Ngày 8/1, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có bài phát biểu chính thức về các diễn biến xung quanh tình trạng leo thang căng thẳng giữa Mỹ - Iran liên quan tới vụ Washington giết hại tư lệnh cấp cao Iran Qassem Soleimani và cuộc không kích đáp trả của Tehran.
Bài phát biểu được đưa ra sau khi Washington dành thời gian đánh giá thiệt hại tại hiện trường tấn công. Dưới đây là 5 điểm chính:
1. Mỹ không có thương vong trong vụ Iran không kích
2. Mỹ sẽ sớm áp đặt cấm vận kinh tế lên chính quyền Iran
3. Mỹ coi tướng Qassem Soleimani là "trùm khủng bố hàng đầu thế giới"
4. Mỹ kêu gọi các nước từ bỏ JCPOA, cùng tìm ra thỏa thuận mới
5. Mỹ phản đối tham vọng hạt nhân của Iran
Nhận định từ bài phát biểu này, nhà báo Anh Nick Paton Walsh cho rằng: "Tình trạng leo thang quân sự có vẻ đã qua".
Theo Walsh, ông chỉ có một phản ứng thực tế là bổ sung cấm vận. Tổng thống Mỹ tuyên bố chính quyền của ông sẽ áp cấm vận bổ sung nhằm vào bộ máy lãnh đạo của Iran nhưng hiện tại vẫn chưa rõ những biện pháp cấm vận ấy là gì và sau nhiều năm trừng phạt chồng chất thì liệu biện pháp nào mới có thể thực sự gây áp lực với Tehran.
Sau khi mỏ dầu của Ả Rập Saudi bị tấn công, những biện pháp cấm vận tương tự cũng được cam kết đưa ra và thậm chí ngay từ khi đó các chuyên gia đã không đánh giá được liệu Mỹ còn có thể gây ảnh hưởng nào tới một nền kinh tế vốn đã bị bao vây tới mức ấy.
Ông Trump đề nghị châu Âu từ bỏ JCPOA ủng hộ chiến dịch gây áp lực tối đa của mình và kêu gọi NATO can dự sâu hơn vào hòa bình Trung Đông.
Về vấn đề này, nhà báo Luke McGee của CNN cho rằng lời đề nghị của ông Trump đưa các đồng minh châu Âu vào thế khó. JCPOA vốn là 1 thắng lợi của EU, vừa giúp hạ nhiệt Mỹ-Iran ở thời điểm ký kết, vừa là công cụ để EU duy trì sự cân bằng giữa Washington và Bắc Kinh.
Ông Trump dành nhiều thời lượng trong bài nói của mình để ca ngợi quân đội và vũ khí Mỹ. Tổng thống Mỹ khẳng định, sự chuẩn bị của quân đội và hệ thống cảnh báo sớm đã cứu mạng người Mỹ.
"Chúng tôi vẫn tiếp tục đánh giá các phương án", ông Trump nói trong bài phát biểu. Tuy nhiên, một phản ứng quân sự tức thời sẽ không nằm trong số này - Walsh nhận định.
"Thở phào" sau bài phát biểu của ông Trump
Việc ông Trump chỉ đe dọa cấm vận, chứ không đưa ra dấu hiệu cho thấy Mỹ sẽ phản ứng quân sự được xem là tín hiệu tích cực. Giá dầu ngay lập tức giảm mạnh, khác với xu thế tăng cao do lo ngại xung đột trước đó.
Theo CNN, Liên Hợp Quốc đã "thở phào" sau bài phát biểu của ông Trump. Phát ngôn viên Liên Hợp Quốc Stephanie Dujarric cho hay, Liên Hợp Quốc hoan nghênh bất cứ chỉ dấu nào cho thấy các lãnh đạo đang "lùi bước khỏi tình trạng đối đầu" và tìm cách tránh leo thang căng thẳng.
"Nhiệm vụ của chúng tôi là nỗ lực tránh một cuộc chiến ở vùng Vịnh mà thế giới không đủ sức chống đỡ", Dujarric nhấn mạnh trong thông cáo.
Đánh giá về phát ngôn của ông Trump, Thượng nghị sĩ Cộng hòa Lindsey Graham, một nhân vật thân cận với Tổng thống Mỹ cho rằng: "Bài phát biểu được cân nhắc kỹ và cứng rắn".
Chính trị gia Đảng Cộng hòa Jim Inhofe thì kỳ vọng chính quyền Iran đã học được bài học và hoan nghênh hành động hạ nhiệt căng thẳng của ông Trump.
Phản ứng của các nghị sĩ Đảng Dân chủ có phần thận trọng hơn. Mặc dù khả năng xung đột quân sự với Iran có vẻ đã được giảm bớt, Thượng nghị sĩ Tim Kaine vẫn khẳng định mình sẽ tiếp tục thúc đẩy việc giới hạn quyền lực của Tổng thống Trump về vấn đề Iran.