"Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: 'Có bão giông mới sáng danh tùng bách'. Việt Nam cho tới nay đã cho thấy sức mạnh và sức bền trong cơn bão COVID-19, và cho thấy một hình mẫu thành công về cách một quốc gia đang phát triển có thể chiến thắng đại dịch," Quỹ Tiền tệ Thế giới (IMF) nhận định trong phần mở đầu của bài viết ca ngợi hình mẫu chống dịch của Việt Nam trong thời gian qua.
Nguy cơ cao và phản ứng của Việt Nam
Ban đầu, Việt Nam được đánh giá là một nơi có mức độ rủi ro cao vì có đường biên giới dài, giao thương nhiều với Trung Quốc, mật độ dân số thành thị cao và hệ thống cơ sở vật chất y tế hạn chế. Tuy nhiên, những chiến lược chống dịch hiệu quả đã giúp quốc gia 100 triệu dân này chỉ có 352 ca nhiễm bệnh và không ca tử vong nào. Việt Nam cũng là một trong những nước đầu tiên trên thế giới gỡ bỏ gần như mọi hạn chế nội địa.
Chiến lược của Việt Nam thành công một phần nhờ kinh nghiệm đối phó với những đại dịch trước, ví dụ như dịch SARS năm 2003. Ngay từ đầu, Thủ tướng đã chỉ thị ưu tiên vấn đề sức khỏe người dân hơn các nguy cơ về kinh tế. Chiến lược đã được nhanh chóng áp dụng với sự hỗ trợ của quân đội, các cơ quan an ninh và chính quyền từng địa phương. Các kênh thông tin hiệu quả và minh bạch đã giúp người dân chống dịch hiệu quả, và đây là bài học ý nghĩa đối với các nước đang phát triển khác.
Tới nay, Việt Nam đã thành công trong việc kiểm soát sự lây nhiễm của COVID-19, nhưng ảnh hưởng kinh tế là điều không thể tránh khỏi. Tuy vậy, IMF cho rằng sự sụt giảm trong phát triển kinh tế ở Việt Nam là "nhẹ nhàng" hơn hầu hết các quốc gia khác trong khu vực. Tiềm năng phục hồi dường như rất rõ ràng khi các phương pháp phong tỏa đã được gỡ bỏ, doanh nghiệp hoạt động trở lại và người tiêu dùng bắt đầu tới các cửa hàng, nhà hàng như trước đây.
Đã có những dấu hiệu phục hồi trong nước, khi doanh số ngành bán lẻ và sản xuất công nghiệp vọt lên từ những điểm đáy thời phong tỏa. Tuy nhiên, để đạt được sự phục hồi và tăng trưởng bền vững, các đối tác thương mại của Việt Nam cũng cần phục hồi.
Việt Nam đang có những phục hồi mạnh sau khi kiểm soát được COVID-19. Ảnh: IMF
Điểm then chốt phòng dịch
Sau khi Trung Quốc chính thức thông báo tới WHO về một số ca viêm phổi lạ ngày 31/12/2019, Việt Nam đã hoàn thành việc đánh giá rủi ro y tế. Tới ngày 21/1, Bộ Y tế đã công bố hướng dẫn phòng chống và phát hiện dịch bệnh.
Tới cuối tháng 1, Việt Nam đã ban hành Kế hoạch ứng phó cấp quốc gia và thành lập Ban chỉ đạo quốc gia về phòng chống dịch bệnh. Đây là điểm then chốt để phối hợp hành động và liên lạc giữa các bên liên quan ở các cấp chính quyền khác nhau.
Các phương pháp kiểm soát nghiêm ngặt đã dần dần được áp dụng, bao gồm quét thân nhiệt ở sân bay, giãn cách xã hội, ngừng cho du khách nước ngoài nhập cảnh, áp dụng cách ly 14 ngày đối với tất cả những người tới từ nước ngoài, tạm thời đóng cửa trường học và hủy bỏ các sự kiện công cộng.
Đeo khẩu trang tại nơi công cộng được áp dụng bắt buộc thậm chí trước khi có khuyến nghị của WHO. Người dân được khuyến khích rửa tay tại nơi làm việc, nơi công cộng và các khu chung cư. Các ngành nghề không cần thiết được yêu cầu tạm đóng cửa, và lệnh hạn chế di chuyển chặt chẽ được áp dụng trên cả nước trong 3 tuần bắt đầu từ đầu tháng 4.
Trong khi các nền kinh tế lớn trên thế giới pá dụng chiến lược xét nghiệm diện rộng, chi phí lớn, Việt Nam lại tập trung vào các ca nhiễm có nguy cơ cao và chỉ thực hiện 350.000 xét nghiệm - khá nhỏ so với dân số 100 triệu người. Tuy nhiên, Việt Nam lại có tỉ lệ số ca xét nghiệm/số ca dương tính đạt mức 1.000 người, cao nhất thế giới.
Cùng lúc đó, quốc gia này cũng áp dụng phương pháp truy dấu diện rộng và cách ly tới những đối tượng F3. Những người sống gần người dương tính - đôi lúc cả một con đường hoặc một ngôi làng - đều được xét nghiệm và nhanh chóng cách ly. Gần 450.000 người đã được cách ly (tại bệnh viện, tại các trung tâm cách ly tập trung hoặc tự cách ly). Quá trình điều trị và cách ly tại bệnh viện đều miễn phí.
Theo ước tính, chi phí chống dịch COVID-19 chiếm khoảng 0,2% GDP, với 60% khoản tiền chi cho trang thiết bị, phần còn lại cho hoạt động kiểm soát dịch.