Đây là lần thứ ba liên tiếp, ông Erdogan đắc cử Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, sau một cuộc chạy đua đầy khó khăn và căng thẳng với đối thủ Kilicdaroglu trong hai vòng bầu cử Tổng thống, lần đầu ngày 14/5/2023 và lần thứ hai ngày 28/5/2023.
Theo Uỷ ban bầu cử tối cao Thổ Nhĩ Kỳ, hơn 84,57% cử tri đã tham gia bỏ phiếu, trong vòng hai, ông Erdogan đã giành được 52,16% số phiếu, so với 47,84% của đối thủ Kilicdaroglu và liên minh “Quần chúng” của ông giành được đa số 323/600 ghế tại Quốc hội trong cuộc bầu cử ngày 14/5/2023.
Chiến thắng này cho phép ông Erdogan tiếp tục nhiệm kỳ Tổng thống thứ ba liên tiếp và thời gian cầm quyền của ông lên tới 25 năm kể từ 2003.
Chính sách của Tổng thống Erdogan trong nhiệm kỳ mới
Nội dung bài phát biểu của Tổng thống Erdogan sau tuyên bố thắng cử cho thấy các chính sách đầy tham vọng trong nhiệm thứ ba của ông nhằm khôi phục lại sức mạnh của đế chế Ottoman, xây dựng Thổ Nhĩ Kỳ thành một quốc gia hùng mạnh và thịnh vượng trong một trăm năm tới.
Trong diễn văn ông đã nhắc lại tầm nhìn "Thế kỷ Thổ Nhĩ Kỳ" mà ông đã đưa ra nhân kỷ niệm 99 năm thành lập Thổ Nhĩ Kỳ năm 2022.
Chính sách đối nội: Đảm bảo an ninh cho đất nước được đặt lên hàng đầu. Trong phát biểu của mình, Tổng thống Erdogan nhiều lần nhấn mạnh các mối đe dọa về an ninh và sự cần thiết phải bảo vệ biên giới phía Nam của Thổ Nhĩ Kỳ khỏi mối đe dọa khủng bố.
Thời gian tới, chính quyền của Tổng thống Erdogan sẽ gia tăng các biện pháp nhằm vào người Kurd kể cả bên trong cũng như trên biên giới Thổ Nhĩ Kỳ với Syria và Iraq để loại bỏ các nhóm khủng bố.
Về kinh tế, ông Erdogan nhấn mạnh sẽ tiếp tục mô hình hiện tại để cải thiện tình hình kinh tế và đời sống của đất nước, giải quyết các cuộc khủng hoảng do tỷ lệ lãi suất, lạm phát cũng như thất nghiệp tăng cao.
Tổng thống Racep Tayyip Erdogan tái đắc cử. Ảnh: AP
Ông Erdogan nói, sẽ có các biện pháp để giảm lãi suất xuống 4,9%, lạm phát xuống 6% và trong thời gian tới Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không vay Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) như phe đối lập kêu gọi suốt 10 năm qua.
Người tị nạn Syria là một trong các vấn đề chủ yếu được coi là một quân bài chính trị được liên minh đối lập do Kilicdaroglu đứng đầu sử dụng nhiều nhất để giành phiếu, đánh bại ông Erdogan sẽ được giải quyết từng bước.
Trong bài phát biểu sau khi đắc cử, Tổng thống Erdogan tuyên bố bước đầu sẽ đưa khoảng 600.000 người tị nạn Syria trở về các khu vực an toàn được xây dựng ở miền bắc Syria với sự tài trợ của Qatar.
Chính sách đối ngoại: Trong bài phát biểu của mình, ông Erdogan không trực tiếp đề cập cụ thể đến định hướng chính sách đối ngoại của mình trong giai đoạn tới.
Sẽ không có thay đổi lớn trong chính sách đối ngoại của Thổ Nhĩ Kỳ, hướng Tây hay hướng Đông, nhưng các nhà phân tích chính trị cho rằng trong nhiệm kỳ mới, chính sách đối ngoại của Tổng thống Erdogan sẽ đa dạng hóa quan hệ với tất cả các nước nhằm phục vụ lợi ích quốc gia của Thổ Nhĩ Kỳ.
Hiện nay, kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ đang gặp nhiều khó khăn, đặc biệt do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu và hậu quả của thảm họa động đất, Ankara sẽ đa dạng hoá, đa phương hóa các mối quan hệ quốc tế.
Theo hướng này, Thổ Nhĩ Kỳ trong nhiệm kỳ thứ ba của Tổng thống R. Erdogan sẽ phải quan hệ với cả phương Tây mặc dù có nhiều bất đồng và tiếp tục hợp tác với các nước phương Đông, đặc biệt là Nga và Trung Quốc.
Thổ Nhĩ Kỳ đã bày tỏ quan tâm tới việc gia nhập nhóm nền kinh tế mới nổi (BRICS) và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) có Nga và Trung Quốc tham gia sáng lập. Ankara cũng sẽ tăng cường quan hệ hợp tác với các nước Ả Rập, trước hết là các nước vùng Vịnh, châu Phi và Trung Nam Á.
Tổng thống Erdogan sẽ tiếp tục phát triển quan hệ hợp tác với Nga, đặc biệt trong bối cảnh các dự án năng lượng, khí đốt và các khoản đầu tư kinh tế gắn kết hai nước với nhau trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng năng lượng và lương thực toàn cầu.
Đây sẽ là một thách thức mới đối với phương Tây, đặc biệt là do Thổ Nhĩ Kỳ đóng vai trò trung gian hòa giải chính trong cuộc xung đột Nga-Ukraine và là người chơi chính trong nhiều vấn đề khu vực bất đồng với các nước phương Tây như cuộc khủng hoảng Syria, Libya, Hy Lạp....
Quan hệ với Nga tiếp tục được củng cố và phát triển
Ngày 29/5/2023, Tổng thống Nga Vladimir Putin là người đầu tiên đã điện đàm với Tổng thống Erdogan, chúc mừng ông tái đắc cử nhiệm kỳ mới và trao đổi ý kiến về các vấn đề hợp tác song phương và khu vực.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ khẳng định, quan hệ với Nga tiếp tục được củng cố và phát triển. Ảnh: cumhuriyet
Trong bài phát biểu mừng chiến thắng trước hàng trăm nghìn người ủng hộ, điện mừng của Tổng thống Putin đã được ông Erdogan nhắc tới hết sức sâu đậm và cam kết sẽ tăng cường hợp tác kinh tế với Nga.
Ông nói: "Trong điện chúc mừng tôi, ông Putin đã nhắc lại đề xuất xây dựng một 'Trung tâm khí đốt' ở Thrace và chúng tôi sẽ thực hiện dự án này với Nga. Hoạt động mua bán khí đốt thông qua 'Trung tâm khí đốt' này do Nga đề xuất ở Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến sẽ bắt đầu đi vào hoạt động năm 2024".
Ngoài ra, trong ngành công nghiệp khí đốt, Thổ Nhĩ Kỳ cho phép Nga xây dựng đường ống dẫn khí đốt 'Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ'. Nhiều nước châu Âu quan tâm đến việc mua khí đốt thông qua trung tâm và đường ống này.
Trong tương lai Thổ Nhĩ Kỳ sẽ trở thành một trung tâm phân phối lại khí đốt của Nga cho châu Âu và châu Á, đem lại nguồn thu nhập tài chính quan trọng và nâng cao vị thế chính trị của Ankara.
Trong bài phát biểu của mình, ông Erdogan đã gọi trung tâm năng lượng Thrace và nhà máy điện hạt nhân Akkuyu là những dự án quan trọng nhất đối với cả Thổ Nhĩ Kỳ và Nga, vì nó giúp giải quyết các vấn đề năng lượng trong bối cảnh các lệnh trừng phạt của phương Tây.
Dự án nhà máy điện hạt nhân Akkuyu với sự giúp đỡ của Nga có 4 tổ máy tổng công suất 4.800 Megawatts và vốn đầu tư 20 tỷ USD đang được triển khai. Người Nga chiếm hơn 10% lượng khách du lịch của Thổ Nhĩ Kỳ, là nguồn thu quan trọng đối với ngành du lịch chiếm khoảng 10% GDP của Ankara.
Thổ Nhĩ Kỳ chắc chắn sẽ đẩy mạnh các hoạt động của mình trong ngành công nghiệp hạt nhân. Rosatom của Nga sẽ không chỉ tiếp tục dự án nhà máy điện hạt nhân Akkuyu ở tỉnh Mersin mà còn sẽ tham gia vào việc xây dựng các nhà máy điện hạt nhân khác vì Thổ Nhĩ Kỳ có kế hoạch cung cấp ít nhất 10% nhu cầu điện bằng năng lượng hạt nhân vào năm 2030.
Đặc biệt, Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên lớn thứ hai trong NATO từ chối áp đặt các biện pháp trừng phạt Nga và năm 2022 sau khi bùng nổ cuộc xung đột Ukraine, đã mua gần gấp đôi lượng dầu của Nga. Năm 2022, kim ngạch thương mại giữa hai nước lên tới 62 tỷ USD.
Công ty lớn TRAO của Thổ Nhĩ Kỳ đang tham gia tích cực vào việc phát triển một số mỏ dầu ở Nga.
Ngoài ra, Thổ Nhĩ Kỳ đang đóng một vai trò hậu cần quan trọng đối với Moscow, cho phép các tàu chở hàng của Nga đi qua vùng biển của nước này để đến Địa Trung Hải.
Ông Vladimir Dzhabarov, Phó Chủ tịch Ủy ban Hội đồng Liên bang Nga về các vấn đề quốc tế nói, thắng lợi của R. Erdogan trong cuộc bầu cử Tổng thống vừa qua là lý do để tin rằng quan hệ giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế sẽ ngày càng trở nên sâu sắc hơn.
Quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ với Mỹ và phương Tây tiếp tục phức tạp
Là thành viên NATO nhưng Mỹ và phương Tây không cung cấp các vũ khí hiện đại cho Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: lemonde
Quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ với Mỹ và châu Âu vẫn hết sức phức tạp. Trong diễn văn của mình, Tổng thống Erdogan nhấn mạnh việc phương Tây sử dụng các công cụ chính trị và truyền thông để hỗ trợ phe đối lập trong cuộc bầu cử Tổng thống và Quốc hội vừa qua ở Thổ Nhĩ Kỳ và những bài viết trên trang nhất của các tờ báo một số nước phương Tây đã chống lại ông và xúc phạm ông trong thời gian bầu cử sẽ không được bỏ qua.
Việc Mỹ và châu Âu ủng hộ các nhóm người Kurd mà Thổ Nhĩ Kỳ coi là khủng bố là một trong những vấn đề bất đồng gai góc nhất giữa hai phía. Đặc biệt, năm 2016, Thổ Nhĩ Kỳ đã cáo buộc Mỹ và châu Âu đứng sau vụ đảo chính hụt do phong trào FETO của giáo sĩ Fethullah Gulen tiến hành nhằm lật đổ Tổng thống Erdogan.
Quan hệ giữa Ankara và Washington căng thẳng còn do Mỹ ủng hộ lực lượng dân quân người Kurd thù địch với Thổ Nhĩ Kỳ ở miền Bắc Syria.
Việc Thổ Nhĩ Kỳ gia nhập Liên minh châu Âu (EU) gặp nhiều trắc trở. Kể từ năm 1987, Thổ Nhĩ Kỳ chưa bao giờ từ bỏ nguyện vọng gia nhập EU. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán giữa Thổ Nhĩ Kỳ và EU đến nay vẫn bế tắc do bất đồng giữa hai bên trong nhiều vấn đề.
Mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên NATO, nhưng Mỹ và phương Tây không cung cấp các vũ khí hiện đại cho Thổ Nhĩ Kỳ, trong đó có máy bay F-35, buộc Ankara phải quay sang mua vũ khí của Nga, đặc biệt là hệ thống phòng thủ tên lửa S-400.
Trả đũa cho việc này, Mỹ đã ban hành lệnh trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ theo đạo luật chống lại các kẻ thù của nước Mỹ thông qua trừng phạt (CAATSA).
Ngoài ra, Thổ Nhĩ Kỳ đến nay vẫn chưa chấp nhận tư cách thành viên của Thụy Điển. Ankara cho rằng do nước này vẫn bảo vệ các phần tử khủng bố người Kurd và từ chối dẫn độ những nghi phạm theo yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ.
Trong bối cảnh tình hình thế giới phức tạp, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tiếp tục thực hiện chính sách hướng Đông, nhưng cũng sẽ duy trì quan hệ với phương Tây, tạo môi trường quốc tế thuận lợi cho công cuộc xây dựng kinh tế, phục vụ lợi ích quốc gia của mình.
Sabri Sayari, nhà khoa học chính trị và là giáo sư trường Đại học Bahcesehir (BAU) Istanbul, cho rằng, "Tổng thống Erdogan sẽ theo đuổi chính sách đối ngoại trước đây, phấn đấu xây dựng Thổ Nhĩ Kỳ thành một cường quốc khu vực thực sự, phát triển hơn nữa mối quan hệ cực kỳ thân thiết với Nga, đồng thời nâng cao tầm quan trọng chiến lược đối với phương Tây".