Chính phủ Mỹ đã bí mật trục xuất 2 nhân viên của Đại sứ quán Trung Quốc vào mùa thu vừa qua sau khi họ lái xe vào một căn cứ quân sự đặc biệt nhạy cảm của Washington ở Virginia, các nguồn thạo tin tiết lộ với NYTimes. Đây được cho là vụ trục xuất đầu tiên đối với các nhà ngoại giao Trung Quốc bị tình nghi hoạt động do thám trong hơn 30 năm qua.
Giới chức Mỹ tin rằng ít nhất một trong số các nhân viên Trung Quốc là nhân viên tình báo hoạt động dưới vỏ bọc ngoại giao.
Vụ việc tại căn cứ nhạy cảm ở Virginia
Căn cứ xảy ra vụ xâm nhập hồi cuối tháng 9 là một khu vực nhạy cảm gần Norfolk, Virginia, trong đó có cả lực lượng đặc nhiệm của Mỹ.
Các nhà ngoại giao Trung Quốc và vợ của họ đã lái xe tới điểm kiểm soát để vào khu căn cứ. Nhận ra họ không có giấy phép nên một lính gác đã yêu cầu họ đi qua cổng, vòng lại và rời khỏi căn cứ - vốn là một quy trình thông thường trong những tình huống như vậy.
Tuy nhiên, các nhà ngoại giao Trung Quốc lại tiếp tục phóng vào bên trong căn cứ. Sau khi bị xe cứu hỏa chặn lại, những người Trung Quốc này khẳng định họ không hiểu hướng dẫn bằng tiếng Anh mà người lính gác nói với mình và chỉ đơn giản là bị lạc.
Tuy nhiên, giới chức Mỹ nghi ngờ về khả năng những người xâm nhập gây ra một lỗi ngô nghê như vậy và bác bỏ quan điểm rằng tiếng Anh của họ kém tới mức không hiểu mệnh lệnh rời khỏi căn cứ ban đầu.
Không rõ những người này định làm gì ở căn cứ nhưng một số quan chức Mỹ tin rằng đây là hành động nhằm kiểm tra an ninh ở căn cứ. Nếu các nhà ngoại giao Trung Quốc có thể vào căn cứ mà không bị ngăn lại thì Đại sứ quán có thể cử một sĩ quan tình báo cấp cao hơn tiếp cận khu vực này. Đó là giả thuyết mà nguồn tin của NYTimes đưa ra.
Trục xuất trong bí mật
Vụ việc xảy ra vào tháng 9 vừa qua và cả Washington, lẫn Bắc Kinh đều không đưa ra thông báo nào.
Evan S. Medeiros, giám đốc khu vực châu Á thuộc Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ dưới thời Tổng thống Obama cho rằng: Việc Mỹ hiếm khi trục xuất điệp viên Trung Quốc hoặc các nhân viên đại sứ quán làm việc dưới vỏ bọc ngoại giao là bởi "đa phần 40 năm đầu tiên, tình báo Trung Quốc không hung hăng lắm".
"Nhưng chuyện đó đã thay đổi cách đây 10 năm", Medeiros nói, "Tình báo Trung Quốc ngày càng tinh vi và hung hăng hơn, ở cả hình thức điện tử lẫn con người".
Vụ việc đã làm gia tăng lo ngại trong chính quyền Trump, rằng Trung Quốc đang tìm cách tăng cường nỗ lực do thám ở Mỹ trong khi hai nước mắc kẹt giữa cuộc đối đầu về kinh tế, cũng như địa chính trị.
Các quan chức tình báo Mỹ cho rằng Trung Quốc là mối đe dọa do thám lớn hơn bất cứ nước nào khác.
Trong những tháng gần đây, các quan chức Trung Quốc có hộ chiếu ngoại giao ngày càng táo bạo hơn khi xuất hiện mà không báo trước ở các cơ sở chính phủ và nghiên cứu của Mỹ. Trong đó, vụ xâm nhập vào căn cứ quân sự là trường hợp đáng chú ý nhất.
Ảnh minh họa: Metro.uk
Quy định mới từ Bộ Ngoại giao Mỹ
Ngày 16/10, vài tuần sau vụ xâm nhập vào căn cứ, Bộ Ngoại giao Mỹ ban hành quyết định hạn chế chặt chẽ đối với hoạt động của các nhà ngoại giao Trung Quốc, yêu cầu họ phải có thông báo trước khi gặp gỡ quan chức nhà nước hoặc địa phương, cũng như các viện nghiên cứu và giáo dục.
Vào thời điểm đó, một quan chức thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ đã tiết lộ rằng, quy định này - vốn được áp dụng đối với tất cả các cơ sở ngoại giao của Trung Quốc ở Mỹ và các vùng lãnh thổ thuộc Mỹ - là phản ứng của Washington đối với những quy định mà Trung Quốc áp dụng từ cách đấy vài năm.
Được biết, Bắc Kinh yêu cầu các quan chức ngoại giao Mỹ phải xin phép nếu muốn đi ra ngoài thành phố mà họ công tác hoặc khi tới thăm các tổ chức nhất định.
Phản ứng trước quy định mới, Đại sứ quán Trung Quốc hồi tháng 10 đã khẳng định rằng những điều khoản này "vi phạm Công ước Vienna".
Tính tới thời điểm hiện tại, Trung Quốc vẫn chưa đáp trả bằng cách trục xuất các nhà ngoại giao Mỹ hoặc sĩ quan tình báo Mỹ từ Đại sứ quán Mỹ ở Bắc Kinh. NYTimes nhận định: Đây có thể là dấu hiệu cho thấy phía Trung Quốc hiểu rằng các nhân viên của mình đã vượt quá giới hạn.
Theo một nguồn tin khác của NYTimes, các nhân viên thuộc Đại sứ quán Trung Quốc ở Washington cũng ngạc nhiên vì đồng nghiệp của mình dám làm một việc liều lĩnh như vậy.
Hành động trục xuất - mà phía Mỹ đưa ra lần đầu tiên kể từ sau khi nước này trục xuất 2 nhân viên sứ quán Trung Quốc hoạt động dưới vỏ bọc ngoại giao hồi 1987 - cho thấy chính quyền Mỹ đang tiến hành những biện pháp cứng rắn hơn nhằm chống lại hoạt động nghi là do thám từ Trung Quốc, nguồn tin quan chức Mỹ nhận định.