Đô đốc John Richardson, Tham mưu trưởng Hải quân Mỹ, đã khẳng định với người đồng cấp Trung Quốc hồi đầu năm rằng, Hải quân Mỹ sẽ không bị "bắt nạt", Financial Times (FT) đưa tin, trích dẫn cuộc phỏng vấn với đô đốc hàng đầu của Hải quân Mỹ.
"Bằng cách đưa ra tuyên bố này, Mỹ hy vọng sẽ ngăn chặn hành vi gây bất ổn trên biển của Trung Quốc", Bonnie Glaser, chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) nói với FT.
Lời cảnh báo là một đòn giáng mạnh vào "sự xâm lược vùng xám" của Trung Quốc, trong đó có việc sử dụng các tàu không phải hải quân để thực hiện ý định của Bắc Kinh tại tuyến đường thủy tranh chấp, như Biển Đông và Biển Hoa Đông, mà không gây ra nguy cơ leo thang.
Lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc và lực lượng dân quân hàng hải là lực lượng tiền tuyến của Trung Quốc tại vùng biển tranh chấp. Các lực lượng này đã tham gia vào việc đe dọa và thậm chí tấn công các tàu khác.
Lầu Năm Góc cho biết lực lượng dân quân hàng hải được sử dụng để "thực thi các yêu sách hàng hải và thúc đẩy lợi ích [của Trung Quốc] theo những cách được tính toán để giảm xuống dưới ngưỡng kích động xung đột".
Trong báo cáo năm 2018, Lầu Năm Góc cho rằng lực lượng dân quân hàng hải "đóng vai trò chính trong các hoạt động cưỡng chế nhằm đạt được các mục tiêu chính trị của Trung Quốc mà không cần chiến đấu".
Từ năm 2010 đến 2016, lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc đã tham gia vào 71% trong số 45 sự cố ở Biển Đông, theo CSIS. Lực lượng bảo vệ bờ biển được đặt dưới sự kiểm soát của Quân ủy Trung ương Trung Quốc.
Các tàu bảo vệ bờ biển của Trung Quốc được vũ trang mạnh hơn nhiều so với các tàu bảo vệ bờ biển truyền thống. Một số chuyên gia đã mô tả các tàu này là "tàu thân xám", vốn là màu của tàu hải quân nhưng được ngụy trang bằng cách sơn màu trắng (tàu chấp pháp).
Cùng với lực lượng bảo vệ bờ biển là lực lượng dân quân, thường xuyên có hoạt động liên quan đến việc quấy rối các tàu nước ngoài.
"Đừng nhầm lẫn. Đây là những lực lượng do nhà nước tổ chức, phát triển và kiểm soát, hoạt động theo một chuỗi chỉ huy quân sự trực tiếp", Andrew Erickson, một chuyên gia về dân quân hàng hải Trung Quốc tại Naval War College nhấn mạnh.
Ông Erickson đã nhiều lần kêu gọi quân đội Mỹ coi lực lượng dân quân là một lực lượng bán quân sự, được quân đội Trung Quốc huấn luyện và chỉ đạo.
Bộ Quốc phòng Trung Quốc lần đầu tiên đã đưa lực lượng bán quân sự này ra khỏi bóng tối năm 2017 trong báo cáo thường niên về sức mạnh quân sự của Trung Quốc.
Washington đang tiến một bước xa hơn. Bộ Quốc phòng không chỉ công nhận sự tồn tại của các lực lượng này mà còn đe dọa đối xử với các lực lượng này như lực lượng chiến đấu.
"Đó là một phát súng cảnh cáo", James Stavridis, đô đốc Mỹ đã nghỉ hưu, nói với tờ FT. Động thái táo bạo này là một bước tiến tới kiềm chế sự xâm lược ở khu vực xám Trung Quốc, nhưng có thể sẽ làm tăng nguy cơ xung đột vũ trang ở các tuyến đường thủy tranh chấp.