Nhân vật bí ẩn đầy quyền lực
Doanh nhân bí mật được gọi với biệt danh "Đầu bếp" của Tổng thống Vladimir Putin là nhận vật vô cùng danh tiếng. Người ta cho rằng nhân vật này góp công lớn trong việc thể hiện vai trò và ảnh hưởng của Nga trong cuộc xung đột Ukraine, Nội chiến Syria, can thiệp bầu cử Tổng thống Mỹ và bây giờ là lan tỏa ảnh hưởng của Nga ở khắp châu Phi.
Yevgeny Prigozhin, chủ một nhà hàng ở St. Petersburg – quê hương của Tổng thống Putin, nổi lên như một nhân vật quan trọng trong nỗ lực thúc đẩy quyền lực địa chính trị của nước Nga. Không nắm trong tay những sức mạnh to lớn về tài chính như Mỹ, EU hay Trung Quốc, Nga chọn cách bảo vệ những kẻ mạnh trong các khu vực kém ổn định nhằm củng cố vị thế và có nguồn thu từ vũ khí.
Prigozhin và đội quân lính đánh thuê của ông ta đang mang đến cho Nga rất nhiều ảnh hưởng. Các hợp đồng chính trị được Prigozhin đưa ra nhằm đổi lấy dịch vụ an ninh, huấn luyện chiến đấu hay vũ khí. Đổi lại, Prigozhin muốn quyền khai thác tài nguyên và những cơ hội khác. Theo các nguồn thạo tin, 10 nước châu phi đang chịu nhiều ảnh hưởng của Prigozhin là Cộng hòa Dân chủ Congo, Sudan, Libya, Madagascar, Angola, Guinea, Guinea-Bissau, Mozambique, Zimbabwe và Cộng hòa Trung Phi.
Ảnh hưởng của Nga ở châu Phi.
Thành tích của Prigozhin có sẽ sẽ được công nhận thông qua Hội nghị Nga – châu Phi với hơn 50 nhà lãnh đạo tham gia vào năm 2019. Đây là lần đầu tiên Nga tổ chức hội nghị này. Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov từng nhấn mạnh đây sẽ là sự kiện củng cố "sự hiện diện tích cực của Nga trong khu vực".
Peter Pham, một học giả chuyên nghiên cứu châu Phi, cho rằng: "Người Nga muốn gây ảnh hưởng với các chính phủ. Họ muốn tiếp cận về kinh tế và linh hoạt hơn nhiều. Đó chính là lợi thế của họ. Chẳng tốn bao nhiêu tiền khi gửi vài trăm người tới bảo vệ một vị tổng thống".
Ông Prigozhin, 57 tuổi, từ chối trả lời câu hỏi của truyền thông. Các quan chức ở những quốc gia mà ông Prigozhin được cho là đang nỗ lực gây ảnh hưởng cũng từ chối bình luận.
Ông Prigozhin và công ty Concord của mình nằm trong số 3 doanh nghiệp và 13 người bị Công tố viên đặc biệt Robert Mueller truy tố hồi tháng 2 vì cáo buộc can thiệp bầu cử Tổng thống Mỹ. Một thẩm phán Mỹ đã không chấp thuận đưa thêm các công ty khác của Prigozhin vào danh sách truy tố.
Vị thế đặc biệt của châu Phi
Châu Phi là một trong những mục tiêu lớn của Tổng thống Putin trong việc đưa Nga trở lại vị thế siêu cường.
Sau khi Liên bang Xô viết sụp đổ năm 1991, vị thế của Nga ở châu Phi giảm đáng kể. Hiện nay, khu vực này tiếp tục trở thành trọng tâm trong những nỗ lực của Điện Kremlin trong việc tái khẳng định quyền lực địa chính trị và mở ra thị trường mới cho những công ty Nga vốn đang bị hạn chế bởi các lệnh trừng phạt phương Tây.
Tuy nhiên, Nga cũng gặp những trở ngại, đặc biệt là tại Nam Phi. Tổng thống Cyril Ramaphosa đã ra lệnh đình chỉ dự án điện hạt nhân trị giá nhiều triệu USD mà người tiền nhiệm đã ký với Nga.
Tuy nhiên, điều đó không ngăn được Nga rót tiền đầu tư cho châu Phi. Năm ngoái, số nợ mà các nước lục địa đen vay của Nga là 20 tỷ USD.
Gần đây, Ai Cập đã giành được khoản vay 25 tỷ USD của Nga để xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của mình. Nga cũng đang đàm phán với Eritrea để thành lập trung tâm vận tải đầu tiên trên Biển Đỏ, nằm cách không xa căn cứ quân sự vĩnh viễn duy nhất của Mỹ ở châu Phi và cơ sở quân sự đầu tiên của Trung Quốc ở nước ngoài đều nằm tại Djibouti.
Hồi tháng 3, Bộ trưởng Ngoại giao Nga Lavrov đã có chuyến thăm 5 nước châu Phi, trong đó có điểm dừng chân tại Zimbabwe, nơi các công ty Nga tham gia vào việc đầu tư khai thác một mỏ Bạch Kim trị giá 3 tỷ USD. Đây là khoản đầu tư lớn nhất từ nước ngoài vào Zimbabwe và Prigozhin đứng không xa sau đó.
Các chuyên gia tư vấn chính trị của Prigozhin được cho là giúp Emmerson Mnangagwa giành chiến thắng trước Tổng thống Robert Mugabe, người từng hơn 40 thập kỷ cai quả Zimbabwe. Các đối thủ chính trị cáo buộc Mnangagwa dựa vào người Nga nhưng đảng của ông phủ nhận mọi cáo buộc.
Bên cạnh đó, Nga cũng đang tiến hành các hoạt động quân sự ở Trung tâm lục địa đen khi Liên Hợp Quốc giao cho Moscow trách nhiệm đảm bảo an ninh ở Cộng hòa Trung Phi. Việc Pháp rút quân sau 3 năm làm nhiệm vụ gìn giữ hòa bình khiến chính phủ Cộng hòa Trung Phi, quốc gia chìm trong các xung đột, phải kêu gọi sự giúp đỡ. Người Nga đã đáp lại tiếng gọi đó.
Prigozhin cũng đang mở rộng phạm vi ảnh hưởng của mình qua biên giới Cộng hòa Dân chủ Congo, quốc gia lớn thứ 2 ở châu Phi sau Algeria và cũng là một trong những vùng đất giàu tài nguyên nhất thế giới. Quốc gia này cũng sắp bầu cử lần đầu kể từ năm 2001. Hiện tại, chính phủ của ông Joseph Kabila đang nỗ lực thúc đẩy các mối quan hệ với Nga, đặc biệt là về vũ khí.
Ảnh hưởng của Prigozhin còn lan rộng ở nhiều quốc gia châu Phi khác. Tuy nhiên, ông Irina Abramova, người đứng đầu Viện Nghiên cứu châu Phi tại Moscow, cho rằng: "Giống bất cứ doanh nhân bình thường nào, Prigozhin đang tìm kiếm những nơi sinh lời nhất để đầu tư. Ông ấy cho rằng tại sao mình lại không nên đến châu Phi và nên cảm thấy hãnh diện vì điều đó nếu người châu Phi được hưởng lợi".