Chọn lọc tự nhiên chuyển sang chọn lọc trí tuệ
Năm 2013, Nick Bostrom và Carl Shulman, hai nhà nghiên cứu tại Viện Tương lai Nhân văn, Đại học Oxford, đã tiến hành điều tra tác động xã hội của việc nâng cao trí thông minh. Họ tập trung vào việc lựa chọn phôi thông qua thụ tinh trong ống nghiệm (IVF).
Với IVF, cha mẹ có thể chọn phôi để cấy ghép. Theo tính toán của họ, nếu chọn "phôi thông minh nhất" trong số 10 phôi nhất định sẽ làm tăng chỉ số IQ của trẻ sơ sinh lên khoảng 11,5 điểm so với khả năng.
Như vậy, sau 10 thế hệ, một hậu duệ có thể tận hưởng chỉ số IQ cao hơn 115 điểm so với tổ tiên. Mặc dù Shulman thừa nhận một kết quả như vậy được xây dựng dựa trên các giả định cực kỳ lạc quan, nhưng ít nhất thì kết quả trung bình sẽ tạo ra một thế hệ có trí thông minh tương đương với một thiên tài ngày nay.
Hiện tại - Công nghệ vs Chọn lọc tự nhiên: Với công nghệ trong tay, con người đang phải chiến đấu với những siêu vi khuẩn kháng thuốc. "Chúng ta đang ở trong một đại dịch mới và phải hành động ngay bây giờ để ngăn chặn nó", Kevin Olival, một nhà sinh thái tại EcoHealth Alliance, cho biết.
Tuy nhiên, có một sự phản đối ngay lập tức với kịch bản này: Chúng ta chưa biết đủ về cơ sở di truyền cho trí thông minh để tiến hành lựa chọn. Cơ sở di truyền của trí thông minh vốn rất phức tạp. Trí thông minh có nhiều khía cạnh - khả năng tính toán, nhận thức không gian, lý luận phân tích, chưa kể sự đồng cảm - và tất cả đều bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường.
Stephen Hsu, phó chủ tịch nghiên cứu tại Đại học bang Michigan, người đồng sáng lập Phòng thí nghiệm Genomics Cognitive tại BGI (trước đây là Viện nghiên cứu Gen Bắc Kinh), ước tính rằng có khoảng 10.000 biến thể di truyền có khả năng ảnh hưởng đến trí thông minh.
Nghe có vẻ đáng sợ, nhưng ông dự đoán vấn đề này có thể được giải quyết trong tương lai gần - "trong 10 năm tới", ông viết - và những người khác không nghĩ rằng bạn cần biết tất cả các gen liên quan để có thể lựa chọn các phôi thông minh.
"Vấn đề không phải là chúng ta biết nhiều hay không biết", Geogre Church, một kỹ sư phân tử tại Đại học Harvard và MIT, lập luận. "Vấn đề là chúng ta cần biết bao nhiêu để tạo ra tác động. Chúng ta cần biết bao nhiêu về bệnh đậu mùa để tạo ra vắc-xin?"
Nếu Church và Hsu đúng, chẳng bao lâu nữa điều duy nhất ngăn cản chúng ta chính là chúng ta. Có lẽ chúng ta không muốn thực hành thuyết ưu sinh trên bộ gen tự nhiên của chúng ta. Chúng ta sẽ tạm dừng? Nếu có thì trong bao lâu?
Đâu là điểm dừng?
Một công nghệ mới gọi là CRISPR-Cas9 đã nổi lên, được phát triển một phần trong phòng thí nghiệm của Church, sẽ kiểm tra giới hạn của trí tò mò của con người.
Được thử nghiệm lần đầu tiên vào năm 2013, CRISPR là kỹ thuật cắt một đoạn DNA từ một gen và đặt một đoạn DNA khác vào một cách nhanh chóng và chính xác. Không có công nghệ nào mạnh mẽ như vậy đã từng tồn tại trước đây trong việc chỉnh sửa bộ gen của con người.
Cho đến nay CRISPR đã được thử nghiệm nhiều lần trên động vật. Phòng thí nghiệm của Church đã có thể sử dụng quy trình tái cấu trúc phôi lợn để làm cho nội tạng của chúng an toàn hơn khi cấy ghép vào người.
Kevin Esvelt tại Phòng thí nghiệm MIT Media, đang làm việc để chỉnh sửa bộ gen của chuột để con vật không thể tiếp nhận vi khuẩn gây bệnh Lyme nữa. Anthony James thuộc Đại học California, Irvine, đã đưa các gen vào muỗi Anopheles để ngăn chặn nó mang ký sinh trùng sốt rét.
Hiện tại và tương lai gần - Cuộc cách mạng biến đổi gen: Chúng ta đang phát triển các công cụ chỉnh sửa gen mạnh mẽ có thể mang lại sự tiến hóa cho con người. Hầu hết các nghiên cứu mới được thử nghiệm trên động vật. Tuy nhiên, chúng ta có thể khai thác các kỹ thuật tương tự để "thiết kế" những đứa trẻ sơ sinh - ví dụ, lựa chọn màu tóc hoặc màu mắt yêu thích.
Tuy nhiên, trong khoảng thời gian đó, các nhà nghiên cứu ở Trung Quốc đã làm mọi người kinh ngạc khi tuyên bố rằng họ đã thử nghiệm CRISPR trên phôi người không thể chữa được để cố gắng khắc phục khuyết tật di truyền gây ra bệnh beta-thalassemia, một chứng rối loạn máu gây tử vong. Mặc dù nỗ lực của họ thất bại, nhưng đã giúp họ tiến gần hơn đến giải pháp.
Trong khi đó có một lệnh cấm quốc tế về tất cả các liệu pháp chỉnh sửa gen của con người cho đến khi chúng được chứng minh là an toàn và hiệu quả. CRISPR cũng không phải là ngoại lệ.
Đó sẽ là một lệnh cấm kéo dài? Không ai nói chuyện với tôi dường như nghĩ như vậy. Một số chỉ ra lịch sử của IVF là tiền lệ.
Ban đầu nó được chào mời như là một giải pháp cho các cặp vợ chồng vô sinh. Rất nhanh sau đó, nó được sử dụng như một liệu pháp để ngăn chặn các bệnh di truyền. Các gia đình có đột biến gây ra bệnh Huntington hoặc Tay-Sachs đã sử dụng kỹ thuật này để chọn phôi không có bệnh cho người mẹ mang thai.
Khi IVF trở nên quen thuộc hơn, từ mục đích được chấp nhận của nó - ngăn ngừa bệnh tật sẽ chuyển sang các mục đích xa hơn bao gồm lựa chọn giới tính - đặc biệt là ở châu Á, nơi mà tư tưởng "trọng nam khinh nữ" vẫn còn nặng nề.
Chúng ta là một giống loài không bao giờ biết điểm dừng. "Đã có nhiều hơn một chuyên gia IVF nói với tôi rằng họ có thể sàng lọc các đặc điểm mong muốn khác, chẳng hạn như màu mắt và tóc", Linda MacDonald Glenn, một nhà sinh vật học tại Đại học bang California, Vịnh Monterey, nói với tôi. "Điều đó không được quảng cáo công khai mà chỉ qua truyền miệng".
CRISPR là một công nghệ mạnh mẽ hơn nhiều so với IVF, với một nguy cơ lạm dụng lớn hơn nhiều, bao gồm cả cám dỗ để cố gắng tạo ra một chủng loài hoàn hảo về mặt di truyền. Jennifer Doudna, một giáo sư về sinh học phân tử và hóa học tại Đại học California, Berkeley, kể lại trong một cuộc phỏng vấn về một giấc mơ mà trong đó Adolf Hitler đến để học kỹ thuật từ cô.
Gần đây, cô ấy gửi email cho tôi để nói rằng cô vẫn hy vọng lệnh cấm sẽ kéo dài. Nó sẽ, cô viết, "cho xã hội của chúng ta thời gian để nghiên cứu, hiểu và thảo luận về những hậu quả, cả chủ đích và không chủ đích, khi thay đổi bộ gen của chúng ta."
Nhiều nhà khoa học khác không nghĩ rằng mọi người sẽ chờ đợi để tìm hiểu. Ngay sau khi CRISPR được chứng minh là an toàn, các câu hỏi về đạo đức sẽ rút lui, giống như họ đã làm với IVF.
Một số thử nghiệm liệu pháp gen cho bệnh Alzheimer cũng đang được tiến hành. Chúng sẽ không gặp phải bất kỳ sự phản đối nào, bởi vì mục đích của chúng là chữa bệnh.
Tuy nhiên, theo Church chỉ ra, "bất cứ loại thuốc nào có tác dụng ngăn ngừa bệnh Alzheimer cũng sẽ có tác dụng tăng cường nhận thức". Vào tháng 2 năm 2016, ranh giới đã sụp đổ hơn một chút khi Bộ điều chỉnh sinh sản độc lập của Vương quốc Anh cho phép một nhóm nghiên cứu sử dụng CRISPR để khám phá cơ chế sảy thai với phôi người (tất cả phôi được sử dụng trong các thí nghiệm sau đó sẽ bị phá hủy).
Church không thể đợi thêm được nữa. "DNA đã bị bỏ lại trong cuộc đua tiến hóa", ông nói, "nhưng bây giờ nó đang bắt kịp".
*Còn tiếp…
Nguồn: National Geographic/Tác giả: D.T. Max
Ảnh minh họa: Owen Freeman