Chuyện gì sẽ xảy ra khi máy bay hạ cánh khẩn cấp? Lúc này, máy bay có thể nghiêng, hoặc hạ độ cao đột ngột, một số hành khách có thể ngửi thấy mùi khói, cơ trưởng thông báo qua hệ thống phát sóng rằng máy bay đang hạ cánh khẩn cấp... Trong trường hợp này, khả năng tử vong của những hành khách và phi hành đoàn là bao nhiêu?
Chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo? Phi công có những lựa chọn nào và họ phải tuân theo những quy trình vận hành nào khi hạ cánh khẩn cấp? Điều kiện nào đã thúc đẩy phi công thực hiện cuộc gọi và phải hạ cánh khẩn cấp? Jack Netskar, chủ tịch kiêm cơ trưởng của Hiệp hội Phi công Hàng không Quốc tế, cho biết có nhiều tình huống máy bay có thể phải hạ cánh khẩn cấp.
Ông chỉ ra rằng những vấn đề nghiêm trọng này bao gồm: mất kiểm soát hoạt động của máy bay, thiếu nhiên liệu, không hạ cánh thành công tại điểm đến đã định, hỏng hóc kỹ thuật hoặc thành viên trong phi hành đoàn bị thương tích nghiêm trọng... Mặc dù không có định nghĩa chặt chẽ cho việc hạ cánh khẩn cấp, nhưng chúng được chia ra thành ba loại khác nhau.
Hạ cánh khẩn cấp là việc máy bay buộc phải hạ cánh do sự cố liên quan tới hoạt động máy bay hoặc các trường hợp khẩn cấp đòi hỏi phải dừng lại trong thời gian ngắn nhất.
Loại thứ nhất là hạ cánh cưỡng bức - hạ cánh ngay trong hoặc ngoài sân bay do không thể tiếp tục chuyến bay, ví dụ điển hình là máy bay buộc phải hạ cánh do hỏng động cơ; Thứ hai là hạ cánh đề phòng, là hạ cánh có kế hoạch. Có thể bay xa hơn trong và ngoài sân bay, nhưng không nên thực hiện thao tác này. Các điều kiện của hạ cánh đề phòng bao gồm: thời tiết xấu, mất nhiên liệu, thiếu nhiên liệu, hỏng động cơ ẩn, dính líu tới khủng bố, tội phạm…; Thứ ba là kiểu hạ cánh khẩn cấp ít phổ biến nhất. Đây thường là "hạ cánh cưỡng bức hoặc phòng ngừa trên mặt nước".
So với hạ cánh khẩn cấp trên mặt đất, hạ cánh trên mặt nước loại trừ được khả năng ma sát lớn gây ra cháy nổ các bộ phận. Ngược lại, mối nguy hiểm thực sự nằm ở cách xử trí sau khi hạ cánh bởi một chiếc máy bay trên mặt nước thì gần như sớm muộn gì cũng sẽ chìm.
Một trong những ví dụ nổi tiếng nhất của loại hạ cánh khẩn cấp thứ 3 là vụ hạ cánh cưỡng bức trên sông Hudson ở New York, Hoa Kỳ vào năm 2009. Khi đó Chuyến bay 1549 của US Airways đã va phải một đàn ngỗng bay và buộc phải hạ cánh trên bề mặt sông Hudson. Trong số 155 hành khách trên khoang, 100 người bị thương, 5 người nguy kịch nhưng không ai thiệt mạng, một phần lớn nhờ sự suy nghĩ nhanh nhạy của Cơ trưởng Sully Sullenberger và phi hành đoàn. Sự kiện này đã được chuyển thể thành phim Cơ trưởng Sully năm 2016, với sự tham gia của nam diễn viên nổi tiếng Tom Hanks trong vai cơ trưởng cùng tên.
Theo Hiệp hội Chủ sở hữu Máy bay và Phi công (AOPA), tỷ lệ tử vong của ba loại hạ cánh khẩn cấp này rất khác nhau, tương ứng khoảng 10% và 20%.
Netescal cho biết, để chuẩn bị và cuối cùng thực hiện hạ cánh khẩn cấp, phi công phải trải qua một loạt các bước, bao gồm: chuẩn bị cabin cho việc hạ cánh, yêu cầu dịch vụ khẩn cấp, xem xét tất cả các quy trình sơ tán và xây dựng kế hoạch hành động.
Ví dụ, phi công có thể chọn đổ một số nhiên liệu trên máy bay, do đó làm giảm trọng lượng của máy bay.
Dữ liệu liên quan cho thấy một chiếc máy bay Boeing 747 trung bình cần tiêu thụ khoảng 4 lít nhiên liệu mỗi giây và khoảng 150.000 lít nhiên liệu cho một chuyến bay kéo dài 10 giờ. Theo chuyên gia hàng không Mark Goertzen, 150.000 lít nhiên liệu là nặng gần 108.800 kg, khi máy bay hạng nặng cất cánh, hầu hết trong số đó đều có tỷ lệ không hạ cánh an toàn cao, vì vậy trong trường hợp hạ cánh khẩn cấp, đôi khi phi công phải xả bớt một phần nhiên liệu.
Ví dụ, một trong những lý do khiến chuyến bay 1549 của American Airlines có thể nổi thành công trên sông Hudson là do thùng nhiên liệu của máy bay không đầy, khiến máy bay có nhiều lực nổi trên mặt nước.
Trên thực tế, các tình huống khẩn cấp diễn ra rất khác nhau, từ đó hình thành nhiều phương pháp hạ cánh khẩn cấp khác nhau. Một trong những trường hợp phổ biến nhất là hạ cánh bằng bụng máy bay (belly-landing), xảy ra khi bộ phận hạ cánh gặp trục trặc. Tuy nhiên, hạ cánh bằng bụng gây ra nhiều thiệt hại cho máy bay nhất bởi khi sử dụng phương pháp này, máy bay dễ bị lật qua lật lại, bắt lửa do ma sát dẫn tới cháy nổ sau khi tiếp đất.
Tất nhiên, phi hành đoàn cũng có vai trò lớn trong quá trình hạ cánh khẩn cấp. Theo hướng dẫn an toàn của Airbus, trách nhiệm chính của phi hành đoàn là thông báo rõ ràng tình hình cho hành khách và cuối cùng đưa mọi người xuống máy bay an toàn, bao gồm: máy bay chở khách hạ cánh, họ nên và xuống máy bay ở đâu và bằng cách nào, hành khách và trẻ em nên chuẩn bị như thế nào, và những vật dụng sơ cứu nào họ nên mang theo.
Trong một số trường hợp, phi hành đoàn chỉ có thể triển khai các đường trượt để đảm bảo hành khách không quay lại máy bay để lấy lại hành lý và gặp phải nguy hiểm. Trong một lần máy bay hạ cánh khẩn cấp vào năm 2008, một hành khách đã trèo trở lại cầu trượt khẩn cấp để lấy một số vật dụng cá nhân của mình, theo Airbus.
Điều đáng nhấn mạnh là chi phí hạ cánh khẩn cấp rất cao. Theo Emirates, chi phí "chuyển hướng chuyến bay" là từ 50.000 đến hơn 600.000 đô la Mỹ. Chi phí hạ cánh khẩn cấp thực tế phụ thuộc vào lý do cốt lõi và vị trí của máy bay. Và một số yếu tố, chẳng hạn như: chi phí hạ cánh và xử lý mặt đất, chi phí điều hướng hàng không, chi phí đặt lại hành khách và chi phí chăm sóc phi hành đoàn và hành khách.