, giới chức Bộ Quốc phòng Nga đã xem xét mở một chiến dịch công cộng để hạ uy tín của ông chủ Wagner.
Một tài liệu gắn nhãn "tuyệt mật" cho biết, giới chức quốc phòng Nga nhận định nên tìm các đồng minh có vị thế ngang hàng để đối đầu với ông Prigozhin thay vì tự ra tay hành động.
"Tuy nhiên, họ cuối cùng không chắc liệu Bộ Quốc phòng có thành công trong cuộc chiến thông tin với Prigozhin hay không nếu như chính phủ Nga không cấm ông ấy phát biểu công khai".
Theo tài liệu trên, thông tin đó dựa trên một "báo cáo tình báo tín hiệu", nghĩa là nó đã thu được thông qua hoạt động chặn thu hoặc nghe lén các hoạt động liên lạc.
Tổng thống Nga Putin (giữa), Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu (phải) và Tổng tham mưu trưởng Gerasimov. Ảnh: Sputnik.
Bất đồng âm ỉ từ trước
Trong một phản ứng công khai hiếm hoi vào ngày 21/2, Bộ Quốc phòng Nga phủ nhận họ cố tình bỏ đói các lính tình nguyện. Không nêu tên Prigozhin, bộ này nói rằng các tuyên bố trái ngược là nỗ lực "chia rẽ cơ chế tương tác và hỗ trợ gần gũi giữa các bộ phận của nhóm chiến đấu này".
Việc quân đội Nga gặp khó khăn nhất định vào đầu xung đột Ukraine đã trao cho thủ lĩnh Wagner cơ hội trở thành một nhân vật tầm cỡ quốc gia, giúp gỡ thế bí cho Moscow bằng đội quân tư nhân của mình.
Khi danh tiếng của Prigozhin lên thì cũng xuất hiện những lời công kích táo bạo nhằm vào các chỉ huy quân đội và giới chức địa phương ở thành phố Saint Petersburg.
Kể từ tháng 1/2023, Prigozhin tuyên bố rằng truyền thông Nga đã nhận được chỉ đạo tránh trích dẫn lời của ông hoặc đề cập cái tên Wagner - điều này trái ngược với thực tế truyền thông Nga vào năm 2022 đã thường xuyên phản ánh và ca ngợi vai trò của hãng Wagner trong "chiến dịch quân sự đặc biệt" của Nga tại Ukraine.
Ông Prigozhin cũng duy trì đế chế truyền thông nhỏ của riêng ông, bao gồm các website và kênh Telegram để khuếch đại tiếng nói của ông trong nhóm những người ủng hộ nhiệt thành cho mình.
Ông chủ Wagmer cũng phàn nàn rằng Bộ Quốc phòng Nga đang "đánh cắp các chiến thắng của Wagner" bằng việc tuyên bố rằng quân chính quy của Nga đã thu được các thắng lợi gần Bakhmut.
Rob Lee - nghiên cứu viên cao cấp của Viện nghiên cứu Chính sách đối ngoại có trụ sở ở Philadelphia (Mỹ) đánh giá: "Wagner và Prigozhin luôn đại diện cho vấn đề thống nhất chỉ huy trong cuộc chiến này".
Mối đe dọa cho hiệu quả của "chiến dịch quân sự đặc biệt"?
Khi Prigozhin trở nên nổi bật hơn và các lời công kích của ông sâu cay hơn, mang tính cá nhân hơn thì dường như phía quân đội Nga đã có động thái hạn chế các hoạt động của ông hơn, đầu tiên là trong việc tuyển quân, sau đó là chuyện đạn dược.
Trong video đăng tải hôm 5/5, người đứng đầu Wagner tuyên bố như sau: "Đối với hàng chục ngàn người bị tử trận và bị thương, các ông ấy (ám chỉ ông Shoigu và ông Gerasimov) phải chịu trách nhiệm, và tôi chắc chắn sẽ hiện thực hóa điều này".
Tài liệu rò rỉ lưu ý rằng giới chức quân sự "không thể nói dứt khoát" liệu Wagner có nhận được đạn dược hay không bởi vì đạn không được phân phối trực tiếp từ quân đội mà qua một lực lượng chuyên trách ở Bakhmut (Artemovsk) - điều này cho thấy các tuyên bố của ông Prigozhin có thể là đúng.
Tài liệu cũng nói rằng các nhân viên của Cơ quan An ninh Nga (FSB) sau đó đã xác định rằng các yêu cầu của Wagner đã được đáp ứng nhưng không đầy đủ trong nửa đầu của tháng 2/2023.
Ông Prigozhin được cho là đề nghị Tổng thống Putin cho phép Wagner được đào tạo các công dân Nga mới được huy động vào quân ngũ và yêu cầu Tổng thống "tạo điều kiện thuận lợi cho việc tuyển các chiến binh nước ngoài, cụ thể là các đối tượng đến từ Afghanistan", để bổ sung lực lượng chiến đấu ở Ukraine.
Tài liệu tình báo dẫn các đoạn thông tin mà FSB có được, nói rằng ông Putin đã bảo ông Prigozhin hãy xử lý các vấn đề này cùng với bên Bộ Quốc phòng. Nói cách khác, ông Putin đã nghiêng về phía các quan chức quốc phòng.