Khi thế chân vạc (ba thế lực Ngụy - Thục - Ngô) còn tồn tại ở thời Tam Quốc, nhà Thục Hán trong giai đoạn sau bắt đầu lâm vào tình trạng bấp bênh. Thừa tướng Gia Cát Lượng cả đời tận tụy vì giang sơn cuối cùng vẫn phải thuận theo lẽ trời, buông tay trần thế.
Sự ra đi của Khổng Minh khiến gánh nặng quốc gia đặt cả lên vai các trọng thần cốt cán trong triều đình, mà Khương Duy là một trong số đó. Nhưng những lão thần có năng lực cũng lần lượt qua đời, chỉ còn lại mình Khương Duy đảm đương thế sự.
Tuy nhiên, người cầm lái này đã phạm phải một sai lầm chí mạng, khiến "con thuyền" Thục quốc sa vào vòng xoáy diệt vong. Hậu thế nói rằng: Khương Duy là tội nhân hại nước.
Nhiều người còn khẳng định ông là sai lầm “để đời” của Gia Cát Lượng trong việc chọn người kế nghiệp. Vậy nhưng, sự thật liệu có phải như người đời vẫn nghĩ? Khương Duy có phải là nước cờ sai lầm nằm ngoài sự tính toán của Khổng Minh?
Đệ tử “chân truyền” của Ngọa Long tiên sinh
Khương Duy, tự Bá Ước, người Cam Túc. Sinh thời, bản thân ông là người tài năng, từng vô số lần xông pha trận mạc, lập nhiều chiến công.
Trên chiến trường, không thể phủ nhận Khương Duy là một tướng soái tài, nhưng ở phương diện chính trị, ông lại bộc lộ nhiều điểm yếu. Gia Cát Lượng chọn một người như vậy nối nghiệp, quả thực không phải là một quyết định sáng suốt.
Lại nói, việc Khương Duy tìm đến nương nhờ Gia Cát Lượng cũng là cơ duyên.
Năm 288, Khổng Minh phái Triệu Vân đi chiếm Cơ Cốc, mục đích để quân Ngụy hiểu lầm rằng họ muốn chiếm đất Mi, lấy đó làm kế nghi binh nhằm kiềm chế quân địch.
Quả nhiên, Tào Duệ trúng kế, phái Tào Chân dẫn quân tới đất Mi phòng thủ. Nhân cơ hội này, Gia Cát Lượng thống lĩnh quân chủ lực tiến công Kỳ Sơn.
Quân Thục sĩ khí ngất trời, chỉ chờ “tam quận” (Thiên Thủy, Nam An, Anh Định) phản Ngụy, hàng Thục.
Khương Duy là người đệ tử tài ba "trời cho" của Gia Cát Lượng. (Tranh minh họa).
Vừa vặn lúc đó, Khương Duy mới nhậm chức ở Thiên Thủy. Được tin Tam Quận phản bội, ông liền nhanh chóng đưa quân về Thượng Khê. Nhưng do Quách Hoài ngờ vực vô căn cứ, Khương Duy không được phép vào thành.
Sau đó, ông chạy tới Dực Huyền, nhưng cũng bị quan trấn thủ trong thành cự tuyệt. Đứng trước tình thế này, Khương Duy đành tìm đến nương nhờ Gia Cát Lượng.
Việc thu nạp Khương Duy khiến Khổng Minh vô cùng cao hứng. Trong lá thư gửi cho Tưởng Uyển, ông từng hết lời khen ngợi:
“Khương Duy thông minh, hiểu thời thế, suy nghĩ cẩn trọng, đám người của Mã Lương không ai bì được. Hắn đối với việc quân rất nhạy bén, có can đảm, lại mưu lược, đồng thời nặng lòng với hoàng thất nhà Hán. Tận lực bồi dưỡng, ắt có thể thành tài.”
Vài năm sau, Khương Duy được đích thân Gia Cát Lượng phong làm Phụng Nghĩa tướng quân. Nhờ tư chất thông minh, lại được Khổng Minh hết lòng chỉ dạy, chẳng bao lâu sau, ông đã làm tới chức Chinh Tây Đại tướng quân.
Nước cờ sai lầm của Khổng Minh hay do sự an bài của Thiên mệnh?
Khi Thục quân rời khỏi Ngũ Trượng, Gia Cát Lượng cũng lâm bệnh nặng. Lúc này, ông bắt đầu an bài những người nối nghiệp để phò tá Thục quốc: Chính sự do Tương Uyển, Phí Y, Đổng Doãn phụ trách. Việc quân toàn bộ giao lại cho Khương Duy.
Từ trước tới nay, Khương Duy luôn nung nấu ý định Bắc Phạt. Sau khi việc chuyển giao chính sự hoàn tất, ba vị đại thần càng ra sức khuyên ngăn, ông mới nén lại tham vọng này.
Tuy nhiên, ba vị đại thần cũng lần lượt qua đời, Khương Duy danh chính ngôn thuận trở thành vị trọng thần nắm giữ quyền lực cao nhất trong triều định Thục quốc.
Trải qua nhiều năm tôi luyện, kinh nghiệm trận mạc của Khương Duy vô cùng dày dặn. Nhưng một tướng giỏi trên chiến trường như ông chưa chắc đã trở thành một nhà chính trị tài ba.
Sau khi những vị trọng thần được Gia Cát Lượng ủy thác việc chính sự qua đời, toàn bộ quyền lực kèm theo áp lực đặt cả lên vai Khương Duy. Là nhân vật trọng yếu, là trụ cột quốc gia, việc chiến sự có thể không cần, nhưng đấu tranh chính trị lại không thể bỏ qua.
Tuy nhiên, đối thủ trên phương diện này của ông lại là Quách Hoài lão làng từ nước Ngụy. Đứng trước những toan tính và mưu mô của một kẻ địch “nặng ký” như vậy, Khương Duy và Thục quốc vẫn luôn bị dồn vào thế hạ phong.
Tuy nhiên, việc khuyết thiếu ý nghĩ đấu tranh chính trị chưa là nguyên nhân chủ yếu khiến Thục quốc diệt vòng. Sai lầm chí mạng của Khương Duy nằm ở chỗ quá cố chấp đối với việc Bắc phạt.
Khi Phí Y còn sống, vị đại thần này đã không ít lần khuyên ngăn Khương Duy bỏ đi ý định này. Phí Y từng nhận định:
“Chúng ta cộng lại đều không bằng Thừa tướng (chỉ Gia Cát Lượng). Mà Thừa tướng từng 6 lần Bắc phạt (sử cũ gọi đây là kế hoạch “lục xuất Kỳ Sơn”) đều thất bại. Vậy chúng ta liệu có cơ hội thành công?”
Ngay cả đại tướng Liêu Hóa cũng từng tận lực cảnh báo Khương Duy rằng cuộc chiến tranh này sẽ hao binh tổn tướng, hao tài tốn của.
Cả hai vị đại thần trên đều có ý kiến giống nhau, muốn vị tướng quân họ Khương dốc lòng chăm lo, bảo vệ đất nước. Nhưng Khương Duy cố chấp lại hoàn cố chấp, vẫn luôn nung nấu ý định này.
Mặc dù sở hữu tài năng quân sự hiếm có, nhưng thái độ cố chấp và thiếu tầm nhìn chính trị của Khương Duy đã đẩy Thục quốc tới họa diệt vong. (Tranh minh họa).
Sau đó, quả nhiên Thục quốc đem quân Bắc Phạt tới 9 lần. Mặc dù cũng có vài lần thắng lợi, xong mục tiêu cuối cùng vẫn không đạt được, cũng không thể bù đắp cho của cải, nhân lực đã mất.
Chưa dừng lại ở đó, Khương Duy còn hạ lệnh bãi bỏ truyền thống phòng thủ quân doanh, đem binh lực tập trung về hai nơi là Hán Thọ và Nhạc Thành, hoàn toàn lơi lỏng đối với vùng chiến lược Hán Trung.
Nắm được sơ hở trong quyết định trên, quân Ngụy thừa cơ tiến đánh Hán Trung. Tới nước này, Thục Quốc diệt vong nhanh chóng, cục diện “chân vạc” cũng đi vào dĩ vãng.
Chứng kiến nước nhà lâm vào thảm cảnh, có lẽ Khương Duy cũng từng hối hận, từng áy náy. Sau đó, ông bất chấp chuyện vinh – nhục mà đầu hàng Ngụy quốc để giữ lại mạng sống.
Suốt quãng đời còn lại của mình, Khương Duy bôn tẩu khắp nơi, không ngừng tìm kiếm biện pháp phục hưng Thục quốc. Nhưng xưa nay nào có tiền lệ vương triều suy vong lại có thể phục hưng? Nếu có, ắt cũng chỉ tồn tại trong cảnh “thoi thóp” mà thôi.
Suy cho cùng, sai lầm trong việc dùng người này không thể trách Khổng Minh. Bản thân ông thấy Khương Duy là người có tài nên mới cất nhắc giao cho quyền lớn.
Nếu trách, chỉ nên trách lịch sử vận động không theo quy luật. Tài trí như Khổng Minh cũng không ngờ rằng quyền hành của Thục quốc lại trao cả vào tay Khương Duy.
Thậm chí, ngay cả khi lường trước được chuyện ấy, liệu ông có còn lựa chọn nào khác trong cảnh vương triều thiếu thốn nhân tài như vậy?
Kỳ thực, vị Ngọa Long tiên sinh này đã sớm dự liệu được kết cục: Bất luận giang sơn nước Thục giao vào tay ai, diệt vong cũng là điều khó có thể tránh khỏi.
