Không trông chờ vào Nga
Liên tục được truyền thông phương Tây miêu tả là đồng minh của Moscow, Serbia được cho là đang xích lại gần Trung Quốc hơn là Nga. Điều này đã khiến giới quan sát bất ngờ và đặt ra nhiều câu hỏi thắc mắc.
Ngày 10/4, Trung Quốc đã chuyển giao hệ thống tên lửa đất đối không HQ-22 cho quân đội Serbia. FK-3, phiên bản xuất khẩu của HQ-22, đã được so sánh với hệ thống tên lửa đất đối không S-300 của Nga và Patriot của Mỹ
Belgrade ban đầu có kế hoạch mua các hệ thống tên lửa phòng không của Nga, nhưng vào năm 2019, Tổng thống Aleksandar Vucic nói rằng, với tư cách là một quốc gia nhỏ bé bao quanh bởi NATO, nước này "sẽ không bao giờ để xảy ra tình trạng sai lầm như trong những năm 1990".
Theo Asia Times, trong suốt những năm 1990, Serbia đã từng đối đầu với NATO và các đồng minh trong khu vực. Cho đến hiện tại, nhiều thập kỷ sau cuộc xung đột đó, khả năng điều động chiến lược của quốc gia vùng Balkan vẫn còn khá hạn chế.
Phụ thuộc rất nhiều vào phương Tây ở nhiều khía cạnh khác nhau và có quan hệ kinh tế chặt chẽ với Liên minh châu Âu, Belgrade không có đủ khả năng để tiếp tục cân bằng giữa Nga và phương Tây.
Đó là lý do tại sao Serbia - được cho là chịu áp lực từ các cường quốc phương Tây - gần đây đã bỏ phiếu ủng hộ việc trục xuất Nga khỏi Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc.
Có vẻ như thấu hiểu cho tình thế của Serbia, phản ứng của Điện Kremlin trước động thái này cũng không quá cứng rắn.
"Tất cả các quốc gia đều đang chịu áp lực để theo đuổi chính sách cân bằng. Chúng tôi hiểu điều đó", người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói.
Với tuyên bố trên, Serbia dường như sẽ không phải gánh chịu bất kỳ hậu quả nào cho quyết định sát cánh với phương Tây chống lại Nga.
Hiện tại, Belgrade sẽ không vội vàng tham gia các lệnh trừng phạt chống Nga, nhưng trong tương lai gần, quốc gia Balkan có thể tạo khoảng cách xa hơn với Moscow.
Tuy nhiên, điều đó không nhất thiết đồng nghĩa với việc Serbia sẽ xích lại gần phương Tây hơn - ít nhất là không phải ở giai đoạn đầu của căng thẳng hiện tại, tờ Asia Times nhận định.
Việc mua sắm các hệ thống phòng không của Trung Quốc, cũng như mua các máy bay không người lái của nước này vào năm 2020, cho thấy Belgrade có mục tiêu thắt chặt thêm mối quan hệ với Bắc Kinh. Serbia hiện sẽ là nhà khai thác tên lửa Trung Quốc đầu tiên ở châu Âu.
Bỏ qua Nga, liệu Mỹ sẽ phản ứng thế nào trước sự hợp tác quân sự của Belgrade với Trung Quốc?
Mỹ phản ứng gì?
Việc các máy bay Trung Quốc chở vũ khí đến Serbia được phép đi qua không phận của các nước thành viên NATO là Thổ Nhĩ Kỳ và Bulgaria cho thấy quyết định mua FK-3 của Belgrade ít nhất đã được Washington chấp thuận ngầm.
Vào năm 2020, sau khi Trung Quốc và Serbia thu xếp bàn giao FK-3, Đại sứ quán Mỹ tại Belgrade chỉ nhấn mạnh rằng "mua thiết bị quân sự là quyết định có chủ quyền của mỗi quốc gia nhưng các chính phủ cần lưu ý về ngắn hạn và dài hạn - rủi ro và tổn thất với các công ty Trung Quốc".
Trái lại, vào năm 2019, Washington đã cảnh báo Serbia khi có ý định mua các hệ thống phòng không của Nga. "Chúng tôi hy vọng các đối tác Serbia sẽ thận trọng đối với bất kỳ giao dịch nào như vậy", Matthew Palmer, đặc phái viên Mỹ tại các nước Balkan cho biết.
Serbia đã hiểu thông điệp. Do đó, Belgrade đã mua các hệ thống phòng không của Trung Quốc chứ không phải của Nga, và hiện đang tìm cách mua máy bay không người lái Bayraktar do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất, cũng như máy bay chiến đấu đa năng Rafale từ Pháp.
Serbia, quốc gia tuyên bố trung lập về quân sự vào năm 2007, đang cố gắng tăng cường năng lực quân sự của mình vì không giống như các nước láng giềng NATO, nước này không thể dựa vào sự hỗ trợ đối tác từ liên minh do Mỹ dẫn đầu.
Tuy nhiên, Lực lượng Vũ trang Serbia vẫn liên kết chặt chẽ với Mỹ, khi các báo cáo chỉ ra rằng Mỹ là nhà tài trợ quân sự lớn nhất cho nước này.
Quan trọng hơn, quân đội Serbia đã tiến hành nhiều cuộc tập trận với các thành viên NATO hơn là với quân đội Nga, bất chấp lập trường trung lập.
Nhưng lạ một điều, truyền thông phương Tây tiếp tục miêu tả quốc gia Balkan như một "đồng minh của Nga", tuyên bố Belgrade được trang bị vũ khí bởi Moscow và Bắc Kinh, có thể phát động một cuộc chiến mới chống lại Kosovo - lãnh thổ đã đơn phương tuyên bố độc lập khỏi Serbia vào năm 2008 và được hầu hết các nước phương Tây công nhận.
Thế nhưng, một động thái chống lại Kosovo là vô cùng khó xảy ra, đặc biệt là trong bối cảnh Kosovo có một căn cứ lớn của Mỹ và khoảng 3.600 quân NATO ở đó.
Về phần mình, Trung Quốc đặt mục tiêu tăng cường sự hiện diện tại quốc gia Balkan, nơi nước này tham gia sâu vào xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng. Đồng thời, Bắc Kinh dường như muốn tăng cường ảnh hưởng chính trị của mình ở Serbia.
Sau khi chuyển giao vũ khí cho quốc gia Đông Nam Âu, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị nhấn mạnh Bắc Kinh "hỗ trợ Serbia trong việc bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và phẩm giá quốc gia".
Trong 14 năm qua, chính Nga đã ủng hộ Serbia bằng cách ngăn cản Kosovo gia nhập LHQ. Vẫn còn phải xem liệu Serbia – trong lúc Moscow đang bận tâm đến cuộc chiến ở Ukraine - có bắt đầu chủ động hơn với quân bài Trung Quốc của mình trong nỗ lực duy trì chính sách đối ngoại đa hướng hay không.