Những hình ảnh hiếm hoi ghi lại được tại một khu ký túc bỏ hoang ở Thượng Hải cùng những cuộc phỏng vấn với người trong cuộc đã tiết lộ phần nào về điều kiện sống khó khăn mà những người lao động nhập cư chuyên sản xuất các mặt hàng xuất khẩu ở Trung Quốc.
Ký túc hay trại tập trung kiểu mới?
Khu nhà 4 tầng bỏ không hiện lên hoang tàn và đổ nát. Bên trong cửa kiểm soát an ninh tự động là những dãy hành lang ẩm ướt với lớp sơn loang nổ, những hồ nước xanh màu rêu tanh tưởi.
Trong các căn phòng kí túc ảm đạm là những chiếc giường tầng và tủ đựng đồ kim loại lạnh lẽo. Cuối hành lang dài hun hút là nhà tắm tập thể nơi 20 người xếp hàng tắm cùng một lúc bên cạnh dãy xí xổm chạy dọc theo đó.
Công nhân về và rời khỏi khu ký túc xá đều phải quẹt thẻ mới qua được cửa kiểm soát an ninh tự động này.
Sau cánh cửa kiểm soát trên là những hình ảnh kinh khủng thế này đây.
Toilet cáu bẩn, mất vệ sinh...
... cùng nhà ăn cũ kỹ với những bức tường loang nổ, vật dụng gỉ sét.
Cảnh tượng này có thể khiến nhiều người tưởng nhầm đây là một nhà tù hay một trại tập trung nhưng tòa nhà mọc lên giữa Thượng Hải này không phải là nơi ở của bất kỳ một loại hình tội phạm nào.
Đó chính là ký túc xá của những công nhân nhập cư làm việc cho Pegatron, công ty Đài Loan sản xuất ra phần lớn số lượng điện thoại iPhone trên thế giới.
Bốn tòa nhà ký túc trên khu đất trên từng là nơi ở của 6.000 công nhân của Pegatron. Theo các nhân viên làm việc tại đây, khu ký túc của công ty đã bị bỏ không do số đơn hàng từ khách hàng quan trọng Apple ngày càng sụt giảm.
Khu ký túc như vừa trải qua một thảm họa nhiên nhiên, còn công nhân "bốc hơi" không một dấu vết.
Lương cơ bản chỉ có 2.350 NDT cho 6 ngày làm việc/tuần chính vì vậy công nhân chỉ còn cách tăng ca để nâng cao thu nhập.
Công nhân của Pegatron chủ yếu đến từ những tỉnh nghèo nên hầu hết đều phải chịu đựng cuộc sống tù túng trong ký túc xá công ty cung cấp.
Tuy nhiên, mỗi công nhân vẫn bị trừ 160 NDT thẳng vào lương cho một chỗ ngả lưng trong những căn phòng có tới 12 chiếc giường tầng ở khu ký túc bẩn thỉu này trong khi theo quy định của Apple, mỗi phòng tối đa chỉ cho phép 8 người ở.
Nhà tắm tập thể với sức chứa 20 người một lúc luôn chật cứng vào giờ cao điểm sáng sớm và lúc tan tầm.
Theo một trong số những người bảo vệ còn được giữ lại làm việc tại đây, sau khi những khu ký túc này bị đóng cửa, hàng trăm công nhân đã bị cho thôi việc vĩnh viễn.
"Vào thời kỳ cao điểm, khu này có sức chứa tới 6.000 công nhân nhưng những đơn hàng từ Apple càng ngày càng giảm trong vòng 2 năm qua nên công ty quyết định đóng cửa khu ký túc này".
"Tại đây chúng tôi không được đối xử như một con người…"
Điều kiện sống tồi tàn ở khu ký túc trên đường Kangqiao đã bị thanh tra viên của Tổ chức Theo dõi Lao động Trung Quốc phanh phui vào năm 2015.
"Những khu ký túc đó thật kinh khủng. Mỗi căn phòng nhỏ nhồi nhét tận 12 người mà không có nhà vệ sinh. Mỗi tầng có tới hàng trăm công nhân mà chỉ có đúng một khu vệ sinh và tắm rửa.
Mỗi sáng và tối, công nhân xếp hàng dài để làm vệ sinh cá nhân và tắm giặt", một thanh tra 28 tuổi đã từng trà trộn vào sống ở đây trong 10 ngày vào thành 9/2015 cho biết.
"Nhà vệ sinh thì bẩn thỉu, nhà tắm thì chung đụng. Đến một chút riêng tư còn chẳng có nói gì tới nghỉ ngơi sau cả ngày làm việc vất vả. Tại đây, công nhân không được đối xử như một con người".
Bên trong căn phòng chật chội, bẩn thỉu, thiếu đủ thứ của ký túc xá công ty Pegatron.
Nhiều người bỏ việc không phải do lương thấp mà do điều kiện làm việc khắc nghiệt và điều kiện sống tồi tàn trong ký túc xá.
Một công nhân đến từ tỉnh Giang Tây đã làm việc cho Pegatron 4 năm và đã từng sống trong những khu ký túc tồi tàn này cho biết công nhân ở đây bị đối xử như những robot vô tri vô giác.
"Chúng tôi đã dọn ra ngoài thuê một căn hộ nhỏ gần nhà máy để sống. Khu ký túc đó không phải dành cho người mà là cho gia súc, gia cầm", cặp vợ chồng công nhân từng làm ở 18 tháng cho biết.
"Mặc dù số tiền thuê nhà phải chi trả nhiều hơn nhưng thế cũng đáng vì như vậy chúng tôi còn được sống như con người".
Một công nhân khác cũng chia sẻ vấn đề lớn nhất khi sống trong ký túc không phải là sự đông đúc hay bẩn thỉu mà là vấn đề an ninh. Ở trong đó không an toàn, nhân viên an ninh cũng không thể kiểm soát nổi.
"Người tứ phương tụ hợp tại đây và những người đồng hương thường ở chung phòng. Họ thường ăn trộm tiền và những vật dụng giá trị từ những người khác".
Một người lái taxi tên Zhou Xinyi, sống và làm việc tại địa bàn nhà máy Pegatron kể lại nhiều công nhân nữ đã thuê anh chở tới khu đèn đỏ của Thượng Hải sau khi tan ca. Họ không thể gửi tiền về nuôi gia đình với đồng lương còm cõi nên phải bán dâm để kiếm thêm.
Phản ứng từ phía Công ty Pegatron
Để đáp trả những chỉ trích từ phía BBC và Tổ chức Theo dõi Lao động Trung Quốc, năm 2016, Pegatron đã đưa một nhiếp ảnh gia của Bloomberg đi thăm quan nhà máy ở Thượng Hải nhưng lại không cho phép tiếp cận khu ký túc.
Sau khi xem được những bức hình chụp được trong khu ký túc, đại diện của Pegatron đã lên tiếng rằng "tình trạng này là không thể chấp nhận được, không phản ánh đúng tình trạng của khu ký túc hiện tại".
Cả Pegatron và Apple đều không đưa ra bất cứ phản ứng nào trước câu hỏi liệu có phải việc đóng cửa khu ký túc là do đơn hàng sản xuất iPhone hay không. Đại diện phía Pegatron chỉ cho hay ký túc bị đóng cửa do "lý do hiệu suất".
Hàng trăm công nhân của Pegatron, công ty sản xuất iPhone cho Apple tại Trung Quốc, đang xếp hàng điểm danh.
Đại diện phía Apple cho hay họ cũng đang xem xét lại điều kiện ăn ở trong khu ký túc công nhân nêu trên nhưng đồng thời nhấn mạnh công ty có quy định rất nghiêm khắc đối với các nhà thầu như Pegatron.
Trong đó, Apple quy định mỗi phòng không được vượt quá 8 công nhân và phải đảm bảo điều kiện sống sạch sẽ và an toàn. Công nhân phải được cung cấp đầy đủ "thiết bị vệ sinh sạch sẽ cũng như nhà ăn đảm bảo vệ sinh".
Mặc dù khối lượng công việc Pegatron thực hiện cho Apple có thể giảm nhưng theo một công nhân làm việc tại đây cho biết, phía công ty nói sắp tới họ sẽ phải tăng ca nhiều hơn. Điều này có thể liên quan tới tin đồn về việc iPhone 7 chuẩn bị ra mắt vào mùa thu tới.