El Tajin tồn tại trong khoảng năm 800-1200, từng là khu vực giao thương quan trọng nhất của vùng Đông Bắc Trung bộ Châu Mỹ.
Được biết, nền văn hóa của El Tajin không chỉ gây ảnh hưởng lên các thung lũng và cao nguyên trọng yếu của Mexico, mà còn mở rộng tác động ra khắp vùng duyên hải và cả văn minh Maya nữa.
Có điều, chủ nhân thật sự của nền văn minh này là ai thì các nhà sử học và các khảo cổ gia vẫn chưa dám khẳng định. Họ chỉ phỏng đoán rằng, El Tajin được xây dựng bởi tổ tiên của hai tộc người người bản địa của Mexico ngày nay là Totonac và Huastec.
Theo ước tính của các nhà khảo cổ, El Tajin từng có từ 15.000 - 20.000 dân.
Trong các tàn tích còn để lại của El Tajin, nổi bật nhất là Pyramid of the Niches, một kim tự tháp cao 20m. Nó có 4 mặt, bao gồm 7 tầng, có bậc thang để leo lên đỉnh.
Họ xây kim tự tháp bằng các phiến đá lớn, có phiến nặng tới cả 8 tấn
Pyramid of the Niches còn có tên khác là Kim tự tháp tổ ong, bởi lẽ mỗi mặt của kim tự tháp đều dày đặc các hốc nhỏ. Công trình có tổng cộng 365 hốc (không tính các hốc trên cầu thang), có vẻ như là một công trình thiên văn để tính toán ngày tháng trong năm.
Toàn bộ Pyramid of the Niches được xây dựng bằng đá. Mỗi phiến đều được cắt gọt cẩn thận, có phiến ước tính phải nặng tới khoảng 8 tấn.
Trung tâm giao thương nhộn nhịp nhất Trung bộ Châu Mỹ một thời
Từ năm 800 - 1200 cũng là khoảng thời gian mà Teotihuacan (nền văn hóa nổi tiếng với Kim tự tháp Mặt trời và Kim tự tháp Mặt trăng) sụp đổ, còn Đế chế Aztec thì thăng hoa mỗi ngày một lớn mạnh. El Tajin có thể đã thế chỗ cho Teotihuacan, thống trị thương trường Trung Mỹ trước khi bị hủy hoại bởi đội quân xâm lược của Tam Đồng Minh (liên minh 3 nước Argentina, Brazil, và Uruguay).
Các thương nhân của El Tajin liên tục vận chuyển hàng hóa nội địa như đá vỏ chai (để chế tạo vũ khí), ngọc thạch (làm đồ trang sức) và các mặt hàng thực phẩm như vani, trái cây, ngô, cacao... ra bên ngoài. Rất có thể, thành El Tajin còn là nền văn minh đầu tiên biết trồng và tận dụng hoa phong lan Vanilla để chế tạo hương vani.
Nhờ vào nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và quyền độc quyền một số tuyến đường thương mại, El Tajin sớm phát triển thịnh vượng. Tuy nhiên, vào khoảng năm 1200, họ lại bị Đế chế Aztec giày xéo và cướp bóc sạch sẽ.
Có thể đã biến mất vì sự tàn bạo của Đế chế Aztec
Kinh hoàng trước sự áp đảo và độc ác của quân binh Aztec, thành El Tajin đầu hàng. Các thế hệ con cháu của họ có lẽ đã buộc phải phân tán đi các ngả, khiến cho nền văn minh này không tránh khỏi bị xóa sổ.
El Tajin hoàn toàn bị bỏ rơi. Rừng rậm dần dần lấn chiếm, cuối cùng che lấp thành phố cổ này bằng những tán cây lá rậm rạp.
Mãi đến năm 1785, El Tajin mới vô tình được tìm lại. Kể từ lúc ấy, nó nhanh chóng trở nên nổi tiếng, được đánh giá là một kiệt tác kiến trúc của vùng Trung Mỹ.
Di tích bên trong Kim tự tháp tổ ong
Cũng bởi được rừng rậm che giấu mà thành phố cổ này vẫn giữa nguyên vẻ tinh tế như thuở ban đầu. Thời gian đã gột rửa mất lớp sơn trên bề mặt Kim tự tháp tổ ong, nhưng không hề làm suy chuyển các phiến đá.
Đến Veracruz và bạn sẽ thấy, trong rừng mưa này vẫn sừng sững các công trình kiến trúc cổ đáng kinh ngạc, cực kỳ lộng lẫy và đẹp tuyệt trần.